حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: رئیس سازمان دامپزشکی کشور هفته گذشته با صدور حکمی «دکتر کامبيز رخشانی‌مهر» را به عنوان مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای آبزیان منصوب کرد. این انتصاب بهانه‌ای شد تا دقایقی را با وی به گفتگو بنشینیم.
«دکتر رخشانی‌مهر» که یکی از ملی‌پوشان سابق رشته واترپلوی کشورمان است و مدتی نیز کاپیتان و بعدا سرمربی تیم ملی واترپلوی ایران بوده، در گفت‌وگو با حکیم مهر معتقد است که برنامه‌های دفتر بهداشت آبزیان قائم به شخص نیست و چارت تشکیلاتی آن که ابتدا در دفتر طیور، زنبور عسل و آبزیان بود، سابقه حدود ۲۰ ساله دارد.
از نظر او یکی از عوامل موفقیت دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای آبزیان در طول این دوره کم، این بوده که در تدوین برنامه‌ها و دستورالعمل‌ها از نظرات همه بخش‌ها استفاده شده است.
وی با اشاره به مشکل کمبود امکانات، می‌گوید: «یک برنامه جدید در دست اجراست که به دلیل ضرورت سلامت آبزیان و سلامت جامعه انسانی و با هدف برنامه توسعه واکسیناسیون در صنعت پرورش آبزیان کشور تدوین شده است.»
دکتر رخشانی‌مهر در واکنش به اقدام اخیر رئیس سازمان شیلات مبنی بر فرم نظرسنجی از مسئولین فنی بهداشتی مزارع آبزی‌پروری، این اقدام را یک تداخل در وظایف سازمانی برشمرد و گفت: «مساله‌ای است که قانون مشخص کرده و باید به صورت قانونی اجرا شود. اگر از بعد دیگر بخواهیم نگاه کنیم، نظارت بهداشتی از نظر ما کمک به صنعت پرورش دام، طیور و آبزیان است و ما در کشور نیاز داریم که نظارت بهداشتی حتما صورت گیرد.»
حکیم مهر: آقای دکتر، چه شد که به دامپزشکی علاقه‌مند شدید؟
به نظر من علاقه به دامپزشکی از همان کودکی در همه افراد شکل می گیرد و همه کودکان به نوعی جذب حیوانات می‌شوند. زمانی که من کمی بزرگتر شدم و برای ورود به دانشگاه تلاش می‌کردم، شناخت زیادی از رشته‌ها نداشتم و امکانات امروزی هم نبود که به ما در شناخت رشته‌ها کمک کند. بنابراین آن علاقه ابتدایی شکل گرفته برای رشته‌های مختلف، خیلی با بستر تحقیقاتی مناسبی همراه نمی‌شد و در فرآیند انتخاب رشته، به مقولات عمومی‌تر نگاه می‌کردیم. در مورد بنده قسمت این شد که در رشته دامپزشکی قبول شوم و آن را ادامه دهم.
حکیم مهر: ورودی چه سالی و کدام دانشگاه هستید؟
ورودی سال ۷۰ دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران هستم و در سال ۷۶ از این دانشکده فارغ‌التحصیل شدم. در خلال تحصیل به رشته دامپزشکی علاقه‌مند شدم و از انتخابم راضی هستم. دکترای تخصصی خود را در رشته بهداشت و بیماری های آبزیان و در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران ادامه دادم.
حکیم مهر: بعد از فارغ‌التحصیلی چه کردید؟
آن زمان به این شکل بود که باید بعد از فارغ‌التحصیلی طرح نیروی انسانی را می‌گذراندیم و امری اجباری بود. من هم دوره طرح را در اداره کل دامپزشکی استان تهران گذراندم و در شبکه‌های دامپزشکی شمیرانات، ورامین و تهران مشغول به خدمت شدم. بعد از آن و در سال ۸۱ به سازمان دامپزشکی و دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای آبزیان منتقل شدم و تا الان به مدت ۱۸ سال است که در این دفتر هستم. در ابتدا به‌عنوان کارشناس در گروه‌های مختلف از جمله گروه بهداشت و بیماریهای میگو، گروه بهداشت و بیماریهای ماهیان سردآبی و گروه بهداشت و بیماریهای ماهیان دریایی و آبزیان زینتی مشغول به خدمت شدم. در ادامه به عنوان رئیس گروه بهداشت و مدیریت بیماریهای دریایی و آبزیان زینتی منصوب شدم و از سال ۹۳ تاکنون به عنوان معاون دفتر مشغول به خدمت بودم.
