بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان به عنوان یکی از بیماری‌های شایع حیوانی، از چندی پیش در نقاط مختلف کشور از جمله استان اردبیل گزارش شده که به گفته مسئولان امر، شرایط در حال حاضر در این استان تحت کنترل است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، آنفلوآنزای پرندگان دارای سه نوع C ,B ,A است که نوع نخست در بین پرندگان تنها به بروز بیماری منجر می‌شود اما سایر حیوانات از جمله خوک، اسب و همچنین انسان را می‌تواند درگیر کند.
نخستین نشانه‌های این بیماری البته ۱۳۰ سال پیش در کشور ایتالیا مشاهده شد و از آن زمان تا کنون شیوع بیماری خسارت‌های بسیاری در نقاط مختلف دنیا برجا گذاشته است.
حدود ۶۰ سال پیش نیز بیماری بسیار واگیرداری در بیشتر نقاط کشور شیوع یافت که مشابه آنفلوآنزای پرندگان بود اما از نمونه‌های اخیر می‌توان به سال ۱۳۸۴ اشاره کرد که نوع جدیدی از این ویروس در ایران و حتی برخی کشورهای اطراف مشاهده شد.
ویروس عامل این بیماری که توانایی تغییر و جهش دارد، در صورت ابتلای انسانی به دلیل سرعت انتشار بالا می‌تواند خود را با میزبان جدید سازگار سازد و جامعه را نیز با خطر همه‌گیری نوع جدیدی از بیماری روبه‌رو کند.
آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان به عنوان بیماری مشترک انسان و حیوان همچنین می‌تواند پیامدهای گسترده اجتماعی و اقتصادی در پی داشته باشد و از این رو کارشناسان امر آن را یکی از عوامل تهدید بهداشت و سلامت جامعه به شمار می‌آورند.
تماس با پرندگان وحشی و آبزی آلوده یا از طریق کفش، لباس، خودرو، آب، دان و مدفوع و بستر آلوده یا حتی سگ و گربه به عنوان ناقلان مکانیکی می‌تواند زمینه سرایت ویروس را فراهم کند و مرغ و خروس، بوقلمون، مرغ شاخدار، پرندگان زینتی، پرندگان وحشی و شترمرغ از گونه‌های حساس به بیماری هستند.
در چنین شرایطی از چند هفته پیش با گزارش موارد مشکوکی از تلف شدن چند قطعه پرنده وحشی مهاجر در شمال استان اردبیل، شایعه‌ها و مطالب گوناگونی از جمله در فضای مجازی انتشار یافت که موجب برخی نگرانی‌ها بین کشاورزان و به ویژه پرورش‌دهندگان طیور سنتی منطقه شد.
ممنوع شدن تردد در کانون بیماری
فرماندار اصلاندوز در این زمینه به ایرنا گفت: چندی پیش محیط‌بانان و کارکنان اداره دامپزشکی این شهرستان به موارد مشکوکی برخورد کردند که نمونه‌برداری لازم صورت گرفت و نمونه‌ها برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه مرجع در مرکز استان فرستاده شد.
«سید عباس مینایی» افزود: نتیجه آزمایش‌ها مبنی بر ابتلا به آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در همان مرحله نخست قطعی و مثبت شد که در این راستا تشکیل نشستی ویژه در دستور کار قرار گرفت و گروهی از کارشناسان نیز از مرکز استان به منطقه سفر کردند.
وی بیان کرد: بر این اساس منع آمد و شد در حاشیه رود ارس و تالاب سد میل مغان برقرار گردید و اطلاع‌رسانی در این زمینه به کشاورزان، دامداران و ساکنان بومی در زمینه مراقبت بیش از پیش و خودداری از تماس به ویژه با پرندگان وحشی صورت گرفت.
فرماندار اصلاندوز اضافه کرد: همچنین محلی که پرندگان تلف شده بودند، برای مهار بیماری در کانون اصلی قرنطینه شد و آموزش لازم به کشاورزان منطقه در زمینه طیور محلی هم ارایه گردید.
