حکیم مهر - با وجود اینکه برابر آمار رسمی، کشور ایران از لحاظ جمعیت گوسفند جزو 4 کشور اول دنیا قرار دارد تولیدات داخلی و در راس آن تولید گوشت کفاف نیازهای داخلی را نداده و سالیانه میلیونها دلار صرف واردات گوشت از سایر کشورها می‌شود. در این میان روند رشد جمعیت گوسفند در دهه‌های اخیر سیر صعودی داشته ولی به علت عدم مدیریت صحیح، تناسب دام و مرتع بهم خورده و چرای بی‌رویه سبب تخریب هر چه بیشتر مراتع شده است.
برای حل این مشکل استفاده از روش‌های دانش بنیان و ورود علم به عرصه تولید می‌تواند ناجی این بخش باشد.
دکتر میر حسین حسن‌زاده ـ دامپزشک و عضو هیات موسس شرکت دانش‌بنیان پژوهش‌گستر آذربایجان ـ اظهار کرد: در حال حاضر با وجود وضعیت نابه‌سامان فعلی، دیگر افزایش تولید از طریق رشد کمی جمعیت گوسفند امکان‌پذیر نیست و برابر اعلام رسمی منابع معتبر در حال حاضر دام موجود در مراتع ایران 2.5 الی 3 برابر ظرفیت موجود است؛ به عبارت دیگر برخلاف سایر بخشهای دامپروری مانند گاوداری، مرغداری، آبزی پروری و حتی زنبورداری سیستم پرورش گوسفند در ایران یک سیستم کاملا سنتی (very extensive ) بوده که لازم است با وارد کردن مولفه‌هایی نظیر منابع مالی، تحقیق، آموزش و ترویج و بازاریابی آن را به سیستم نیمه صنعتی ( semi intensive) تغییر داد و سبب افزایش تولید در بعد کیفی شد.
حسن‌زاده خاطرنشان کرد: کاربرد اصول ژنتیک کمی نیز یکی از روندهایی است که از طریق آن می توان راندمان تولید را بهبود بخشید و در درازمدت برای رفع کمبودها و تامین نیاز جامعه اقدام کرد. برای رسیدن به این هدف ابتدا ضروری است با انجام تحقیقات، جمعیتها و اکوتیپهای بومی را مورد ارزشیابی قرار داد و باشناخت تنوعات ژنتیکی و غیر ژنتیکی و اثر عوامل مختلف بر تولید افزون بر تعیین برنامه‌های به‌گزینی یا آمیخته گری لازم مناسبترین اکوتیپها را برای اهداف مختلف مشخص کرد. با اینکه نشخوارکنندگان کوچک بخوبی با زمینهای پست و مراتع سازگار شده و گیاهان طبیعی منطقه را به محصولات پرارزشی از قبیل گوشت، شیر، پشم، پوست و کود تبدیل می‌کنند.
وی دلایلی که صنعت گوسفندداری را طی سالهای اخیر به شدت تحت تاثیر قرار داده است را اینگونه تشریح کرد:
- تبدیل چراگاهها و مراتع به زمینهای کشاورزی
- تولید پایین نژادهای بومی
- مهاجرت زیاد از روستاها به شهرها
- شرایط متغیر بازار تولیدات دامی
- دید منفی دامداران نسبت به پذیرش تکنیکهای جدید
- جذاب نبودن دامپروری برای افراد جوان
- نبود سیاستهای حمایتی هدفمند و مستمر
این دامپزشک تاکید کرد: قانون تاسیس شرکتهای دانش بنیان فرصت مغتنمی است که با استفاده از ظرفیتهای آن می توان در سایه تحقق بخشیدن به تسهیلات و حمایتهای پیش بینی شده نسبت به رسیدن به اهداف سند چشم انداز بیست ساله امیدوار شد. در این سند تبدیل شدن به قدرت اول منطقه و رسیدن به امنیت غذایی به صراحت بیان شده است. بدیهی است کشوری که در زمینه تولید غذای خود به آنسوی مرزها وابسته باشد، نمی‌تواند در عرصه‌های مختلف به قدرت اول منطقه تبدیل شود. از سوی دیگر مقوله جهاد اقتصادی نیز به عنوان ابزار بسیار مهمی برای نیل به این اهداف از سوی مقام معظم رهبری طرح شده است که بر اهمیت قضایا می‌افزاید. بنابراین برنامه‌ریزی برای رسیدن به خودکفایی استراتژیک در تامین منابع پروتئینی اهمیتی دوچندان می‌یابد.
وی افزود: ناگفته پیداست این امر بدون بها دادن به اقتصاد دانش محور، فراهم آوردن زمینه‌های تجاری سازی ایده‌ها و نتایج تحقیقات و کاربرد فن‌آوریهای نوین میسر نخواهد بود.
