در سمینار یک روزه سل چه گذشت؟ / از بیان پوشش 9 درصدی تست سل تا نقش دامپزشکان در شئون انسانی از زبان یک متخصص فلسفه + تصاویر

حکیم مهر - پنجشنبه هجدهم خرداد ماه سال جاری، سمینار یک روزه «سل، بیماری مشترک بین انسان و حیوان» به همت گروه علوم دامپزشکی فرهنگستان علوم برگزار شد.

در این سمینار، رئیس و معاون پژوهشی علوم محض و کاربردی فرهنگستان، اعضای گروه علوم دامپزشکی فرهنگستان، برخی از مسئولان سازمان دامپزشکی کل کشور، سازمان نظام دامپزشکی کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی، انستیتو پاستور ایران و تنی چند از اساتید دانشکده های دامپزشکی کشور، پزشکان و دامپزشکان حضور داشتند.

اظهارات رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران

رییس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در این سمینار با اشاره به اهمیت بالای علومی مانند دامپزشکی که در حیات انسان نقش بسزایی دارد بر ضرورت توجه بیش از پیش به این علوم تاکید کرد.

دکتر رضا داوری اردکانی که در سمینار یک روزه «سل، بیماری مشترک بین انسان و حیوان» در سالن شورای فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران سخن می گفت، اظهار کرد: علوم مختلف در جامعه باید از جایگاه بالایی برخوردار باشند چرا که همان گونه که مشخص شده است متخصصان علومی چون دامپزشکی خدمت بزرگی به پژوهش کشور کرده‌اند و با فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقات بین رشته‌ای در زمینه‌های مختلف به ویژه زیست شناسی کارهایی انجام داده‌اند که در دیگر گروه‌های علوم انجام نمی‌شده و یا کمتر صورت می‌گرفته است.

این متخصص فلسفه با بیان این‌که نامدارترین و مشهورترین محققی که در درمان سل فعالیت می کرده است از جمله دامپزشکان بوده است، خاطرنشان کرد: یکی از مسائلی که باید توجه بسیاری به آن کرد این است که در جامعه ما به عمق هر علم و آنچه که آن شاخه از علم می تواند کاربرد داشته باشد فکر نمی‌کنیم و این متاسفانه طبع جوامع گوناگون بوده که در هر یک از آن‌ها متفاوت است به گونه‌ای که به عنوان مثال علومی که در جلوی چشم مردم قرار دارد و ثمرات آن به صورت مستقیم نصیب جامعه می‌شود دارای اهمیت بیشتری است و بیشتر به آن توجه می‌شود.

رییس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران ادامه داد: این در حالی است که برخی علوم مانند دامپزشکی، فیزیک و ریاضی که در نظر بسیاری کاربرد مشخصی ندارند، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرند؛ اما دامپزشکان و محققان این عرصه علاوه بر تحقیقات بسیاری که انجام می‌دهند در شئون حیات آدمی موثر بوده و دام به عنوان غذای انسان از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است که متاسفانه بدان توجه چندانی نمی‌شود.

داوری اردکانی با اشاره به این‌که قدمایی چون ارسطو، شرف علوم را به موضوع آن نسبت می‌دادند، تصریح کرد: در عصر جدید که این اصل دگرگون شده و اشرف علوم سودمندترین آن‌ها نام گرفته است باید ارزیابی مجددی از علوم داشته باشیم.

وی در پایان با تاکید بر جایگاه بالای زیست شناسی به عنوان علمی که از نظر موضوعی دارای اهمیت بالایی است، تصریح کرد: اگر پژوهش‌های دامپزشکی نبود نمی‌دانیم بر سر دام که به ویژه در این دوره منبع غذایی بیشتر آدمیان است چه می‌آمد؛ بنابراین دامپزشکی هم از جهت پژوهش‌هایی که در آن صورت می گیرد و هم از جهات دیگر دارای اهمیت بالایی است که باید بدان توجه کرد و امیدواریم برگزاری چنین سمینارهایی دارای نتایج ثمربخش وارزشمند در عرصه دامپزشکی باشد.