وی تشریح کرد: خوشبختانه هنوز موردی از ابتلای طیور سنتی یا انسانی به بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان مشاهده نشده است و البته با توجه به تداوم شیوع ویروس کرونا، مردم خود نیز به موضوع حساس هستند.
مینایی تاکید کرد: موضوع بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان به طور کامل در حاشیه و رود ارس همچنین تالاب سد میل مغان (که با ۱۵۰ هکتار وسعت بزرگترین تالاب شمال استان اردبیل است و سالانه نزدیک به ۳۰ هزار قطعه از ۷۲ گونه پرنده مهاجر را میزبانی می‌کند) تحت کنترل بوده و جز تلف شدن چند قطعه پرنده وحشی، مورد خاص و مشکوک دیگری تا کنون در منطقه نداشتیم.
وی به روستاییان و عشایر منطقه توصیه کرد، نسبت به محصور کردن محل نگهداری طیور اقدام کرده و ضمن قطع ارتباط با پرندگان وحشی آزادپرواز و مهاجر، از نزدیک شدن به تالاب یا هرگونه نقل و انتقال، خرید و فروش طیور بومی و روستایی به جد خودداری کنند.
فرماندار اصلاندوز همچنین از عموم مردم به ویژه در شهرستان اصلاندوز و روستاهای منطقه خواست تا در صورت مشاهده هر گونه تلفات و رفتار غیرمتعارف یا افت معنی‌دار مصرف آب، دان و کاهش تولید طیور، مراتب را به نزدیکترین واحد دامپزشکی اطلاع‌رسانی نمایند.
زیستگاه‌ها و تالاب‌ها روزانه پایش می‌شوند
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل نیز در این زمینه تشریح کرد: بحث آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان مسبوق به سابقه است و هر از چند گاهی در فصل مهاجرت این بیماری در زیستگاه‌های آبی و تالابی منطقه دیده می‌شود.
«سعید شهند» افزود: بر این اساس اوایل آبان امسال نیز با پیشنهاد اداره‌کل دامپزشکی استان اردبیل با توجه به شیوع بیماری در کشورهای همسایه شمالی، نشست ستاد استانی کنترل و پیشگیری به ریاست استاندار تشکیل شد.
وی بیان کرد: تقسیم کاری در آن نشست صورت گرفت و بر مبنای رسالت سازمانی در زمینه حیات وحش تالاب‌ها و آبگیرها، حفاظت محیط زیست استان اردبیل نسبت به پایش و گزارش مستمر از پرندگان وحشی موظف شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با اشاره به اینکه پایش مشترک و اطلاع‌رسانی در مورد وجود بیماری یا میزان تلفات برعهده اداره‌کل دامپزشکی این استان است، اضافه کرد: این اداره تنها وضعیت و تلفات احتمالی یا رفتارهای غیرعادی را مستندسازی و گزارش می‌کند.
وی به افزایش گشت‌ها و کنترل‌ها اشاره کرد و اظهارداشت: طی پایش ۲ نقطه اواخر آبان‌ماه لاشه یک قطعه قوی فریادکش در تالاب سد میل مغان واقع در شمال اردبیل شناسایی شد و برای بررسی‌های بیشتر، با تمهیدات ویژه تحویل اداره‌کل دامپزشکی این استان گردید.
شهند ادامه داد: اوایل آذرماه نیز در اطلاعیه‌ای رسمی، وجود بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در تالاب اصلاندوز مورد تایید قرار گرفت و با توجه به مثبت شدن نتیجه آزمایش‌ها، پایش ۲۴ ساعته آغاز شد.
وی تاکید کرد: پایش روزانه از آن هنگام به صورت مشترک با عوامل دامپزشکی انجام می‌شود و بر اساس گزارش‌های رسمی تا ۱۶ آذرماه تلفات دیگری جز آن چند مورد ابتدایی نداشته‌ایم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل گفت: برای اطمینان خاطر بیشتر، در حال حاضر ۲ گروه از این اداره و دامپزشکی در ۱۱ شهرستان به صورت مستمر زیستگاه‌های آبی و تالابی را پایش می‌کنند.
