حکیم مهر: گربه‌ها می‌توانند بوی افراد نزدیک خود را از بوی غریبه‌ها تشخیص دهند؛ آن‌ها در زمان مواجهه با بوی جدید، از سوراخ راست بینی برای شناخت بو کمک می‌گیرند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از زومیت، گربه‌ای را تصور کنید که در گوشه‌ای لم داده و بی‌اعتنا به همه چیز، فقط با تکان‌دادن گوش یا چرخش سر، دنیای اطرافش را رصد می‌کند. پشت این بی‌تفاوتی، مغزی پنهان شده که اتفاقاً خیلی خوب می‌داند شما چه کسی هستید و چه بویی دارید؛ حتی می‌تواند بوی غریبه‌ها را نیز از فاصله‌ای دور تشخیص دهد. دانشمندان ژاپنی با طراحی آزمایشی هوشمند، توانسته‌اند از دل سکوت رمزآلود گربه‌ها، رازهایی تازه از شناخت بویایی آن‌ها بیرون بکشند که شناخت ما از این پشمالوهای مستقل را عمیق‌تر می‌کند.
گربه‌ها موجوداتی گرم و دوست‌داشتنی هستند، اما روحیه‌ی مستقل و گاه بی‌اعتنای آن‌ها باعث می‌شود که همیشه راه خودشان را بروند؛ حتی اگر این مسیر با خواسته‌ی انسان‌ها هماهنگ نباشد. همین ویژگی، احتمالاً یکی از دلایلی است که پژوهش درباره‌ی رفتار گربه‌ها نسبت به دیگر حیوانات اهلی، مثل سگ‌ها، با تأخیر و کندی پیش رفته است.
به‌گزارش نیویورک‌تایمز، هیدهیکو اوچی‌یاما، استاد علوم حیوانی در دانشگاه کشاورزی توکیو، می‌گوید: «در واقع گربه‌ها بسیاری از چیزها را به خوبی سگ‌ها درک می‌کنند، اما این را در رفتارشان بروز نمی‌دهند. گربه‌ها محتاط هستند و همین، انجام آزمایش‌های علمی را دشوار می‌کند.»
با‌این‌‌وجود، تیم دانشمندان ژاپنی در مطالعه‌ای تازه، به یافته‌هایی درخورتوجه درباره‌ی شناخت بویایی گربه‌ها رسیده‌اند. اوچی‌یاما و تیمش نشان داده‌اند گربه‌ها بوی صاحبشان را از بوی افراد غریبه تشخیص می‌دهند. این یعنی گربه‌ها نه‌فقط چهره و صدای صاحبان‌شان را می‌شناسند، بلکه بوی آن‌ها را هم در ذهن دارند.
در پژوهش، ۳۰ گربه خانگی همراه با صاحبان‌شان شرکت داشتند. صاحبان گربه‌ها تکه‌هایی از پنبه را به بخش‌هایی از بدن خود، مانند پشت گوش، بین انگشتان پا و زیر بغل مالیدند تا نمونه‌ای از بوی طبیعی بدنشان تهیه شود. افزون‌بر‌این، از هشت فرد غریبه که نه گربه داشتند و نه صاحبان گربه‌ها را می‌شناختند، برای تهیه‌ی بوهای نمونه مقایسه‌ای استفاده شد.
گربه‌ها نه‌فقط چهره و صدای انسان‌ها را می‌شناسند، بلکه بوی آن‌ها را هم به یاد دارند
آزمایش‌ها در خانه‌ی خود گربه‌ها انجام شد تا استرس محیطی به حداقل برسد. هر گربه با سه لوله‌ی آزمایش روبه‌رو شد: یکی حاوی بوی صاحبش، دیگری بوی یک فرد ناشناس و سومی بدون هیچ بویی به‌عنوان نمونه‌ی کنترل. دوربینی که روی میز آزمایش نصب شده بود، واکنش گربه‌ها را نسبت به هر نمونه ثبت می‌کرد.
تحلیل نتایج نشان داد که گربه‌ها زمان بیشتری را صرف بررسی بوی افراد ناشناس می‌کنند. این رفتار نشان می‌دهد آن‌ها بوی آشنا را به‌سرعت می‌شناسند و نسبت به بوهایی که قبلاً استشمام نکرده‌اند، کنجکاوی بیشتری نشان می‌دهند.
نتیجه ممکن است بدیهی به‌نظر برسد، اما از نظر کارلو سیرکوزا، دانشیار رفتارشناسی حیوانات در دانشگاه پنسیلوانیا، ثبت چنین اطلاعاتی برای علم ارزش بسیاری دارد. او می‌گوید: «علم یعنی همین. باید برای هر چیزی، شواهد مستند داشته باشیم.»
سوراخ چپ بینی معمولاً برای بوهای آشنا به‌کار می‌رود، در حالی که سوراخ راست بینی هنگام استشمام بوهای جدید و هشداردهنده فعال می‌شود.
Getty Images
پژوهشگران در گام بعدی، ویدیوهای ضبط‌شده را دقیق‌تر بررسی کردند. نکته‌ی جالب این بود که گربه‌ها برای استشمام بوی افراد ناشناس، بیشتر از سوراخ راست بینی خود استفاده می‌کردند، حتی وقتی موقعیت لوله‌ها جابه‌جا می‌شد. این کشف با نتایج مطالعات قبلی درباره‌ی سگ‌ها نیز هم‌راستا بود؛ سگ‌ها در مواجهه با بوهای جدید، از سوراخ راست بینی استفاده می‌کنند.
گربه‌ها برای استشمام بوی فرد ناشناس از سوراخ راست بینی خود استفاده می‌کنند
اوچی‌یاما توضیح می‌دهد: «سوراخ چپ بینی معمولاً برای بوهای آشنا به‌کار می‌رود، در حالی که سوراخ راست بینی هنگام استشمام بوهای جدید و هشداردهنده فعال می‌شود. به‌نظر می‌رسد پردازش بو با کارکرد نیمکره‌های مغز ارتباط دارد و نیمکره‌ی راست در مواجهه با بوهای احساسی و ناآشنا، نقش بیشتری ایفا می‌کند.»
در‌عین‌حال، سیرکوزا درباره‌ی تفسیر یافته‌ها با احتیاط سخن می‌گوید. او می‌گوید: «مطالعه ثابت نمی‌کند که واقعاً نیمکره‌ی راست مغز فعال شده است.» برای رسیدن به چنین نتیجه‌ای، باید بتوان از گربه‌ها در حال بو کشیدن اسکن مغزی گرفت و کمتر گربه‌ای به این چالش تن می‌دهد.
در نهایت، سیرکوزا پژوهش تازه را گامی مثبت در جهت شناخت بهتر رفتار گربه‌ها می‌داند. چنین مطالعاتی می‌توانند به صاحبان حیوانات کمک کنند تا مراقبت دقیق‌تر و آگاهانه‌تری از آن‌ها داشته باشند. او همچنین از طراحی هوشمندانه‌ی پژوهش نیز تمجید می‌کند و می‌افزاید: «واقعاً باید به تیم پژوهش تبریک گفت که توانسته‌اند ۳۰ گربه را پای چنین آزمایشی بنشانند؛ بیشتر گربه‌ها علاقه‌ای به همکاری در مطالعات ندارند.»
مطالعه در نشریه PLOS One منتشر شده است.