اظهارات چهره ماندگار دامپزشکی - دکتر محمدقلی نادعلیان

رییس گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه اجرای راهکارهای مناسبی مانند راه اندازی آزمایشگاه مرجع وآزمایشگاه‌های تخصصی تشخیص سل گاوی، تعیین ویژگی‌های مولکولی میکوباکتریوم‌های جدا شده از حیوانات اهلی و وحشی، بها دادن به عملیات ریشه کنی سل گاوی و برنامه تحقیقاتی منظم دراین رابطه و استفاده از تجربیات دیگر کشورها می‌تواند در کنترل سل دامی در کشور موثر باشد، گفت: بیماری سل با توجه به آلودگی بخش وسیعی از جمعیت جهان که در کشورهایی مانند روسیه سالانه 25 هزار نفر را به کام مرگ می‌کشاند از اهمیت بالایی برخوردار است.

دکتر محمدقلی نادعلیان که در سمینار یکروزه سل، بیماری مشترک بین انسان و حیوان در سالن شورای فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران سخن می‌گفت در خصوص راهکارهای مناسب جهت کنترل سل دامی کشور اظهارکرد: سل یکی از بیماری‌های عفونی و قابل انتقال بین انسان و حیوان است. عامل بیماری یک باکتری به نام میکوباکتریوم است که عامل سل گاوی را به نام میکوباکتریوم بویس یکی از اعضا کمپلکس میکوباکتریوم (عامل سل انسانی) می‌نامند. سل مهمترین بیماری نشخوارکنندگان به ویژه گاو و بز در سراسر جهان از جمله ایران است که در بیان اهمیت این بیماری می توان گفت که سالیانه در کشور روسیه حدود 25 هزار نفر در اثر سل جان خود را از دست می دهند.

وی افزود: باسیل سل علاوه بر انسان و نشخوارکنندگان، حیوانات خانگی و حیات وحش را نیز مبتلا می‌کند، لذا کنترل و مبارزه با این بیماری بسیار مشکل می‌باشد. سگ و گربه از جمله حیواناتی هستند که نسبت به سه گونه باکتری انسانی، گاوی و مرغی حساس‌اند؛ بنابراین امکان انتقال به جمعیت انسانی و دامی را به راحتی فراهم می‌کنند حتی پرندگان خانگی مانند قناری نیز به سه گونه باکتری حساس هستند؛ لذا در کنترل بهداشت انسان و دام از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. گاهی به دلیل عدم ایجاد پاسخ در برخی از حالت‌های بیماری به تست‌های رایج، شیوع و گسترش آن در سطح گله به شکل پنهان اتفاق افتاده و در یک غفلت ناگهانی ممکن است کل جمعیت دامی یک واحد حذف شوند.

رییس گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در ادامه تصریح کرد: در رابطه با سل انسانی علاوه بر منابع دامی چه اهلی، چه وحشی و چه حیوانات خانگی که موجب انتقال عامل سل به انسان می‌شوند، امروزه با شیوع بیماری‌های سرکوب کننده ایمنی مانند ایدز مواجهیم که متاسفانه در کشور ما روز به روز بر تعداد مبتلایان افزوده شده و باعث تضعیف ایمنی و به دنبال آن بسیاری از بیماری‌ها از جمله سل بر انسان‌ها مستولی می‌شود. سالانه 10 میلیون مورد جدید سل بروز می کند که به مواد قبلی اضافه می‌شود و سه میلیون نفر مرگ و میر اتفاق می‌افتاد. تخمین زده می‌شود که 50 میلیون راس گاو در جهان آلوده به میکوباکتریوم بویس (عامل سل گاوی و مشترک) ‌بوده و زیان اقتصادی آن سالیانه حدود سه میلیون دلار باشد. بررسی‌هایی که از نظر ابتلابه سل تاکنون در کشور ما انجام شده هم نشان می دهد استان سیستان و بلوچستان در رتبه اول، استان گلستان در رتبه دوم و استان خوزستان در رتبه سوم قرار دارد.

نادعلیان با اشاره به اینکه در آمریکا و انگلستان در سال 2008 و 2009 به ترتیب 40 میلیون دلار و صد میلیون پوند برای ریشه کن کردن سل هزینه شده است، خاطرنشان کرد: عامل سل گاوی یا همان میکوباکتریوم بویس از عمده‌ترین منبع عفونت و انتقال به انسان است؛ لذا کنترل و در نهایت ریشه کنی سل در جمعیت گاوی همواره در اولویت کاری سازمان های ذیربط بوده و همین طور حاملین و منابع عفونت میکوباکتریوم توبرکولوزیس (عامل سل انسانی)هم که به غیر از انسان نخشوارکنندگان بزرگ وکوچک را مبتلا می‌کند باید با روش دقیق تشخیصی در حیوانات شناسایی و حذف شود. در انسان در سال 2001، 8.5 میلیون مورد جدید سل (ریوی و غیر ریوی) توسط سازمان بهداشت جهانی (Who)گزارش شده که 90 درصد آن متعلق به کشورهای در حال توسعه است به طوری که در آسیا (پنج میلیون)،‌آفریقا (دو میلیون)، خاورمیانه (0.6 میلیون ) و آمریکای لاتین (0.4 میلیون) بوده است.

