دانشکده‌های دامپزشکی به جای جذب دانشجوی دکتری دامپزشکی، به سمت تربیت دستیاران تخصصی در حوزه‌های پرستاری و پیراپزشکی دامپزشکی حرکت کنند

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: به باور برخی کارشناسان، دامپزشکی کشور با چالش‌های جدی در حوزه نیروی انسانی، هزینه‌های بالای ارائه خدمات درمانی و کمبود مهارت‌های تخصصی مواجه است و در همین راستا، راه‌اندازی رشته‌های مهارتی و پیراپزشکی دامپزشکی—به‌ویژه پرستاری دامپزشکی—می‌تواند به مثابه تحولی مهم تلقی شود. تحولی که بسیاری آن را نقطه آغاز بازتعریف ساختار حرفه دامپزشکی در ایران می‌دانند؛ ساختاری که تاکنون عمدتاً بر تربیت دامپزشک عمومی متمرکز بوده، اما اکنون در مسیر تجربه یک تغییر پارادایم قرار گرفته است.

«دکتر پیام محبی» به‌عنوان یکی از چهره‌های پیشگام این حرکت و بنیان‌گذار دوره‌های علمی‌کاربردی پرستاری و کمک‌پرستاری دامپزشکی، معتقد است که تشکیل این رشته‌ها نه‌تنها خلأ دیرینه نیروی متخصص در مراکز درمانی را جبران می‌کند، بلکه به کاهش قابل‌توجه هزینه‌ها، افزایش کیفیت خدمات، توسعه مهارت‌های بالینی و ارتقای بهره‌وری نظام درمانی منجر خواهد شد. او با اشاره به تجربه کشورهای پیشرفته در تفکیک نقش‌ها و حرفه‌ای‌سازی فرآیندهای بالینی، تأکید می‌کند که آینده دامپزشکی ایران در گرو تربیت نیروهای مهارت‌محور است؛ نیروهایی که بتوانند بار اصلی فعالیت‌های عملی، تشخیصی و مراقبتی را بر دوش بکشند و جایگاه دامپزشک را به سطح واقعی نظارت، تصمیم‌گیری و درمان تخصصی ارتقا دهند.

دکتر محبی در گفت‌وگو با حکیم مهر، ضمن تشریح وضعیت جذب دانشجو، استانداردهای بین‌المللی مدارک، نحوه اعتبارسنجی دوره‌ها و دلایل استقبال گسترده داوطلبان، از مسیر دشوار و گاه پرهزینه‌ای می‌گوید که برای تثبیت این جریان جدید طی کرده است؛ مسیری که به‌گفته او «مین‌روبی» برای آینده حرفه دامپزشکی بوده تا نسل‌های بعدی بتوانند روی مسیر امن‌تر، شفاف‌تر و حرفه‌ای‌تر قدم بگذارند.

حکیم مهر: شما به نوعی پیشگام راه‌اندازی دوره‌های پرستاری دامپزشکی در کشور هستید. چقدر جای خالی این حوزه احساس می‌شد و آینده آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نیاز آن واقعاً بسیار محسوس بود. در تکامل هر صنف، در مقاطع مختلف نیازهایی ایجاد می‌شود که بالاخره باید زمانی به آن پاسخ داده شود. به‌نظر من، ایجاد رشته پرستاری دامپزشکی می‌تواند نقطه عطفی در کاهش هزینه‌های مراکز درمانی باشد. تا امروز بسیاری از خدمات توسط دامپزشکان ارائه می‌شد، اما وقتی مدرک دکتری درگیر است، طبیعتاً سطح حقوق باید متفاوت باشد. در آینده می‌توانیم از نیروهایی استفاده کنیم که مهارت بالا دارند اما دستمزدشان کمتر از دامپزشک است و بخش بزرگی از امور را بر عهده بگیرند.