حکیم مهر: آقای دکتر، ورزش را از چه زمانی آغاز کردید؟
ورزش را از همان دوره نوجوانی در رشته شنا و واترپلو شروع کردم و در دوره دبیرستان در تیم‌های استانی بازی می‌کردم. سال ۶۹ به تیم ملی جوانان دعوت و سال ۷۰ برای تیم ملی بزرگسالان انتخاب شدم. تا سال ۱۳۸۵ برای تیم ملی بازی می‌کردم، یک دوره کوتاه کاپیتان بودم و در همین سال از تیم ملی خداحافظی کردم. بلافاصله بعد از خداحافظی به عنوان مربی تیم ملی نوجوانان کشور انتخاب شدم و به مدت یک سال کار کردم. بعد از آن به مدت ۳ سال مربی تیم ملی جوانان کشور بودم و بعد به‌عنوان مربی تیم ملی بزرگسالان انتخاب شدم. یک دوره هم در مسابقات کاپ آسیا سرمربی تیم ملی بزرگسالان بودم.
حکیم مهر: ورزش چقدر از زمان شما را می‌گرفت؟ اساسا ورزش و تحصیل چطور با هم همخوانی داشتند؟
من برای اینکه به درس و ورزش برسم، از هر چیز دیگری که فکرش را بکنید، گذشتم. به طوری که کار من شده بود تحصیل در دانشکده دامپزشکی و ورزش. در واقع از وقت تفریح و سرگرمی‌های دیگرم زدم و این دو را با هم تلفیق کردم. من فکر میکنم که ورزش به جوانان کمک زیادی می‌کند که در امر تحصیل هم موفق باشند. لذا این دو متضاد هم نیستند و یک فعالیت سالم ورزشی، به قوی شدن روحیه جوانان کمک زیادی می‌کند.
حکیم مهر: آیا بین رشته تحصیلی آبزیان که به آن علاقه داشتید و ورزش واترپلو که در آب است، ارتباطی وجود دارد؟!
خیر، ارتباط آن تصادفی بوده است! (خنده)
حکیم مهر: آیا هنوز هم ورزش حرفه‌ای را دنبال می‌کنید؟
خیر، از سال ۱۳۹۳ به این طرف دیگر فعالیتی در رشته‌های ورزشی ندارم.
حکیم مهر: آقای دکتر، برنامه‌های شما برای کنترل بیماریهای آبزیان چیست؟
این را قاطعانه عرض میکنم که برنامه‌های دفتر بهداشت آبزیان قائم به شخص نیست. چارت تشکیلاتی این دفتر که ابتدا در دفتر طیور، زنبور عسل و آبزیان بود، از سال ۸۱ به‌عنوان یک دفتر مستقل تعریف شد و از همان موقع همه مدیران کلی که اداره امور را به دست داشتند، پله به پله در ارتقای شرایط دفتر نقش‌آفرینی کردند.
دفتر بهداشت آبزیان در تدوین برنامه‌ها از نظر کارشناسان، اساتید دانشگاهی، محققین و حتی سایر نهادها مثل سازمان شیلات، اتحادیه‌های آبزی‌پروری و بهره‌برداران و ذینفعان استفاده می‌کند. من فکر میکنم یکی از عوامل موفقیت دفتر در طول این دوره کوتاه این بوده که در تدوین برنامه‌ها و دستورالعمل‌ها از نظرات همه بخش‌ها استفاده کرده است. علیرغم اینکه سازمان دامپزشکی کشور به دلیل عضویت در سازمان جهانی بهداشت دام (OIE ) باید از مقررات بین‌المللی هم بعنوان یک سند بالادستی در بهداشت آبزیان تبعیت نماید، اما سعی می‌کنیم با در نظر گرفتن قوانین و شرایط کشور و امکانات موجود، دستورالعمل‌ها و برنامه‌هایمان قابلیت و پشتوانه اجرایی محکمی داشته باشد و از نظرات همه اساتید و نهادهای ذی‌ربط بهره بگیریم تا بتوانیم آنها را به خوبی در عمل پیاده‌سازی کنیم.