مراقب باشیم، نگران نه
مدیرکل دامپزشکی استان اردبیل نیز با اشاره به اینکه تنها حدود چهار میلیون واحد دامی در سطح این استان فعالیت می‌کنند، تشریح کرد: بیش از ۸۵۰ مورد بیماری مشترک انسان و دام وجود دارد که مجموعه دامپزشکی در خط مقدم نظارت و مقابله با آنهاست و در صورت کوچکترین غفلتی، سیستم بهداشت و درمان توانایی پاسخگویی سرریز آن را نخواهد داشت.
«دکتر بهلول تکلوی» افزود: بر این اساس فعالیت مجموعه دامپزشکی با تامین امنیت غذایی، بهداشت عمومی و سلامت جامعه ارتباط مستقیم دارد و بحث آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در سازمان دامپزشکی کشور و در پی آن اداره‌کل استان اردبیل از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی بیان کرد: صنعت تولید طیور که بزرگترین بخش از نظر حجم سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی به شمار می‌رود، جزو اولویت‌هاست و با توجه به مقدم بودن پیشگیری بر درمان، به محض دریافت گزارشی مبنی بر مشاهده این بیماری از جمله در نقاط جنوبی کشور روسیه از اواخر مرداد موضوع رصد شد.
مدیرکل دامپزشکی استان اردبیل با اشاره به اینکه نقاط مختلف این استان زیستگاه و مسیر عبوری پرندگان مهارجر است، اضافه کرد: عوامل دامپزشکی و حفاظت محیط زیست به صورت ویژه برای نظارت و پایش بسیج شدند و ستاد آنفلوآنزا نیز با حضور استاندار تشکیل شد.
وی با تاکید بر اینکه هر گونه اطلاع‌رسانی در مورد تلفات ناشی از بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان بر عهده دامپزشکی است، تشریح کرد: نخستین مورد ابتلا که مربوط به ۲ قطعه قوی وحشی بود، در پی این اقدام‌ها در تاریخ ۲۶ آبان‌آماه مشاهده شد و چند روز پس از آن نیز یک مورد نمونه‌برداری نیز مثبت اعلام شد که با توجه به این شرایط و مثبت شدن نمونه‌ها، نظارت‌ها در هماهنگی با حفاظت محیط زیست استان اردبیل افزایش یافت.
تکلوی با قدردانی از فرماندار اصلاندوز، یادآور شد: با مشاهده قطعی شدن موارد ابتلا به آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، در فاصله ۲ کیلومتری محل تالاب سد میل مغان قرنطینه برقرار گردید و اجازه ورود و خروج به منطقه داده نشد که در نتیجه خوشخبتانه جز کانون نخستین ویروس، در هیچ نقطه دیگری از استان تا کنون موردی گزارش نشده است.
وی به ۴۶ مورد نمونه‌برداری از طیور روستایی و نتیجه منفی آنها اشاره کرد و اظهارداشت: اگر این اقدام‌ها صورت نمی گرفت، در نتیجه ترددها امکان شیوع بیشتر و سرایت به دیگر نقاط دور از انتظار نبود اما در نهایت با تلاش های شبانه روزی بیماری به همان منطقه محدود شد.
مدیرکل دامپزشکی استان اردبیل ادامه داد: امسال در بحث طیور صنعتی نیز ۵۰ هزار مورد نمونه‌برداری در مورد بیماری‌های گوناگون داشتیم که ۱۵ هزار مورد آن مربوط سویه‌های گوناگون آنفلوآنزا بود که نتیجه همگی منفی گزارش شد.
وی گفت: واقعیت این است که افراد در بحث پرورش و تولید طیور سنتی و صنعتی باید آگاه باشند که این ویروس در کشور در حال چرخش است، چنان که در چند استان دیگر از جمله مرکزی و مازندران نیز مواردی مشاهده بود و این امر البته وظیفه مجموعه دامپزشکی را نیز دوچندان می‌کند.