حسن‌زاده خاطرنشان کرد: در راستای نیل به این اهداف و هم افزایی علم و ثروت، شرکت دانش بنیان پژوهش گستر آذربایجان با طراحی پروژه تحقیقاتی مفصلی قصد دارد با آزمودن کاربرد فن آوریها و مدیریت نوین پرورشی و تولید مثلی در خصوص اکوتیپ ماکویی ضمن ارزشیابی ژنتیکی و حفظ ذخایر این جانور زیست بوم ایران زمینه‌های افزایش توان تولیدی و اقتصادی و کاستن از تخریب مراتع را فراهم آورد.
در این پروژه بررسی راهکارهای اجرایی افزایش تولید در پرورش گوسفند از طریق موارد زیر مدنظر قرار داشته است:
- پایین آوردن سن اولین زایش
- بیش از یکبار زایش در سال
- افزایش میزان چند قلوزایی
- کاهش تلفات بالغان و بره‌ها
- افزایش وزن زمان تولد و وزن از شیرگیری بره‌ها
- از شیرگیری زودرس بره‌ها و پرواربندی آنها
- آغاز برنامه‌های اصلاح نژادی
این عضو شرکت تعاونی دانش بنیان پژوهش‌گستر آذربایجان گفت: این شرکت یک طرح مفصل تحقیقاتی را آماده کرد که در فاز نخست آن بررسی راهکارهای عملی و بازده اقتصادی زایش خارج فصل را در دستور کار خود قرار داد. برای این‌کار با انتخاب یک گله 100 راسی از اکوتیپ ماکویی و انجام معاینات اولیه، پلاک کوبی، وزن کشی، گروه بندی سنی و ثبت دقیق مشخصات، گله را در ابتدای سال 1390 وارد فاز تولید مثلی کرد. درحالت طبیعی نیمه دوم سال فصل تولید مثلی گوسفندان محسوب شده و در نیمه نخست سال سیستم تولید مثل این حیوانات در حالت غیرفعال به سر می‌برند که این وضعیت در شرایط آب و هوایی مناطق سردسیر و بویژه اکوتیپ ماکویی عمیقتر است. برای خارج سازی تخمدانها از وضعیت غیرفعال عمیق و فعال کردن آنها از روش سیدر گذاری و هورمون تراپی استفاده شد.
وی تصریح کرد: بعد از گذشت یک ماه از جفتگیری طبیعی وضعیت آبستنی دامها از نظر وقوع آبستنی و تعداد جنین‌ها از طریق سونوگرافی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت نتایج حاصله در نیمه دوم شهریور ماه متولد شدند که از نظر نرخ بره‌زایی راندمانی در حدود 70 درصد حاصل شد. در این میان بروز 6درصد دوقلوزایی آنهم در فصل غیر تولیدمثلی در اکوتیپ ماکویی جالب توجه بود که امیدواریم با انجام این سازوکار در فصل تولید مثلی این رقم را به 30 درصد ارتقا یابد. از سوی دیگر با توجه به مدیریت تغذیه‌ای کنترل شده در کل طول مدت اجرای طرح، وزن زمان تولد بره‌ها از 4.5-5.3 کیلوگرم به 5/5-4.5 کیلو افزایش یافت که موفقیت قابل توجهی محسوب می‌شود. چراکه وقوع هر کیلوگرم افزایش وزن در زمان تولد برابر با 10 کیلوگرم افزایش وزن نهایی پروار است. همچنین برابر بررسیهای به عمل آمده شیر میشهای مادر نیز حدود 30 درصد افزایش داشت که نتیجه مستقیم مدیریت تغذیه‌ای است.
حسن‌زاده خاطرنشان کرد: اعمال شرایط نگهداری بهداشتی کنترل شده باعث شد که نرخ مرگ و میر نوزادان که در شرایط سنتی گاه تا 20 درصد هم می‌رسد به زیر 2درصد کاهش یابد. از مهمترین ویژگیهای این طرح اجرای کلیه مراحل آن در شرایط فیلدی است که امکان تعمیم نتایج آنرا فراهم می‌آورد. کاربردی سازی و تجاری سازی این طرح از طریق برگزاری کارگاههای آموزشی – ترویجی باعث خواهد شد ضمن افزایش درآمد دامداران گام بسیار مهمی در جهت تامین نیازهای پروتئینی داخلی و نزدیک شدن به خودکفایی برداشته خواهد شد.
وی در پایان یادآور شد که در صورت برخورداری از حمایتهای دولتی امکان اجرای فازهای بعدی این پروژه تحقیقاتی مقدور خواهد بود که از مهمترین آنها می توان به ایجاد سایت الگویی پرورش و اصلاح نژاد گوسفند در مرتع مصنوعی و تولید آمیخته‌های با عملکرد تولیدی بسیار بالا اشاره کرد.
خبر مرتبط :
