حکیم مهر: در حال حاضر تغییر اقلیم به یکی از بزرگترین چالش‌های عصر حاضر تبدیل شده است؛ در حقیقت تغییر اقلیم و جانوران شهری در نبردی ناپیدا داخل شهرها قرار گرفته‌اند؛ به گونه‌ای که تغییر اقلیم می‌تواند منجر به افزایش گسترش بیماری‌ها در میان جانوران شهری و همچنین تغییر در زنجیره غذایی جانوران شهری شود که هریک برای شهرهای بزرگ مشکلات بسیاری به همراه دارد.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، تغییرات اقلیمی تأثیرات گسترده‌ای بر جانوران شهری دارد که برخی از این تأثیرات به شکل تغییرات در رفتار، پراکنش و بقای این گونه‌ها بروز می‌کند. با افزایش دما و تغییرات در الگوی بارش، بسیاری از جانوران شهری مجبور به تغییر زیستگاه‌ها و رفتارهای خود شده‌اند. به عنوان مثال، برخی از پرندگان به دلیل گرمای زیاد، زودتر از زمان معمول به جوجه‌آوری می‌پردازند که این تغییرات ممکن است به کاهش موفقیت در تولید مثل و کاهش جمعیت منجر شود.
علاوه بر این، تغییرات اقلیمی می‌تواند باعث تغییر در زنجیره غذایی جانوران شهری شود. افزایش دما ممکن است منجر به کاهش منابع غذایی مانند حشرات و گیاهان شود که به نوبه خود فشار بیشتری بر گونه‌های شکارچی مانند پرندگان و پستانداران وارد می‌کند. همچنین، افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای می‌تواند کیفیت هوا را کاهش دهد و به مشکلات تنفسی در گونه‌های حساس منجر شود.
در نهایت، تغییرات اقلیمی می‌تواند با افزایش حوادث طبیعی مانند سیل و طوفان، زیستگاه‌های شهری را تخریب کند. این حوادث می‌توانند باعث از دست دادن زیستگاه و کاهش دسترسی به منابع غذایی برای جانوران شهری شوند. در نتیجه، برخی از گونه‌ها ممکن است به ناچار از شهرها مهاجرت کنند یا در تلاش برای تطبیق با شرایط جدید، تغییراتی در رفتار و بوم‌شناسی خود نشان دهند که ممکن است برای بقا آنها کافی نباشد.
«فرهاد خسروانی» در تشریح روند تأثیر تغییرات اقلیم بر حیوانات شهری، می‌گوید: تغییر اقلیم به یکی از بزرگترین چالش‌های عصر حاضر تبدیل شده و تأثیرات آن تنها به مناطق دور افتاده یا قطب‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه در قلب شهرها نیز جانوران شهری با پیامدهای این بحران جهانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. جانورانی که به زندگی در محیط‌های شهری عادت کرده‌اند، اکنون با تغییرات بی‌سابقه‌ای مواجه هستند که بر بقا و رفتار آنها تأثیرات عمیقی گذاشته است.
وی می‌افزاید: اقلیم به طور ساده به معنای متوسط طولانی مدت پارامترهای هواشناسی مانند دما، رطوبت و بارندگی در یک منطقه است. تغییر اقلیم که به تغییرات درازمدت در پارامترها و الگوهای هواشناسی برمی‌گردد، امروز به یکی از مهمترین چالش‌های جهانی تبدیل شده است. تغییراقلیم می‌تواند ناشی از فرآیندهای طبیعی مانند تغییرات در تابش خورشیدی باشد، اما در دهه‌های اخیر، فعالیت‌های بشری نظیر سوزاندن سوخت‌های فسیلی و تخریب جنگل‌ها، نقش عمده‌ای در این تغییرات داشته‌اند. این پدیده که امروزه به طور عمده بواسطه نوع فعالیت‌های بشری تشدید شده است، تأثیرات گسترده‌ای بر محیط‌زیست، سلامت و اقتصاد دارد.
