معضل عمده دانش‌آموختگان دامپزشکی و به‌ویژه متخصصین بیماری‌های طیور، عدم ارتباط دانشکده‌های مختلف با صنعت طیور است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی:‌ عصر روز پنجشنبه هفته جاری، کارگاه اصول و روش‌های انجام آزمایش‌های سرولوژیک در طیور با تدریس «دکتر شهروز مسائلی» متخصص بیماری‌های طیور برگزار می‌شود. این کارگاه بهانه‌ای شد تا به سراغ این مدرس جوان برویم و مهمترین چالش‌های حوزه طیور کشور را جویا شویم. دکتر مسائلی ورودی سال ۷۶ دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز بوده و در سال ۸۵ در همان دانشگاه در رشته بهداشت و بیماری‌های پرندگان پذیرفته شد.

حکیم مهر: آقای دکتر، چه شد که به رشته دامپزشکی و علی‌الخصوص حوزه طیور علاقه‌مند شدید؟

بخشی از علت ورود من به رشته دامپزشکی به خاطر علاقه‌ای بود که به علوم طبیعی و تجربی داشتم. از طرفی از کودکی علاقه زیادی به پرنده‌ها و به‌خصوص ماکیان داشتم و همین انگیزه‌ای برای من بود که در طی دوران تحصیل با جدیت بیشتری بتوانم این رشته را ادامه دهم. بعد از فارغ‌التحصیلی به مدت ۲ سال در بخش خصوصی و در زمینه دارو و واکسن فعالیت می‌کردم اما چون هدفم صرفا کار در زمینه طیور بود، همیشه به این فکر می‌کردم که تحصیلات خود را ناتمام گذاشته ام؛ بنابراین با شرکت در آزمون تخصص در همان دانشگاه شهید چمران در رشته بهداشت و بیماری‌های پرندگان پذیرفته شدم و تا زمانی که به استخدام سازمان دامپزشکی کشور در بیایم، مشغول به تحصیل بودم.

بعد از استخدام، ابتدا در اداره کل دامپزشکی استان قم به عنوان کارشناس بررسی، مراقبت و مبارزه با بیماری‌های طیور مشغول به فعالیت شدم و حدود ۵ سال آنجا بودم. این مدت کمک زیادی به من کرد تا بتوانم تحصیلات آکادمیک خود را در قالب فیلد بیاورم و تجربه‌های خوبی کسب کنم. چون علاوه‌بر کار اداری که اغلب شامل نمونه‌برداری‌ها، تشخیص و تائید بیماری‌های گزارش شده در استان بود، در بخش خصوصی هم به عنوان کلینیسین فعالیت می‌کردم.

بعد از آن به سازمان دامپزشکی کشور منتقل شدم و حدود ۳ سال در دفتر مبارزه با بیماری‌های طیور سازمان مشغول به فعالیت بودم. از سال ۹۷ به آزمایشگاه مرکز ملی تشخیص سازمان دامپزشکی کشور آمده و هم‌اکنون نیز در دپارتمان تشخیص بیماری‌های طیور مشغول به فعالیت هستم؛ همچنین مدتی است که عضو هیات علمی آکادمی «مزرعه من» هستم که یکی از اهداف این آکادمی، انجام کارگاه‌هایی با سبک و سیاق اجرایی متفاوت با موضوعات جذاب و در قالب سلسله کارگاه است.

حکیم مهر: در دفتر مبارزه با بیماری‌های طیور دقیقا چه کاری انجام می‌دادید؟

عمده فعالیت من در آن مدت در کنار مباحث مربوط به آنفلوانزا و نیز مطالعه پرونده‌های درخواست ثبت واکسن‌ها و داروهای طیور، بر روی تدوین برنامه ملی کنترل سالمونلا در مزارع پرورش طیور متمرکز بود. برای این منظور ابتدا با کمک اساتید و همکاران باتجربه، یک مطالعه پایلوت با هدف تعیین درصد شیوع سالمونلا در تعدادی از مزارع پرورش مرغ مادر و اجداد گوشتی و تخمگذار، پولت تخم‌گذار و مزارع جوجه‌کشی کشور با روش‌های نمونه‌برداری و آزمایش کاملا منطبق با دستورالعمل‌های اتحادیه اروپا انجام شد و نتایج حاصل از این مطالعه، مقدمات اصلی برای نوشتن برنامه جامع کنترل سالمونلا در مزارع پرورش طیور کشور را فراهم کرد که توسط همکارانم در سازمان دامپزشکی کشور ادامه داده شد.

