حکیم مهر - روایت روزنامه خراسان از روند ذبح دام در کشتارگاه مشهد به مناسبت هفته سلامت
برای ورود به سالن کشتار ابتدا در خانه بهداشت کشتارگاه باید روپوش، کلاه، ماسک و چکمه های مخصوص را بپوشیم. در بدو ورود به سالن کشتارگاه حوضچه محلول ضدعفونی قرار دارد که هر فردی که بخواهد وارد سالن کشتار دام شود باید از میان این حوضچه عبور کند.
بوی خون است
بوی مشمئز کننده ای به مشام می رسد، یکی از دام پزشکان درباره بوی سالن به آرامی می گوید: «تعجب نکنید بوی خون است!»
به انتهای خط کشتار گاو می رویم در این بخش گاوها وارد دستگاهی می شوند و قصاب ذبح را در حضور ناظر ذبح شرعی و دام پزشک انجام می دهد. چندین قصاب با لباس، چکمه و پیش بندهای سفید رنگ در خط تولید و کشتار گاوی در مراحل مختلف آماده کردن گوشت گاو مشارکت دارند.
اولین مرحله نظارت دامپزشکی
پس از جدا شدن پوست گاو از لاشه اولین مرحله نظارت بر سلامت کشتار آغاز می شود. فردی که لیسانس دام پزشکی دارد بر این مرحله یعنی جداسازی امحا و احشا نظارت دارد او در این بخش وظیفه دارد تا لاشه را از نظر بیماری هایی مانند سل، دستگاه گوارش و... کنترل کند.
باید عاشق باشی
مردی حدود ۴۰ ساله بر این بخش نظارت دارد. از او درباره شرایط کاری و چگونگی انتخاب این شغل با وجود فضای کشتارگاه می پرسم که می گوید: کسی که دام پزشکی را انتخاب می کند باید عاشق این کار باشد وگرنه پس از چند روز کار کردن در این شرایط دیگر سراغ این شغل هم نمی آید.
خطرناک است و خاطره انگیز
او لحظه لحظه فعالیت دام پزشک را خاطره انگیز می داند و می گوید: محیط کشتارگاه آلودگی های زیادی دارد و احتمال ابتلا به برخی بیماری ها از جمله تب کریمه کنگو نیز هست.
وی یادآور می شود: چندی پیش یکی از همکاران کشتارگاه به دلیل ابتلا به این بیماری فوت کرد. او دام پزشکی را از پزشکی سخت تر می داند و تأکید می کند: یک پزشک می تواند با بیمار خود صحبت کند و دردش را بپرسد اما دام پزشک باید فقط از روی علایم و نشانه های بیماری به درد و نوع بیماری پی ببرد.
او بودن در کنار روستایی ها برای مداوای دام های شان را از بهترین خاطرات خود عنوان می کند و می گوید: دام پزشکان به طور غیرمستقیم در تأمین سلامت مردم سهیم اند هر چند که نقش موثر آن ها دیده نمی شود و یا کمتر به چشم می آید.
کنترل سلامت کبد و کلیه
در بخش دیگری از سالن کشتار دام کبد و کلیه گوسفند از نظر بیماری های انگلی کنترل می شود. جوانی که نماینده دام پزشکی است تک تک کلیه ها را کنترل و آن هایی را که غیرقابل مصرف است در سبد ویژه معدوم سازی قرار می دهد و آن هایی را که قابل مصرف است تأیید و به چرخه مصرف وارد می کند.
کنترل گوشت لاشه
مرحله بعدی کنترل گوشت لاشه ذبح شده است که در این مرحله ۲ نفر از نمایندگان دام پزشکی چاقو در دست، با برش قسمت هایی از گوشت آن را کنترل می کنند و در صورت تأیید وارد چرخه مصرف می شود و در غیر این صورت به بخش معدوم سازی می رود.
در گوشه ای از سالن کشتار گاوی میزی قرار دارد و چند نفر دور آن جمع شده اند. مسئول سالن می گوید: تعدادی از دانشجویان رشته دام پزشکی برای گذراندن واحدهای عملی به این کشتارگاه مراجعه می کنند و استاد لاشه را برای آن ها تشریح می کند.
۵ دانشجوی پسر و یک دانشجوی دختر در حال آموزش اند وقتی از آن ها درباره شغل و کار آینده شان می پرسم یکی از آن ها می گوید: وقتی می خواهیم به تأمین سلامت جامعه کمک کنیم سختی های رشته دام پزشکی را هم به جان می خریم.
مهر آبی روی گوشت قرمز
پس از شست وشوی لاشه و تأیید آن توسط دام پزشک حاضر در سالن کشتار مهر دام پزشکی روی آن ها می خورد. مهر آبی رنگ که نوشته شده است «دام پزشکی مشهد».
نظارت شرعی و بهداشت بر روند ذبح 8 هزار گوسفند و 350 راس گاو
وارد سالن کشتار دام سبک می شویم در این سالن نیز دام هایی که سلامت آن ها در مرحله قبل از کشتار توسط دام پزشک تأیید شده است وارد چرخه ذبح می شود.
در مکان ذبح گوسفند حجت الاسلام جعفری به عنوان ناظر ذبح شرعی و دام پزشک مستقر در این سالن بر روند ذبح شرعی و بهداشتی نظارت دارند.
در این سالن تعداد زیادی قصاب حضور دارند که هرکدام وظیفه ای را برای آماده سازی گوشت گوسفند برعهده دارند و به گفته «دکتر نجار» در هر ساعت حدود ۳۰۰و روزانه حدود ۶ تا ۸ هزار راس گوسفند و نیز 350 راس گاو ذبح می شود.