وی در خصوص راه‌های انتقال سل عنوان کرد: باکتری عمدتا از راه تنفس وارد بدن می شود ولی راه‌های مادرزادی، دستگاه‌های تناسلی و گوارشی و حتی زخم‌های پوستی نیز امکان انتقال این بیماری را فراهم می‌ کند. گاهی نیز از راه آغوز و شیر آلوده موجبات انتقال فراهم می‌شود. عامل سل تقریبا تمام اندام‌های بدن را درگیر کرده و اغلب به شکل حاد و مزمن به فرم‌های مدولار، ارزنی و ترشحی دیده می‌شود.

رییس گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم تصریح کرد:در گاو فاکتورهایی مانند سن،‌ مدت زمان قبل و بعد از زایش، ابتدای بیماری و سل پیشرفته از جمله عواملی هستند که عدم پاسخ به تست را موجب شده و واکنش منفی کاذب را به دنبال خواهد داشت. همچنین در حال حاضر مهمترین چالش در صنعت گاوداری در ایران و جهان بیماری سل است که علاوه بر ضرر و زیانی که وارد می‌کند مشکل زئونوز (مشترک) بودن آن بهداشت عمومی را به مخاطره انداخته و خسارت هنگفتی را متوجه جمعیت انسانی می‌ کند. به عنوان مثال حذف گاوهای سلی در کشور انگلستان و ولز در سال 1999 به هفت هزار و 42 راس و در سال 2009 به 36هزار و 322 راس رسیده یعنی روزی صد راس گاو.

رییس گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه هزینه تشخیص راکتورهای مثبت سلی در کشور بسیار بالا است به گونه‌ای که سالیانه حدود سه هزار راس گاو به عنوان راکتور مثبت حذف و کشتار می‌شوند، اظهار کرد: در ایران تاکنون عامل بیماری علاوه بر گاو از گوسفند، بز، گاومیش، موش، کبوتر و میمون جدا و تعیین هویت شده است ولی هیچ گونه تحقیقی در مورد شیوع بیماری در دیگر حیوانات صورت نپذیرفته و این مساله یکی از مهمترین مجهولاتی بوده که لازم است برنامه‌های تحقیقاتی مدونی را برای جداسازی و شناسایی ناقلین تنظیم کرد.

نادعلیان درباره بررسی روند 10 ساله گذشته سل گاوی از سال‌های 76 تا 88 در کشور تصریح کرد: عملیات ریشه کنی سل گاوی در قالب طرح کنترل بروسلوز و ریشه کنی سل گاوی از سال 1363 آغاز شده و در طول برنامه‌های پنج ساله دوم و سوم توسعه ادامه پیدا کرد. در پی اقدامات به عمل آمده درصد آلودگی سل گاوی (درصد راکتور به تست) در دامداری‌های تحت پوشش از 3.48 در سال 63 به 0.12 درصد در پایان برنامه سوم تقلیل یافته و سطح پوشش عملیات در جمعیت هدف به 19.4 درصد رسید. در برنامه پنج ساله چهارم توسعه تا پایان سال 1386 میزان درصد آلودگی (راکتور به تست) سل گاوی به 0.13 رسیده و سطح پوشش عملیات در جمعیت هدف به 21 درصد افزایش یافته است و در سال 1388 تقریبا با همان سطح پوشش به 0.22 درصد رسیده است.

وی در ادامه در خصوص علت عدم ریشه کنی سل گاوی در کشور، عنوان کرد: با توجه به مدارک و مستنداتی که از مقالات مختلف و از آرشیو و گزارش‌های سازمان دامپزشکی کل کشور به دست آمده، قبل از سال 1952 که هنوز برنامه تست و کشتار گاوهای سلی در کشور آغاز نشده بود، سل یکی از معضلات مهم بهداشتی – اقتصادی در کشور محسوب می‌شد به طوری که در سال 1959 از دو هزار و 637 راس گاو تست شده به صورت بین جلدی هزار و 295 راس آلوده تشخیص داده شدند ولی در سال 1977 بیشتر استان‌های ایران وارد برنامه تست و کشتار شدند و آلودگی به سطح 0.43 درصد رسید.