نتیجه این تغییر آن است که هزینه‌های نیروی انسانی کاهش می‌یابد و مراکز درمانی می‌توانند این صرفه‌جویی را به سمت تجهیز و نوسازی دستگاه‌ها هدایت کنند. از سوی دیگر، بسیاری از دانشکده‌های دامپزشکی که امروز بر اساس ساختار گذشته همچنان دانشجوی دکتری دامپزشکی جذب می‌کنند، در آینده می‌توانند به سمت تربیت دستیاران تخصصی در حوزه‌های پرستاری و پیراپزشکی دامپزشکی حرکت کنند؛ مشابه همان روندی که در پزشکی رخ داد. اکنون در علوم پزشکی تعداد دانشکده‌های پیراپزشکی کمتر از دانشکده‌های پزشکی نیست، حتی بیشتر هم هست.

به هر حال دانشکده دامپزشکی که تأسیس شده را نمی‌توان تعطیل کرد. ما در جلسات مختلف بارها گفته‌ایم که تعداد دانشکده‌ها زیاد است، اما هیچ‌وقت تعطیلی اتفاق نیفتاده و حتی تعدادشان بیشتر هم شده است. نمایندگان مجلس بعضاً فشار می‌آورند که در شهر خودشان دانشکده جدیدی تأسیس شود. بنابراین، توسعه رشته‌های مهارتی و تخصصی مثل پرستاری دامپزشکی، یک پاسخ منطقی به نیاز کشور و مراکز درمانی است. از نظر من، این سرآغاز یک آینده مهم برای مدیریت نیروی انسانی در دامپزشکی است.

حکیم مهر: با توجه به جدید بودن رشته، آیا برای جذب دانشجو نیاز به تبلیغات گسترده وجود دارد؟

نکته جالب این است که بدون هیچ تبلیغاتی، ظرفیت ما امسال تقریباً تکمیل شد. چون رشته در دفترچه کنکور سازمان سنجش درج شده بود و دانشجوها از این مسیر جذب شدند. در آینده قطعاً تبلیغات می‌تواند مؤثر باشد، اما همین گروه اولیه—که خودشان جستجو کردند و دنبال این رشته بودند—به‌نظر من با علاقه واقعی وارد شده‌اند و پرستاران بسیار خوبی از میانشان تربیت خواهد شد.

بسیاری از این افراد سابقه مرتبط داشته‌اند؛ مثل دانش‌آموختگان کاردانی‌های دامپزشکی یا کسانی که در فدراسیون سوارکاری آموزش دیده بودند. آن‌ها دنبال مسیری برای ارتقای مهارت بودند و این رشته پاسخ نیازشان بود. ما امیدواریم در آینده بتوانیم رشته‌های دیگری مثل دستیار اتاق عمل دامپزشکی، کارشناسی رادیولوژی دامپزشکی، کارشناسی فیزیوتراپی دامپزشکی و سایر حوزه‌های مهارت‌محور را نیز راه‌اندازی کنیم؛ رشته‌هایی که در علوم پزشکی وجود دارد اما متأسفانه در کشور ما هنوز توسط دامپزشکی پوشش داده می‌شود.

حکیم مهر: وضعیت پرستاری و رشته‌های مهارتی دامپزشکی در کشورهای دیگر چگونه است؟

برای من همیشه جالب بوده که در بسیاری از کشورها، کار تخصصی دقیقاً در جای خودش انجام می‌شود. برای مثال، در آن کشورها شما معمولاً رادیولوژیست را داخل اتاق رادیولوژی نمی‌بینید. او باید در اتاق کارش بنشیند و روی مانیتور، تصاویر را تفسیر کند؛ اما این تکنیسین یا کارشناس رادیولوژی است که می‌داند چگونه عکس بگیرد، چگونه موقعیت‌دهی کند و چگونه با تجهیزات کار کند. این تقسیم وظایف کاملاً اصولی است و به‌نظر من در آینده‌ای نه‌چندان دور همین الگو به شکل بسیار مطلوبی در کشور ما هم جا خواهد افتاد.