افزایش دما و رطوبت سبب تکثیر و گسترش حشرات ناقل بیماری می‌شود
پژوهشگر مطالعات خدمات شهری و محیط‌زیست مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران ادامه می‌دهد: تغییر اقلیم تأثیرات متنوع و وسیعی بر محیط‌زیست دارد. این تأثیرات شامل افزایش دمای جهانی، ذوب یخ‌های قطبی، بالا آمدن سطح آب دریاها، تغییر الگوهای بارش و افزایش شدت و تعداد پدیده‌های جوی شدید مانند طوفان‌ها و خشکسالی‌ها می‌شود. شهرها نیز به عنوان بزرگترین پهنه‌های انسان ساخت از تغییر اقلیم تأثیر می‌پذیرند. مهمترین تأثیر تغییر اقلیم روی شهرها شامل تاثیر روی سلامت، اکوسیستم‌ها، اقتصاد، معیشت، فرهنگ، خدمات و زیرساخت‌هاست. بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و مخاطرات از جمله بروز سیلاب شهری شدید، ناگهانی و گاها غیرقابل پیش‌بینی از دیگر تأثیرات تغییر اقلیم روی شهرهاست. تغییر اقلیم می‌تواند منجر به افزایش گسترش بیماری‌ها در میان جانوران شهری شود. با افزایش دما و رطوبت، شرایط برای تکثیر و گسترش حشرات ناقل بیماری، مانند پشه‌ها، مساعدتر می‌شود که این مسأله نه تنها سلامت جانوران، بلکه سلامت انسان‌ها را نیز در شهرها به خطر می‌اندازد.
خسروانی تأکید می‌کند: تمامی موجودات زنده در محیط‌زیست، خود تحت تأثیر عوامل اقلیمی قرار دارند و از این عوامل تأثیر می‌پذیرند. شرایط اقلیمی در طول زمان و مکان متغیر است و موجودات زنده به این تغییرات واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند و گاهی با این تغییرات سازگار می‌شوند. یکی از مهمترین پارامترها در رشد، بقا، تولید مثل و سایر فعالیت‌های حیاتی جانوران شرایط اقلیمی یک منطقه و تغییرات آن است و این شرایط است که نوع گونه‌های جانوری را در آن منطقه تعیین می‌کند. در صورت تغییر شرایط اقلیمی، ممکن است افراد یک جمعیت سه حالت مختلف مهاجرت به مکان‌های دیگر، سازگاری تکاملی و انقراض را تجربه کنند.
حیوانات شهری نمی‌توانند گرما را تحمل کنند
یوسف رفیعی پژوهشگر مطالعات خدمات شهری و محیط زیست مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران نیز در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن نقل قول از جفری هایت، پژوهشگر فوق دکتری در دانشگاه ایالتی آریزونا که عنوان کرده است «با گرم شدن آب و هوا، گرمای شهرهای ما چالشی برای ما و جانوران موجود در آن خواهد بود»، اظهار می‌کند: مطالعات نشان می‌دهد که حیوانات شهری نمی‌توانند گرما را تحمل کنند. بر اساس تحقیقات جدید، تغییرات آب و هوایی می‌تواند شهرها را حتی کمتر از قبل برای پستانداران مناسب کند.
محیط‌های شهری خانه‌های ایده‌آلی برای جانوران نیستند
ناپدید شدن برخی گونه‌های جانوری با ساخت و ساز ساختمان‌ها و راه‌ها
وی می‌افزاید: محیط‌های شهری خانه‌های ایده‌آلی برای جانوران نیستند، آنها پوشیده از ساختمان‌ها و بتن هستند و ترافیک و تردد خودروها برای بسیاری از آنها چالش جدی است و تغییرات اقلیمی نیز کیفیت نامطلوب شرایط محیطی را کاهش می‌دهد. یافته‌های دانشمندان نشان می‌دهد همان‌طور که ساختمان‌ها به‌وجود می‌آیند و راه‌ها ساخته می‌شوند، به نظر می‌رسد برخی گونه‌ها از این چشم‌انداز ناپدید می‌شوند و جوامع جانوری معمولاً تنوع کمتری پیدا می‌کنند. در بسیاری از شهرهای دنیا علاوه بر حیوانات شهری شده مانند گربه، موش، سگ و طیفی از پرندگان، حیوانات وحشی مانند روباه، سنجاب، میمون، خرگوش، راسو، لک لک و ... نیز حضور دارند که در فاصله‌ای از شهر و داخل شهر زندگی می‌کنند.
اثرات توسعه شهری بر تشدید حضور حیوانات وحشی در شهرها
پژوهشگر مطالعات خدمات شهری و محیط زیست مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد توسعه شهری تأثیر بیشتری بر پستانداران وحشی در مناطق گرم‌تر و کم‌درخت‌تر نسبت به مناطق خنک‌تر و پر درخت‌تر دارد، طبق یک مطالعه جدید که در نشریه Nature Ecology & Evolution منتشر شد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که تغییرات اقلیمی می‌توانند اثرات توسعه شهری بر حضور حیوانات وحشی در شهر را تشدید کنند.