رئیس گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایرن و شروع جنگ تحمیلی رقم 0.43 درصد به 2.47 درصد در سال 1984 رسیده و برنامه کنترل سل گاوی مجددا اجرایی شد،اضافه کرد: در نهابت با تست مقایسه‌‌یی بین جلدی توبوکولین مرغی و پستانداران کار دنبال شد و سبب شد تا در سال 1378 درصد نسبت راکتور به تست 0.17 درصد برسد؛ این در حالی است که در سال 1388 یعنی 10 سال بعد به 0.22 درصد رسیده است.

نادعلیان ادامه داد: با توجه به بودجه‌ای که به این امر اختصاص داشته و کمبود کادر فنی که در امر تست سل مشغول بوده و افزایش جمعیت گاوان هدف که رقمی در حدود 20 درصد است و همین طور مسائل و مکشلات عدیده به ویژه در رابطه با بیمه دام‌ها و عدم پرداخت غرامت گاوهای حذفی سازمان دامپزشکی موفق به ریشه کنی کامل نشده است. باید اضافه کرد همانند عدم پوشش کامل گله‌ها توسط تست سل، توجه بیشتر فقط به گاوهای اصیل (اروپایی)، عدم حذف کامل گاوهای راکتور، افزایش جمعیت دامی، طولانی شدن فاصله بین تست‌ها، فقدان جمع‌آوری سیستماتیک اطلاعات، فقدان آزمایشگاه مجهز رفرانس، واکنش‌های مثبت کاذب تست توبرکولین، فقدان بودجه کافی برای غرامت دادن و حذف دام، وجود حیوانات مخزن آلودگی، عدم شناسایی مخازن آلودگی به طور کامل، نقل و انتقال غیر قابل کنترل گاوها، جابه‌جایی گاوها، ناکافی بودن قرنطینه، عدم تست کارکنان و کارگزاران دامداری در رابطه با سل، وجود بیماری‌های تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند ایدز، آلودگی بندپایان مانند کنه به میکوباکتریوم بویس باعث شده تا ریشه کنی سل گاوی با عدم موفقیت روبرو شود. البته این واقعیت را باید پذیرفت که کشورهای کمی در دنیا موفق به ریشه‌کنی شده‌اند که در این میان می‌توان به آمریکا اشاره کرد که توانسته است سل را از پنج درصد در سال 1917 به کمتر از 0.001 درصد در سال 2009 برساند و آن را ریشه کن کند، اما سل انسانی هم در سال‌های 1376 تا 1388 روند تقریبا ثابت و کمی کاهش را نشان می‌دهد ولی هنوز ریشه کن نشده است.

رئیس گروه دامپزشکی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در پایان تقویت سازمان دامپزشکی کشور از نظر بودجه و کادر فنی مجرب و کافی در جهت انجام تست توبرکولیناسیون، الزامی کردن طی دوره‌های نظری و عملی آموزش و بازآموزی اختصاصی مبارزه با سل گاوی برای دامپزشکان، تحت پوشش در آوردن تمام گاوهای اصیل، دورگ و بومی که در معرض خطر ور یسک بیشتری قرار دارند، حذف زودهنگام گاوهای راکتور مثبت از گله (حداکثر مدت 30 روز)، کاهش فاصله بین تست‌ها طبق ضوابط علمی و قانونی، به روز کردن اطلاعات گاوداری‌های تحت پوشش، راه اندازی آزمایشگاه رفرانس با آخرین تجهیزات که بتوان آزمایشات میکروبیولوژی را با آخرین روش به ویژه مولکولی انجام داد، راه اندازی آزمایشگاه‌های تخصصی تشخیص سل گاوی حداقل در پنج نقطه ایران (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز)، تعیین ویژگی‌های مولکولی میکوباکتریوم‌های جدا شده از حیوانات اهلی و وحشی که بتواند ارتباط اپیدمیولوژیک میان آن‌ها را روشن کند که کمکی است در راهبردهای کنترلی، تست گاوهای وارداتی در قرنطینه‌ها، جلوگیری از جابه جایی گاوهای بدون مجوز و برخورد قاطع با خاطیان، شناسایی مخزن‌های مایکوباکتریوم‌ها از جمله حیات وحش که نقش عمده‌ای در آلوده کردن گاوها دارند، نمونه برداری از گاوهای راکتور مثبت کشتاری و ارسال آن به آزمایشگاه رفرانس و ژنوتاپینگ مولکولی میکوباکتریوم بویس، تست کارگران و پرسنل گاوداری‌ها و در صورت لزوم درمان و یا واکسیناسیون، مجهز کردن قرنطینه‌های موجودو اضافه کردن قرنطینه‌های مرزی و داخل استانی، همکاری تنگاتنگ بین وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی کشور در راهبردهای عملی جهت کنترل و ریشه کنی این زئونوز واقعی، بها دادن به عملیات ریشه کنی سل گاوی و برنامه تحقیقاتی منظم در این رابطه و استفاده از تجربیات دیگر کشورها جهت برطرف کردن نقاط ضعف و غیره را از جمله راهکارهای مناسب برای کنترل و ریشه کنی سل گاوی دانست.

