حکیم مهر - انسکتاریوم ملی انستیتو پاستور ایران به عنوان محل پرورش حشرات و بند پایان مهم در سلامت و بهداشت با تلاش مستمر گروه تحقیقاتی مالاریا و ناقلین انستیتو در 10 سال اخیر و پیرو بازدید نمایندگان سازمان جهانی بهداشت و انتخاب این گروه به عنوان کاندیدای مرکز همکار سازمان جهانی بهداشت راه اندازی شده است.
این انسکتاریوم که از زیرمجموعه‌های مرکز مطالعات مولکولی کاربردی بیماری‌های ناقل زاد انستیتوپاستور ایران است از سال 1388 در راستای اهداف بلند مدت استراتژی بخش سلامت کشور در ارتباط با پیشگیری و کنترل بیماری های منتقله توسط ناقلین و در قالب مرکز کاندید همکاری سازمان جهانی بهداشت (WHO) و دفتر مدیترانه شرقی آن (EMRO) به صورت آزمایشی فعالیت خود را آغاز کرده است؛ در این مرکز، مجموعه کم نظیری از پشه‌های آنوفل، کولکس، آئدس، کنه و کک گرفته تا انواع مگس، سوسک، عقرب و زالو پرورش و نگهداری می شود.
دکتر دین پرست، مدیر و دانشیار گروه تحقیقات مالاریا و ناقلین انستیتو پاستور ایران با اشاره به این که سابقه مطالعه بر روی حشرات بیماریزا نظیر آنوفل در موسسه به بیش از 80 سال پیش برمی‌گردد، خاطرنشان کرد: حدود پنج سال پیش با توجه به فعالیت گروه تحقیقاتی مالاریا و ناقلین در پاستور، مسوولان منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت (امرو) بازدیدی از امکانات علمی و آزمایشگاهی گروه کرده و اظهار تمایل کردند تا از امکانات گروه در بحث مقاومت به سموم، مقاومت دارویی، واکسن مالاریا و سایر مطالعات مولکولی پیشرفته در ارتباط با بیماری‌هایی که ناقلین انتقال می‌دهند برای کشورهای منطقه استفاده کنند؛ بنابراین باهمکاری و هماهنگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همه پرسنل انستیتو در سطوح مختلف، بخصوص تلاش بی وقفه اعضای گروه تحقیقات مالاریا و ناقلین ساخت این مرکز ملی محقق شد.
وی اساس فعالیت های تحقیقاتی انسکتاریوم را کار بر روی ژنوتیپ عنوان کرد و ادامه داد: در گذشته وقتی بر روی مقاومت به سم مالاریا فعالیت می شد معمولا بر اساس تست، «فنوتیپ» مقاومت سموم بررسی می‌شد اما بر اساس ژنوتیپ، موتاسیون یا جهش در ژن‌های مرتبط با مقاومت شناسایی ودر نهایت مشخص می‌شود که آیا پشه آنوفل یا هر ناقل دیگری به این گروه از سموم مقاوم است یا نه!
دین‌پرست افزود: در ژنوتیپ تغییرات خیلی زودتر از فنوتیپ ظاهر می‌شود؛ بنابراین با استفاده از جنبه‌های مولکولی به دنبال این هستیم که خیلی زود به سیستم سلامت پیش آگاهی داده شود که آیا این نوع سم مصرفی و یا کاندیدای مصرف در بهداشت کارایی لازم را دارد یا علی‌رغم اینکه امکان استفاده از سم وجود دارد در آینده نزدیک کارایی خود را از دست می‌دهد و باید برای سم جایگزین اقدام شود. این نوع مطالعات به همراه دیگر بررسی های میدانی منجر به استفاده بهینه از سموم، صرفه جویی ارزی و بالاخره حفظ محیط زیست طبیعی خواهد شد.
وی با بیان اینکه انسکتاریوم دارای اتاق‌های پرورش در دو طبقه است، گفت: طبقه پایین برای پرورش حشراتی است که سقف پروازی داشته و به راحتی می توانند پرواز می‌کنند از این رو این حشرات در طبقه پایین انسکتاریوم پرورش داده می شوند تا چنانچه به هر دلیلی یکی از حشرات آزاد شد، امکان رها سازی آن وجود نداشته باشد.
به گفته وی امنیت ساختمان بسیار بالاست و به غیر از چند اتاق سایر اتاق‌ها تنها دارای نمایی از پنجره هستند که سیستم تهویه نیز امکان خروج هیچ یک از حشرات را نمی دهد.