لذا این طور می‌توانم بگویم که اولین برنامه من ادامه برنامه‌های مدیران قبلی است که با کار کارشناسی تدوین و برنامه‌ریزی شده و زمان می‌برد تا نتایج آن به منصه ظهور برسد. ما امروز در شرایطی هستیم که با کمبود امکانات مواجهیم. بر کسی پوشیده نیست که در سالیان اخیر با تحریم‌هایی مواجه شدیم و کمبود امکانات و بودجه بر تحقق اهداف دستگاه‌های اجرایی فشار می‌آورد، اما ما سعی کردیم که شرایط را در حد مطلوب حفظ کنیم و اولین قدم همین است که بتوانیم این برنامه‌ها را ارتقا دهیم و از آنچه که تدوین شده و در برنامه توسعه کشور دیده شده است، عدول نکنیم. بنده در ابتدا همان برنامه‌های پایش و مراقبت بیماریهای آبزیان و برنامه‌های آموزشی را ادامه خواهم داد.
حکیم مهر: آیا برنامه جدیدی در دستور کار ندارید؟
یک برنامه جدید در دست اجراست که به‌دلیل ضرورت حفظ و تأمین سلامت آبزیان و سلامت جامعه انسانی و با هدف برنامه توسعه واکسیناسیون در صنعت پرورش آبزیان کشور تدوین شده است. این برنامه مرحله تدوین را پشت سر گذاشته و در مرحله تصویب به سر می‌برد. در صورت تصویب باید با همکاری سایر نهادها، اساتید دانشگاهی، بخش خصوصی و... نواقص آن برطرف و زمینه‌های اجرایی آن فراهم شود. اگر بتوانیم «برنامه توسعه واکسیناسیون» را در سال‌های آتی عملیاتی کنیم، به نظر می‌رسد که یک گام دیگر در تحقق اهداف سازمان دامپزشکی در جهت ارتقای بهداشت و سلامت آبزیان برداشته‌ایم، کما اینکه توسعه واکسیناسیون می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کند. بدیهی است اگر از بروز بیماری‌ها جلوگیری شود، نیاز به درمان و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها کمتر می‌شود و اثرات مضری که ممکن است استفاده بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها برای جامعه انسانی و سلامت آبزیان و محیط زیست به دنبال داشته باشد، از بین می‌رود. این یک برنامه جدید است که در دستور کار دفتر آبزیان قرار گرفته است.
حکیم مهر: آقای دکتر، به کمبود امکانات و تحریم اشاره‌هایی کردید. از نظر شما بزرگترین مشکلات و چالش‌های بحث پرورش ماهی و بیماریهای آبزیان چه چیزهایی هستند؟
یکی از مهم‌ترین مشکلات ما کمبود نیروی حرفه‌ای در بخش آبزیان است. ما باید سعی کنیم در بخش آموزش، چه در آموزش دامپزشکی، چه آموزش شیلات و چه رشته‌های مرتبط دیگر، دانش تخصصی در این زمینه را بیشتر کنیم و به آن پایبند باشیم؛ حرفه‌ای عمل کنیم و پرورش دهیم و تخصصی پیشگیری و درمان کنیم. در کار پرورش و بهداشت آبزیان، هر چه بیشتر علم و دانش وارد کنیم، قطعا در این زمینه موفق‌تر خواهیم بود. جایگاهی که آبزی‌پروری ایران در آسیا و دنیا دارد، ایجاب می‌کند که ما با قدم‌های بلندتری به سمت این مهم حرکت کنیم.
البته همین الان هم می‌توانم بگویم پتانسیل خوبی در کشور وجود دارد و ما هم خوشبختانه توانستیم در این زمینه پیشرفت داشته باشیم. زمانی بود که نیروهای کارشناسی و متخصص آبزیان در بدنه سازمان دامپزشکی کم بود اما در طول این ۲۰ سال، خوشبختانه الان می‌توانیم بگوییم در هر استان نیروهای زبده‌ای در حوزه بهداشت آبزیان وجود دارند و البته کماکان باید در این زمینه کار شود. امکانات تشخیصی بیماریهای آبزیان نیز مورد نیاز است و باید به آن پرداخته شود.