در این سالن نیز همه افراد روپوش سفید با پیش بندهای بلند سفید دارند نماینده اداره کل دام پزشکی می گوید: داشتن لباس کار و وسایل ایمنی از الزاماتی است که کارگران این بخش برای تامین سلامت فرآورده خام دامی باید رعایت کنند.
در این بخش نیز فردی که لیسانس دامپزشکی دارد با چاقویی در دست بخش هایی از گوسفند را که غیرقابل مصرف است جدا می کند تا به بخش معدوم سازی فرستاده شود.
شست و شوی لاشه
پس از کنترل بخش های مختلف لاشه گوسفند در چند مرحله سرانجام لاشه گوسفند شست و شو داده شده و برای ورود به مرحله پیش سرد مهر آبی رنگ «دامپزشکی مشهد» بر روی لاشه زده می شود.
دکتر نجار درباره مرحله پیش سرد می گوید: به دلیل فعل و انفعالات شیمیایی که در گوشت روی می دهد برای بهبود کیفیت و از بین بردن احتمال ابتلا به بیماری های مانند تب کریمه کنگو به مدت ۲۴ساعت گوشت ذبح شده نگهداری می شود.
نشانه گذاری
قبل از ورود لاشه ها به سردخانه ۴نشانه شامل تاریخ و محل تولید گوشت روی دست و پای لاشه نصب می شود تا به گفته دکتر نجار نماینده اداره کل دام پزشکی از کشتارهای قاچاق جلوگیری شود و وی این نشانه گذاری را «شناسنامه» لاشه عنوان می کند.
روی شناسنامه این شعار «دام سالم، غذای سالم، انسان سالم» نوشته شده است.
دمای صفر تا 4- درجه سانتی گراد سردخانه
وارد سالن سردخانه می شویم سرما کمی آزار دهنده است اما به نظر می رسد کارگران این بخش به این سرما عادت کرده اند و چندان احساس سرما نمی کنند.دکتر نجار یادآوری می کند: اکنون از بخش گرم یعنی سالن کشتار به بخش سرد یعنی بخش های سردخانه ای وارد شده ایم.بسیاری از فرآورده های دامی با خودروهای مخصوص حمل گوشت روانه بازار می شود و بخشی از آن هم به بخش بسته بندی وارد می شود در این بخش گوشت چرخ کرده، گوشت قرمز گاو، گوسفند، قلم گوساله و حتی دم گاو بسته بندی می شود.درحال خروج از سالن سردخانه هستیم تعدادی کارتن در حال بارگیری است از دکتر نجار درباره بارگیری کارتن ها سوال می کنم که می گوید: تعدادی «نای گاو» که تاریخ مصرف آنها گذشته است برای معدوم سازی بارگیری و منتقل می شود.
اولین و آخرین گام
رعایت اصول بهداشت اولین و آخرین خط قرمز ورود و خروج به سالن و حتی محوطه کشتارگاه است.
خروج از کشتارگاه ممنوع!
به گفته دکتر نجار نماینده اداره کل دام پزشکی خراسان رضوی در کشتارگاه صنعتی مشهد هر دامی که به کشتارگاه وارد می شود دیگر حق خروج ندارد و در صورتی که آلوده به بیماری باشد اقدامات لازم برای جلوگیری از انتشار و مقابله با بیماری انجام می شود.
این دام پزشک که ما را در مدت ۱۳۵دقیقه حضور در کشتارگاه همراهی می کند بازرسی دام ها را شامل ۲مرحله قبل و بعد از ذبح عنوان می کند و می گوید: یک لاشه پس از ذبح ۳مسیر انتقال برای مصرف داخل شهر، ورود به چرخه سالم سازی برای مصارف خاص و یا معدوم سازی در صورت وجود بیماری را طی می کند.دکتر نجار اضافه می کند: پس از طی این ۳مسیر، بازرسی از «آلایش» لاشه انجام و در صورت آلودگی معدوم سازی و در غیر این صورت برای مصارف صنعتی و خوراکی استفاده می شود.به گفته دکتر نجار نماینده اداره کل دامپزشکی استان در این کشتارگاه ۱۷نفر بر سلامت محصولات و فرآورده های خام دامی نظارت دارند که ۳نفر آن ها دامپزشک، ۷نفر لیسانس دامپزشکی و ۷نفر نیز مدرک تحصیلی کاردانی دامپزشکی دارند.
خطرات جسمی و روحی روی کارکنان
وی به خطرهای جسمی، روحی و بهداشتی دامپزشکان در کشتارگاه ها اشاره می کند و می گوید: تاکنون ۳ دامپزشک قبل از این در این کشتارگاه فعالیت داشته اند که هرکدام به نوعی اکنون دچار بیماری جسمی شده اند. وی با اشاره به شرایط کاری سخت افراد شاغل در کشتارگاه اظهار می دارد: اگر لحظه ای غفلت و اشتباهی صورت بگیرد احتمال اصابت چاقو با دست یا اعضای بدن افراد حاضر در سالن وجود دارد.
دکتر نجار تصریح می کند: تاکنون ۲نفر بر اثر رهاشدن چاقو و اصابت با آن ها فوت کرده اند.
توضیح حکیم مهر :
"دامپزشک" صرفاً به فردی گفته می شود که درجه "دکترا" دارد و سایرین نظیر تکنسین، کاردان، کارشناس بهداشت گوشت و کارشناس علوم آزمایشگاهی دامپزشکی را با تحصیلات یا به عنوان "سایر ردههای دامپزشکی" مینامند.
هم اینک در کشتارگاهها در کنار دامپزشکان، سایر ردههای دامپزشکی هم به امر نظارت بهداشتی مشغول هستند.