دین‌پرست، فاضلاب اتاق‌های پرورش حشرات را یکی از نوآوری های مرکز انسکتاریوم عنوان کرد و افزود: خروجی این فاضلاب به تانکی انتقال می‌یابد که بخاری داغ به آن پمپاژ می‌شود تا هرگونه عامل بیماریزا یا باقیمانده مراحل آبزی ناقلین از بین برود.
رییس انسکتاریوم انستیتو پاستور ایران با بیان اینکه در حال حاضر نسل چهلم پشه آنوفل ناقل بیماری مالاریا در این مرکز پرورش داده می‌شود، گفت: این بدین معناست که بیش از چهل نسل از پشه آنوفل را پرورش داده‌ایم و هم اکنون هم می‌دانیم که این پشه به چه سمی مقاوم بوده و ساختار ژنتیکی آن چگونه است و به اصطلاح آنوفل تحت پرورش ما شناسنامه کاملی دارد.
وی با بیان اینکه پرورش پشه خاکی در برنامه پرورش انسکتاریوم است به ایسنا گفت: البته به صورت دوره‌یی، کنه و کک هم پرورش داده شده که به دلیل هزینه‌های بالا متوقف شده است اما به صورت روتین پشه آنوفل و برخی از پشه‌های کولکس و آئدس که می‌توانند بیماری‌های آربویروسی را انتقال دهند پرورش داده می‌شود.
دین پرست با اشاره به اینکه پرورش زالو جزو برنامه های آینده انسکتاریوم است، ادامه داد: درصددیم با پرورش زالو، آنزیم‌ها و همچنین فلور میکروبی داخل بدن زالو را شناسایی کنیم تا اثرات درمانی آنها در رابطه با بیمارهای قلبی و برخی از سرطان‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
وی با اشاره به پرورش دوره‌یی مگس در انسکتاریوم گفت: در این زمینه طرحی با همکاری سازمان پژوهش‌های علمی، صنعتی ایران با عنوان «تولید لارو مگس برای درمان عفونت زخم‌های حاد» برای زخم پای دیابتی و زخم‌های حاصل از تصادفات در حال راه اندازی است.
دین‌پرست افزود: وقتی لارو مگس به شکل پانسمان بر روی زخم قرار گیرد، می‌تواند با تغذیه از عفونت و چرک باعث بهبود زخم و درمان بیماری شود. از این رو با توجه به وجود دانش فنی در سازمان پژوهش‌ها قرار است که لارو مگس به شکل استریل در انسکتاریوم تولید شود تا در اختیار بخش‌های درمانی کشور قرار گیرد.
وی با بیان اینکه مطالعه بر روی حشره کش‌ها بخش دیگر فعالیت انسکتاریوم انیستیتو پاستور ایران است، تصریح کرد: در حال حاضر این بخش، حشره کش‌هایی را که مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد ارزیابی می‌کند تا نشان دهد که آیا حشره کش اثرگذار است یا نه و همچنین این بخش می‌تواند حشره کش‌های جدید را ارزیابی کند که آیا اثربخشی لازم را دارند.
دین‌پرست تصریح کرد: همچنین در این زمینه همکاران در انسکتاریوم و گروه بیوتکنولوژی به دنبال عصاره‌های گیاهی هستند که می‌توانند به عنوان حشره‌کش، به خصوص به صورت لارو کش مورد استفاده قرار گیرند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر حشره‌کش‌های موجود در بازار توسط آزمایشگاه مرجع غذا و دارو وزارت بهداشت تائیدیه‌های لازم را دریافت می‌کنند، تصریح کرد: با توجه به بازدید سال گذشته وزیر بهداشت و تاکید وی بر استفاده از توانمندیهای این مجموعه، انسکتاریوم ملی برای مشارکت با آزمایشگاه مرجع در این زمینه اعلام آمادگی می‌کند.
وی با بیان این که بخش دیگری از فعالیت انسکتاریوم، تحقیقات بر روی مقاومت دارویی در پلاسمودیوم عامل بیماری مالاریا است، گفت: فعالیت‌های انجام شده با همکاری سازمان جهانی بهداشت و انستیتو کارولینسکا نشان داده است که مقاومت در برخی از پلاسمودیوم‌های ایران آغاز شده است که متعاقب آن کمیته کشوری درمان مالاریا، لاین دارویی و درمان این بیماری را عوض کرد که این اتفاق میلیون‌ها دلار، صرفه‌جویی ارزی در پی داشت.