حکیم مهر: مهمترین تهدیدهای طیور در کشور ما کدام بیماری‌ها هستند؟

در کل بیماری‌های طیور از دو منظر می‌توانند تهدید به حساب بیایند؛ یکی از جنبه زئونوتیک یا قابلیت انتقال بیماری به انسان و بحث بهداشت عمومی و بالتبع اثرات اقتصادی است که مهمترین آنها بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان و سالمونلوز و در رتبه بعدی کمپیلوباکتریوز و کلامیدیوز است. دسته دیگر بیماری‌هایی هستند که صرفا از جنبه اقتصادی برای صنعت طیور تهدید محسوب می‌شوند که متاسفانه از این دست بیماری‌ها در این صنعت کم نداریم. از مهمترین آنها نیز می‌توان به نیوکاسل، برونشیت عفونی طیور، گامبورو، ‌مارک، مایکوپلاسموز و همچنین بیماری‌های متابولیک مانند آسیت و سندرم مرگ ناگهانی اشاره کرد.

حکیم مهر: مهمترین چالش‌های رشته طیور در کشور ما چه چیزهایی هستند؟

با توجه به سهم صنعت طیور در اقتصاد کشور و تولید حداقل ۲ محصول استراتژیک از نظر تامین نیاز پروتئینی حیوانی بخش عمده جمعیت کشور که همان گوشت مرغ و تخم مرغ هستند، متاسفانه تعداد و تنوع واحدهای مرتبط با طیور در رشته دامپزشکی متناسب با نیاز کاری دانش‌آموختگان نیست، چه برای کسانی که در زمینه طیور صنعتی و یا در زمینه پرندگان زینتی می خواهند فعالیت کنند؛ هرچند که حدودا سه سالی است که تغییراتی در سرفصل‌های رشته دامپزشکی با توجه به گستردگی آن انجام شده است مانند لحاظ کردن واحدهای اختیاری برای اینکه دانشجویان پس از گذراندن آزمون جامع بتوانند از دروس اختیاری مورد علاقه‌شان در راستای بازار کاری آینده خود استفاده کنند. همچنین تغییراتی نیز در سرفصل دروس دوره تخصصی طیور انجام گرفته است که جای امیدواری دارد؛ ولی به هرحال معضل عمده دانش‌آموختگان دامپزشکی و به‌ویژه متخصصین بیماری‌های طیور، عدم ارتباط دانشکده‌های مختلف با بخش صنعت طیور می‌باشد.

حکیم مهر: آیا بیماری‌ آنفلوانزای فوق حاد پرندگان هنوز هم در کشور ما یک تهدید به حساب می‌آید؟

بله. آنفلوانزای فوق حاد پرندگان همواره برای همه کشورها یک تهدید به حساب می‌آید و هیچ‌گاه نباید از آن غافل شد؛ کمااینکه تجربه‌های گذشته هم همین موضوع را اثبات می‌کند و علی‌رغم فروکش کردن بیماری در مقاطعی از زمان، بعد از مدتی دوباره خود را با یک سروتیپ و یا سویه جدید نشان داده و خسارات هنگفتی به بار آورده است. بنابراین همواره پایش و مراقبت از این بیماری در هر سال به‌عنوان یک امر روتین ادامه خواهد یافت.

حکیم مهر:‌ ظرفیت آزمایشگاه‌های ایران در خصوص تشخیص آنفلوانزا چگونه است؟

بسیار خوب است. اولا تشخیص بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان فقط در آزمایشگاه‌های دولتی انجام می‌گیرد، به طوری که هم اکنون این آزمون در ۱۷ استان به عنوان آزمایشگاه‌های منطقه‌ای ست‌آپ شده است. انتخاب این استان‌ها به گونه‌ای بوده که خود استان جمعیت طیور بالایی داشته و با توجه به موقعیت جغرافیایی بتواند برخی از استان‌های هم‌جوار خود را هم پوشش دهد. فواصل هم طوری انتخاب شده‌اند که با برنامه‌ریزی‌های انجام شده اگر موردی از تلفات مشکوک در هر جای کشور دیده شد، پس از مراجعه کارشناسان دامپزشکی و نمونه‌برداری، نمونه‌ها حداکثر ظرف ۳ ساعت به آزمایشگاه‌های منطقه‌ای فرستاده می شود و جواب آزمایش از نظر H ، کمتر از ۲۴ ساعت به اداره طیور استان مربوطه جهت اقدامات لازم اعلام خواهد شد. سپس نمونه‌های مثبت از سراسر کشور جهت انجام آزمایش‌های تکمیلی به آزمایشگاه مرکز ملی تشخیص سازمان دامپزشکی ارسال می‌گردد. این آزمایش‌ها شامل آزمایش تعیین سروتیپ و تعیین سکانس ویروس است. حتی اخیرا جداسازی ویروس هم در این مرکز انجام می‌گیرد.