یکی از مشکلات اساسی، عدم ارتباط کافی با سازمان‌های علمی دنیا به دلیل مشکلاتی است که به کشور ما تحمیل شده و امیدواریم که این موانع هم به زودی مرتفع شود. پیشرفت علم و دانش منوط به این است که ارتباطات بین‌المللی بین اساتید بین‌المللی و دانشگاهیان و محققین فراهم شود تا زمینه تبادل نظر و اشتراک معلومات و به روز رسانی اطلاعات به وجود آید.
حکیم مهر: در حال حاضر وضعیت بیماریهای لکه سفید و VHS در کشور چگونه است؟
خوشبختانه ما از لحاظ بیماریهای ویروسی ماهیان که در کشور با آنها درگیر هستیم، در شرایط بسیار خوبی به سر می‌بریم. بر اساس آمار و اطلاعات و داده‌هایی که در سامانه پایش و مراقبت بیماریهای آبزیان در سازمان دامپزشکی ثبت می‌شود، در طول ۳ سال گذشته یک روند نزولی چشمگیر در بروز کانون‌های بیماری VHS ، IPN و IHN داشتیم که عوامل زیادی در این کاهش دخیل هستند. در این خصوص قطعا تلاش‌های سازمان دامپزشکی کشور و برنامه‌های تدوین شده نقش موثری داشته است؛ کمااینکه در طول این ۳ سال کاهش حدود ۶۰ تا ۷۰ درصدی در بروز این بیماری‌ها را شاهد بودیم. حال فرصت خوبی است که بتوانیم در قدم‌های بعدی با ارتقای سطح بهداشت و امنیت زیستی، تعداد این کانون‌ها را محدودتر کنیم و شاید حتی بتوانیم در سال‌های آینده به سمت ریشه‌کنی این بیماری‌ها هم پیش برویم.
همان‌طور که اطلاع دارید سال گذشته استان گلستان برای اولین‌بار درگیر بیماری لکه سفید شد. لکه سفید در جنوب کشور به‌عنوان بیماری بومی حضور دارد و ما برنامه‌هایی را مدون کردیم که بتوانیم جلوی رخداد آن را گرفته و شرایط بهینه پرورشی را فراهم کنیم. استان گلستان تنها استانی بود که درگیر بیماری نبود. لذا به دنبال این مسئله و پس از بررسی‌های اپیدمیولوژیک، یک برنامه راهبردی جامع برای کنترل بیماری لکه سفید میگو تدوین شد. البته به این معنا نیست که برنامه‌ای وجود نداشت، بلکه یک برنامه به‌روز شده با توجه به شرایط اتفاق افتاده تدوین شد و مصرانه بر عملیاتی شدن آن برنامه پافشاری کردیم و خوشبختانه همکاری خوبی از سوی سایر نهادها و بهره‌برداران انجام شد. بسیار جای خوشحالی بود که امسال در استان گلستان این بیماری را نداشتیم و به نظر من این یک موفقیت خیلی خوب برای صنعت پرورش میگوی کشور و سازمان دامپزشکی کشور بود که توانستیم جلوی رخداد مجدد بیماری در استان گلستان را بگیریم.
در حال حاضر خیلی سخت است که بتوان پیش‌بینی ریشه‌کنی را برای بیماری لکه سفید داشت، چون مخازن وحشی ما درگیر هستند، ولی باید سعی کنیم که با رعایت مقررات بهداشتی به سیاست «تولید در کنار بیماری» ادامه بدهیم. خوشبختانه امسال در استان‌های جنوبی کشور هم کانون‌های کمی درگیر شدند و فکر میکنم تناژ پرورش میگو در امسال رکورد سال‌های گذشته را هم بزند.