وی همچنین به تحقیقی در ایالات متحده اشاره کرد که محققان عکس‌های گرفته شده درباره تنوع زیستی شهری توسط دوربین‌ها در ۷۲۵ مکان در ۲۰ شهر آمریکای شمالی را تحلیل کردند و می‌گوید: در شهرهایی از جمله شیکاگو، فینیکس و تاکوما و واشنگتن برای جمع‌آوری داده‌ها درباره تنوع زیستی شهری دوربین‌ها در مجموعه‌ای از مکان‌های مختلف قرار داده شدند؛ از مکان‌هایی مانند نواحی نزدیک به فرودگاه‌ها یا بزرگراه‌های شهری تا مکان‌های دیگر، مانند بوستان‌ها و مسیرهای فرعی. دانشمندان عکس‌های گرفته شده در طول تابستان را بررسی کردند. آنها در مجموع ۳۷ گونه پستاندار بومی شامل راسو، سنجاب، خرگوش، روباه، پلنگ و گوزن را شناسایی کردند.
پستانداران وحشی در مکان‌هایی از شهر که کمتر شهری شده‌اند رایج‌ترند
حیات وحش در شهرهای خنک‌تر و سرسبزتر با شهرنشینی کنار می‌آیند
رفیعی با اشاره به اینکه به طور کلی پژوهشگران دریافتند که پستانداران وحشی در مکان‌هایی از شهر که کمتر شهری شده‌اند رایج‌تر و متنوع‌تر بودند، می‌افزاید: از سوی دیگر اما به نظر می‌رسد که حیات وحش در شهرهای خنک‌تر یا سرسبزتر و جایی که گیاهان سالم و سبز بیشتری وجود دارد بهتر با شهرنشینی کنار آمده‌اند تا در شهرهایی که گرم‌ترند و پوشش سبز کمتری دارند. به عنوان مثال، تنوع پستانداران در شهر گرم لس‌آنجلس نسبت به شهر خنک سالت لیک سیتی به طور چشمگیری کاهش پیدا کرد و اگرچه سانفورد و فونیکس هر دو به طور مشابه گرم هستند، سانفورد فضای سبز بیشتری نسبت به فونیکس دارد. محققان دریافته‌اند که مناطق شهری سانفورد از جوامع جانوری متنوع‌تری نسبت به مناطق شهری مشابه در فونیکس پشتیبانی می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: شهرها به خاطر محبوس کردن گرما نیز شناخته می‌شوند که آنها را گرم‌تر از مناطق حاشیه‌ای خود می‌کند. از اینرو شهرهایی که در اقلیم‌های گرم قرار دارند، اثر جزیره حرارتی شهری و تشدید آن بواسطه تغییر اقلیم می‌تواند «زندگی را سخت‌تر کند» از سوی دیگر در مناطق سردسیر، گرمای نسبی شهرها ممکن است برای حیواناتی که به دنبال خانه‌ای معتدل‌تر هستند، یک مزیت باشد. از اینرو تغییر اقلیم از این جنبه نیز بر تنوع و الگوی حضور جانوران در شهرها اثر می‌گذارد.
رفیعی تأکید می‌کند: تغییرات اقلیمی تأثیر زیادی بر نحوه زندگی، میزان دسترسی به مواد غذایی، شاخص‌های زیستگاهی، بقا و تولیدمثل در گونه‌های جانوری دارد و جانوران را با چالش‌ها و استرس‌های زیادی مواجه می‌سازد. در این شرایط است که در طول زمان ممکن است مشاهده کنیم که گونه‌های جدیدی جای برخی از گونه‌های قبلی را در شهرها گرفته‌اند.
این پژوهشگر می‌گوید: در این زمینه دکتر رگا برودسکی به راه‌حل‌های بالقوه‌ای اشاره می‌کند و پیشنهاد می‌دهد که شاید شهرهای گرم و خشک بتوانند با فراهم کردن فضاهای سبز و اتصال بیشتر آنها، آب و مکان‌هایی که جانوران بتوانند از گرما به آنجا پناه ببرند، از ساکنان حیوانی خود حمایت کنند. او می‌گوید «البته هر شهر در جهان ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از شهرهای دیگر به‌طور اکولوژیکی متفاوت می‌سازد. بنابراین هر شهری به استراتژی‌های مختلف و متفاوت برای حفظ تنوع زیستی نیاز دارد».
تغییر اقلیم یکی از چالش‌های بزرگ امروزی پیش‌روی بشر است
وی می‌افزاید: به این ترتیب تغییر اقلیم یکی از چالش‌های بزرگ امروزی پیش‌روی بشر است که نیازمند اقدامات فوری و جدی از سوی کشورها، سازمان‌ها و افراد برای کاهش اثرات آن است. با تغییر در سبک زندگی و سیاست‌ها، می‌توانیم به کاهش تغییرات آب و هوایی و اثرات آن کمک کنیم و سیاره‌ای پایدارتر برای نسل‌های آینده به ارث بگذاریم.