حکیم مهر: آن طور که در خبرها آمده، قرار است ظرف چند روز آینده کارگاه اصول و روش‌های انجام آزمایش‌های سرولوژیک در طیور با تدریس حضرتعالی برگزار شود. لطفا کمی در این مورد توضیح دهید.

این کارگاه در حقیقت بخش نخست از سلسله کارگاه‌های آزمایش‌های معمول در تشخیص بیماری‌های طیور است. برای اهمیت آن باید به این نکته اشاره کنیم که کلاً مقوله آزمایشگاه یا بحث پاراکلینیک در صنعت پرورش طیور از دیرباز مقوله بسیار مهمی بوده است و هیچ کلینیسین یا مسئول فنی مرغداری یا حتی پرورش‌دهنده‌ای نیست که حتی برای یک دوره گذرش به آزمایشگاه نخورد و یا درگیر تفسیر نتایج آزمایشگاهی نباشد. این یک چالش برای کلینیسین‌ها و مسئولین فنی است، چون مدام باید گله‌ها از نظر سلامت و بحث موفقیت واکسیناسیون مانیتور شوند و همچنین برای تشخیص بیماری‌های طیور و سیستم پایش و مراقبت مزارع پرورشی و گرفتن تاییدیه سلامت یا صدور گواهی بهداشتی برای گله‌های پرورش طیور، آزمایش انجام شوند.

برای این مهم باید نمونه‌برداری انجام و به آزمایشگاه فرستاده شود و نهایتا کلینیسین یا مسئول فنی، نتایج آزمایشگاه را در کنار موارد تشخیصی دیگر از جمله تاریخچه گله یا علائم بالینی و کالبدگشایی قرار دهد و در نهایت تفسیر خود را بر آن انجام دهد. بنابراین هدف این کارگاه هم ارتقای دانش فراگیران درجهت شناخت بهتر از روش‌های مختلف آزمایشگاهی و کاربرد هر یک در تشخیص بیماری‌های طیور و هم نحوه تفسیر نتایج آنها است.

کارگاه دوم که سعی می‌کنیم ظرف یک ماه تا ۴۰ روز آینده انجام شود، با نام روش‌ها و کاربرد آزمون الایزا در طیور و تفسیر نتایج آنها هست و کارگاه سوم هم با نام اصول و روش‌های انجام آزمون‌های مولکولی در طیور خواهد بود.

این کارگاه مثل سایر کارگاه‌های آکادمی «مزرعه من» در قالب سلسله کارگاه آورده می‌شود با این هدف که وقت بیشتری را برای مخاطب در نظر بگیریم و آموزش به صورت پیوسته و بدون ایجاد خستگی در مخاطب انجام شود؛ چراکه در بعضی موضوعات با توجه به اهمیت و گستردگی، واقعا طی یک جلسه آموزشی نمی‌توان حق مطلب را ادا کرد.

حکیم مهر: این موضوعات چگونه انتخاب می‌شوند؟

موضوع ابتدا به کمیته علمی آکادمی «مزرعه من» می‌رود و در آنجا با رویکردهایی از جمله کاربردی بودن و به روز بودن موضوع تصویب شده و در قالب سلسله کارگاه ارائه خواهد شد. تلاش همکاران و اساتید این آکادمی بر آن است که سه حلقه‌ی یافته‌های آکادمیک، تجربیات فارمی و مارکتینگ خدمات و محصولات مرتبط با صنعت طیور را به مخاطبین ارائه دهند.

یک نکته هم که هست کسانی که نمی‌توانند یا نتوانستند در موضوع اول شرکت کنند و از نیمه راه همراه شدند، می‌توانند سی‌دی جلسه اول را هم دریافت کنند و از جلسه دوم و سوم به ما بپیوندند. این امکان هم برای متقاضیان فراهم شده که آنها بتوانند حتی پس از پایان کارگاه‌ها، اگر هر سوال یا راهنمایی یا مشاوره نیاز داشته باشند، هیات علمی به آنها پاسخ خواهد داد.

حکیم مهر:‌ ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.