بنده نمی‌خواهم مدینه فاضله‌ای را جلوه دهم اما در حال حاضر، آمار و اطلاعات، تابلوی بیماری‌ها را این‌گونه نشان می‌دهد. بروز بیماری را نمی‌توان پیش‌بینی کرد ولیکن ما باید با آگاهی، علم و دانش به این سمت برویم که تا حد امکان از رخداد بیماری جلوگیری کنیم و در صورتی که بیماری بروز کرد، برنامه‌های کنترلی داشته باشیم که بتوانیم آن را بلافاصله شناسایی و مهار کنیم. این وظیفه‌ای است که ما داریم، وگرنه عامل بیماری، پاتوژن‌ها و عوامل بیماری‌زا هستند که در طبیعت وجود دارند و تغییر شرایط می‌تواند منجر به رشد و تکثیر و بیماری‌زایی آنها شود. ما مدعی نیستیم که می‌توانیم از بروز بیماری به هر شکلی جلوگیری کنیم، اما سعی می کنیم آنچه در این زمینه وظیفه ماست یعنی پیشگیری، کنترل، پایش و مراقبت بیماری‌ها را با برنامه‌ریزی‌های انجام شده عملیاتی کنیم.
حکیم مهر: نظر شما درخصوص جایگاه مسئولین فنی بهداشتی در واحدهای پرورش آبزیان چیست؟ علی‌الخصوص که اخیرا نظرسنجی سازمان شیلات درخصوص عملکرد این عزیزان، حاشیه‌های زیادی را ایجاد کرد. مسئولین فنی چقدر می‌توانند به کنترل بیماری در مزارع آبزیان و سلامت عمومی کمک کنند؟
به نظر من مساله‌ای که اتفاق افتاد، یک تداخل در وظایف سازمانی بود که فکر میکنم مکاتبات لازم هم در خصوص آن صورت گرفت. حضور مسئولین فنی بهداشتی امری است که قانون مشخص کرده و باید به صورت قانونی اجرا شود.
اگر از بعد دیگر بخواهیم نگاه کنیم، نظارت بهداشتی از نظر ما کمک به صنعت پرورش دام، طیور و آبزیان است. ما در کشور نیاز داریم که نظارت بهداشتی حتما صورت گیرد که هم به تولید پایدار و حفظ ذخایر بومی کشور کمک می کند وهم به دلیل لزوم تامین امنیت غذایی سالم برای جامعه انسانی و حفظ سلامت محیط زیست ضروری است. این نظارت بهداشتی را قانون به این شکل در نظر گرفته و باید عملیاتی شود. اکثر پرورش‌دهندگان ما از مقررات بهداشتی تبعیت می‌کنند ولی کافی است عده کمی با زیر پا گذاشتن قوانین بهداشتی یا به دلیل دانش ناکافی، به تمام پرورش‌دهندگان و محیط زیست و ذخایر بومی کشور آسیب برسانند و در نتیجه من فکر میکنم این نظارت‌های بهداشتی در جهت تأمین منافع اکثریت بهره‌برداران ماست.
اکثریت بهره‌بردارن از نظارت‌های بهداشتی حمایت می‌کنند و می‌دانند که برای تولید محصول سالم، لازم است قوانین و مقررات بهداشتی رعایت و اجرا شوند. یکی از بازوهایی که برای اجرای این مهم بر اساس قانون در نظر گرفته شده، بحث به کارگیری مسئولین فنی است. امیدواریم که مجموعه این تمهیدات در نظر گرفته شده توسط قانون منجر به توسعه پایدار و تولید محصولات سالم، برای مصرف داخل کشور شده و هم زمینه‌های صادرات تقویت شود و بتوانیم در سال‌های آینده شکوفایی اقتصاد را در این زمینه شاهد باشیم.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
انسان جالبی است.کمتردراین سازمان مانند ایشان داریم.خدا حفظش کند. مبارک باشه از اینکه یک نفر متخصص بهداشت و بیماری ابزیان سکاندار مدیرکل جدید دفتر بهداشت و مدیریت بیماریهای آبزیان سازمان دامپزشکی کشور شده خرسندیم و ان شاء الله کمک کنند مشکلات سد راه حل بشه چه حسن انتخاب خوبی برای مدیریت آبزیان فردی که خود در آب زندگی کرده و عاشق شنا و آب هست 
درود بر شما ورزشکار و همکار گرامی درودبرشماجناب آقای دکتررخشانی مهرعزیزبنده ام بابت تمامی موفقیاتتون تبریک عرض میکنم 