تکلوی تاکید کرد: باید مراقبت‌ها همچنان با شدت ادامه یابد چرا که در صورت کوچکترین تعللی، این ویروس از فرصت استفاده می‌کند و ما شاهد اثرهای زیانبار اجتماعی و اقتصادی آن خواهیم بود؛ از این رو اگر تلفاتی دیده شود، بلافاصله نمونه‌برداری صورت می‌گیرد و به مرکزهای آزمایشگاهی معتبر فرستاده می‌شود.
وی با اشاره به جایگاه استان اردبیل در صنعت طیور و تولید گوشت مرغ، تخم‌مرغ و سایر فرآورده‌های مرتبط افزود: ۱۱ درصد جوجه یک‌روزه گوشتی کشور در این استان تولید می‌شود و مصرف محصولات صنعت طیور منطقه جای نگرانی ندارد.
مدیرکل دامپزشکی استان اردبیل یادآور شد: عملیات مقابله بیماری‌های دامی از ابتدای سال ۹۹ در قالب تزریق ۱۱۰ میلیون دوز واکسن در واحدهای صنعتی صورت گرفت که ۱۰ میلیون دوز مرتبط با بحث آنفلوآنزا بود و همچنین مایه‌کوبی سه میلیون و ۶۰۰ راس دام برای مقابله با انواع بیماری‌ها را داشتیم.
وی با بیان اینکه ۹۱ هزار لاشه و ۹ میلیون قطعه طیور ۶ ماهه نخست سال‌جاری پس از بازرسی، بسته‌بندی و روانه بازار مصرف شده است، گفت: بیش از ۲۵ هزار مورد بازدید از مرکزهای عرضه فرآورده‌های خام دامی هم صورت گرفت که در نهایت ۱۵۰ هزار کیلوگرم فرآورده ضبط و از چرخه مصرف خارج گردید؛ ۲۷۶ فقره پرونده نیز به مرجع قضایی معرفی و ۱۵ واحد به دلیل تکرار تخلف پلمب شد.
تکلوی با تاکید بر توجه به هشدارها از سوی عموم مردم به ویژه پرورش‌دهندگان طیور سنتی و صنعتی بیان کرد: انتظار می‌رود شکارچیان تا اطلاع بعدی از شکار پرندگان وحشی و عرضه گوشت شکار به بازار به جد خودداری نمایند و مردم هم گوشت مورد نیاز خود را از مرکزهای مجاز و مورد تایید تهیه کنند.
بیماری ویروسی آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان جزو بیماری‌های مشترک انسان و حیوان شناخته می‌شود و با توجه به سرعت انتشار بالا، در دنیا به جد مورد توجه قرار دارد.
این بیماری غیرقابل پیش‌بینی است و با توجه به اینکه درمانی برای پرندگان مبتلا وجود ندارد، در صورت تلف نشدن، می‌بایست گونه‌های آلوده را از بین برد.
جلوگیری از ورود پرندگان وحشی به محل نگهداری ماکیان، رعایت اصول بهداشتی و امنیت زیستی در مرغداری‌های صنعتی، ضدعفونی کامل محل پرورش و تجهیزات آن پیش از اقدام به جوجه‌ریزی، جلوگیری از ورود حیوانات دیگر به عنوان ناقلان مکانیکی به مرکزهای پرورش ماکیان، رصد هر گونه کاهش مصرف دان، کاهش تولید یا افزایش تلفات از جمله راه‌های پیشگیری از این بیماری به شمار می‌رود.
همچنین خودداری از شکار و نگهداری پرندگان مهاجر یا بومی آبزی در کانون‌های بحران، جلوگیری از رهاسازی مرغ‌های بومی و سایر ماکیان برای چرای آزاد و خودداری از تهیه گوشت مرغ از مرکزهای غیرمجاز یا عرضه‌کنندگان دوره‌گرد از دیگر توصیه‌های کارشناسان امر برای جلوگیری از شیوع بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان است.