حکیم مهر: برخی داوطلبان درباره اعتبار مدارک نگرانی دارند. آیا این مدارک از نظر قانونی و بین‌المللی معتبر هستند؟

این دوره‌ها مستقیماً توسط بیمارستان برگزار نمی‌شود. دامپزشکی تهران یک هلدینگ آموزشی است که دو بیمارستان، یک مجله، انتشارات، آموزشگاه و همین‌طور دانشگاه دارد. ارائه دوره‌ها توسط دانشگاه علمی‌کاربردی دامپزشکی تهران انجام می‌شود و کاملاً زیر نظر وزارت علوم است. اگر به ورودی مجموعه هم بیایید، تابلوی سازمان فنی‌وحرفه‌ای را می‌بینید که نشان می‌دهد بخشی از دوره‌ها برای کسانی است که نمی‌خواهند در مقطع کارشناسی ادامه دهند اما نیاز به مهارت دارند. ما در آن بخش دوره کمک‌پرستار دامپزشکی را ارائه می‌کنیم و نکته مهم این است که مدارک فنی‌وحرفه‌ای قابل ترجمه و مورد پذیرش بسیاری از کشورها هستند.

مثلاً من اگر بخواهم با مدرک دکتری دامپزشکی خودم به آلمان بروم، اجازه کار ندارم مگر اینکه آزمون‌های معادل‌سازی آن‌ها را بگذرانم. اما کسانی که مدرک مهارتی فنی‌وحرفه‌ای ما را دارند، به‌راحتی مدرکشان را ترجمه می‌کنند و همان‌جا به‌عنوان دستیار مشغول به کار می‌شوند. این مسئله نشان می‌دهد که سیستم بین‌المللی برای مهارت ارزش بالایی قائل است.

حکیم مهر: به نظر شما چرا برخی دانشجویان دکتری دامپزشکی به‌صورت هم‌زمان در دوره‌های مهارتی شرکت می‌کنند؟

دلیلش کاملاً روشن است؛ چون برخی دانشکده‌های دامپزشکی درمانگاه قوی ندارند و دانشجویان مهارت عملی کافی کسب نمی‌کنند. برای همین، حتی دانشجوی دکتری دامپزشکی ما به دوره فنی‌وحرفه‌ای می‌آید تا مهارت واقعی یاد بگیرد. بازار کار برایش مهم است و بازار کار دقیقاً تعیین می‌کند چه چیزی ارزشمند است: مهارت.

یک نکته جالب‌تر اینکه در میان مهارت‌آموزان ما افرادی بوده‌اند که حتی مدرک فوق‌لیسانس ژنتیک داشته‌اند، اما برای ورود به بازار کار دامپزشکی، آمده‌اند دوره کمک‌پرستاری دامپزشکی دیده‌اند. این یعنی فرد مشتاق، خود راهش را پیدا می‌کند و مهارت، کلید ورود به حرفه است.

حکیم مهر: شما شخصاً مسیر سختی را برای ایجاد این جریان جدید طی کرده‌اید. از تجربه‌های دشواری که پشت سر گذاشتید بگویید.

سختی‌ها همیشه بوده و طبیعی هم هست. کسی که پیشگام است، طبیعتاً نفر اولی است که وارد میدان می‌شود. من همیشه مثال مین‌روبی را می‌زنم؛ کسی که میدان مین را باز می‌کند، راه را برای دیگران هموار می‌کند، اما دیگران شاید هرگز ندانند چه آسیب‌هایی در آن مسیر تحمل شده است. بسیاری از مشکلاتی که برای ما ایجاد شد، از سر بدخواهی نبود؛ بیشتر ناشی از ناآگاهی یا ناآشنایی با مفهوم جدید بود. اما خوشبختانه امروز بسیاری از این مسائل حل شده و مسیر روشن‌تر است.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.