دین‌پرست تصریح کرد: بخش دیگر انسکتاریوم، لابراتوارهاست که از لحاظ مورفولوژی، توسط میکروسکوپ‌های پیشرفته کارهای تشخیصی را انجام می دهند. همچنین آ‌زمایشگاه‌های مولکولی تشخیص در ارتباط با شناسایی ژن‌های مختلف در ناقلین فعالیت دارند.
وی با اشاره به آزمایشگاه میکروبیولوژی به عنوان یکی از بخش های فعال انسکتاریوم گفت: یکی از فعالیت‌های این آزمایشگاه اجرای طرح مشترکی با محققان دانشگاه «کامرینو» ایتالیا است. در این طرح درصددیم با بررسی معده میانی پشه‌ها میکروب‌هایی را که می‌توان از آنها علیه انگل مالاریا و یا برخی از عوامل بیماریزا استفاده کرد شناسایی کنیم؛ چرا که یا با خود میکروب‌ها و یا با ایجاد تغییرات در آنها و وارد کردن آنها به پشه‌ها می توان در تعامل با انگل مالاریا و دیگر عوامل بیماریزا بر عملکرد و سیکل رشد آنها تاثیر گذاشت. این استراتژی به عنوان «پاراترانسژن» معروف است یعنی با تغییر ژنتیکی در یک موجود باعث عدم فعالیت موجود دیگر می‌شود.
دین‌پرست در خصوص دستاوردهای این پروژه گفت: مراحل اول این پروژه شامل اینکه معده میانی پشه آنوفل دارای چه باکتری‌هایی است به نتیجه رسیده است که به زودی مقاله آن هم در یک مجله معتبر چاپ خواهد شد. همچنین توانسته‌ایم این باکتری‌ها را کشت داده و سپس از نظر مولکولی بررسی کنیم. در حال حاضر فهرست بلندی از میکروب‌های معده میانی پشه تهیه شده است اما درصددیم که میکروب‌هایی را انتخاب کنیم که می‌توانند در راهبرد ترانس ژنتیک استفاده شوند.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی انستیتو پاستور ایران تصریح کرد: فعالیت دیگر انسکتاریوم، مطالعه به روی ژن‌های پشه ها جهت تشخیص مقاومت آنها به انواع سموم است در کنار آن با همکاری بخش نانوتکنولوژی انستیتو پاستور ذرات سم را به صورت نانو در آورده‌ایم تا در پشه بندهای آغشته به سم استفاده شوند که در صورت کسب موفقیت تا حد زیادی صرفه‌جویی اقتصادی صورت می‌گیرد.
وی در خصوص خدمات انسکتاریوم گفت: پرورش ناقلین، پرورش حیوانات، موزه، تولید فرآورده های بیولوژیک مرتبط با کنترل بیماری های ناقل زاد از جمله کیت های تشخیصی ناقلین وعوامل بیماری زای میکروبی از جمله ویروس، پروتوزوا، باکتری ، تهیه کیت تشخیص مقاومت به دارودر بیماری های ناقل زاد و کیت تشخیص مقاومت به سموم از جمله خدمات این مرکز ملی است.
دین پرست در پایان در تبیین اهداف و چشم انداز فعالیت‌های انسکتاریوم به همکاری و هماهنگی در ارتباط با مرکز مدیریت بیماری ها و دفتر منطقه‌یی شرق مدیترانه سازمان جهانی بهداشت و کشورهای منطقه با اولویت کشورهای مسلمان، طراحی، اجرا و ارزیابی تحقیقات پایه و کاربردی، گسترش دامنه فعالیت ها در کشورهای منطقه، مشارکت و تبادل تجربه و اطلاعات عملی در ارتباط با مطالعات آزمایشگاهی و میدانی در قالب تربیت نیروی انسانی متخصص مرتبط، هدایت تحقیقات به سمت تولید فرآورده های مورد نیاز جهت پیشگیری و کنترل بیماری های ناقل اشاره کرد.
خبر مرتبط :
باسلام و احترام ،ضمن تشکر از گزارش شما در مورد انسکتاریوم انستیتو پاستور ،پیرو مذاکره قبلی در صورت امکان گزارشی از موزه انگل شناسی منتشر شود. 