اظهارات معاون سازمان دامپزشکی - دکتر محسن مشکوة

معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور با اشاره به وضعیت و تاریخچه بیماری سل دامی در ایران از تحت پوشش توبرکولیناسیون (تست تشخیص سل) بودن 9 درصد جمعیت گاوی کشور در سال‌های اخیر خبر داد.

دکتر محسن مشکوة که در سمینار یکروزه «سل، بیماری مشترک بین انسان و حیوان» در سالن شورای فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران سخن می‌گفت در خصوص وضعیت بیماری سل دامی در کشور اظهارکرد: عامل این بیماری در گاو، گونه مایکوباکتریوم بوویس از جنس و خانواده مایکوباکتریاسه بوده که نسبت به ضد عفونی کننده ها مقاومت نسبتا" بالایی دارد. به دلیل خاصیت آنتی ژنی مشترک با سایر مایکوباکتریوم ها، تشخیص سرولوژیکی آن بسیار مشکل بوده و کشت باکتری هنوز مطلوب ترین گزینه برای تشخیص قطعی این بیماری است. همچنین از آنجا که بسیاری از حیوانات اهلی و وحشی نسبت به این باکتری حساس هستند، کنترل و ریشه کنی بیماری با مشکلات بسیاری همراه است.
وی ادامه داد: سل در گاوهای نژاد شیری از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و می تواند علاوه بر تلفات باعث کاهش تولید شیر به میزان 10 تا 25 درصد شود. همچنین این بیماری از نظر بهداشت عمومی در جوامع انسانی نیز حائز اهمیت است.
معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور درباره سابقه سل گاوی در کشور عنوان کرد: بیماری سل گاوی برای نخستین بار در ایران در سال 1310 توسط یک دامپزشک فرانسوی به نام کارپانتیه با مشاهده ضایعات سلی در کشتارگاه تهران تشخیص داده شد. پس از وی، دامپزشکان ارتشی که مأمور نظارت و بازرسی گوشت در کشتارگاه بودند، وجود این ضایعات را به دفعات گزارش کرده و حتی نمونه‌هایی از آن ها را نگهداری کردند.
مشکوة در ادامه تصریح کرد: در بین دامداری‌ها ابتدا در سال 1319 بیماری سل در گاوهای مؤسسه دامپروری حیدر آباد کرج که برای اصلاح نژاد از فرانسه خریداری شده بودند مشاهده شد. بعدها به تدریج میزان مسلولین این مؤسسه دامپروری رو به افزایش گذاشت به طوری که در سال 1327 از تعداد 75 راس گاو این مؤسسه، تعداد 70 راس آن مسلول شناخته شد. پس از افزایش تعداد گاوداری‌ها در حومه تهران و عدم آشنایی دامداران به اجرای اصول بهداشتی- قرنطینه‌یی، این بیماری انتشار سریعی داشت.
وی با بیان اینکه در سال 1324 باسیل سل گاوی برای نخستین بار در مؤسسه رازی جدا شده و در همین سال بیماری در گاوهای مجتمع شرکت نفت آبادان و برخی از مناطق دیگر کشور گزارش شد، خاطرنشان کرد: مؤسسه رازی نیز ضایعات شدید سلی را در گاوهای بومی که جهت تهیه واکسن طاعون گاوی از شهرستان ها خریداری شده بودند مشاهده و ثبت کرد. همچنین در سال 1331 این بیماری با میزان آلودگی 15 درصدی در اطراف تهران و کرج گزارش شد. طبق گزارش کارشناسان خارجی از اکتبر سال 1952 تا ژوئن سال 1953 طی آزمایش توبرکولین در مناطق مختلف کشور مشخص شد که اکثر شهرهای کشور نتایج منفی داشته و کانون اصلی بیماری همان تهران و کرج بوده است. در همان زمان برای مشخص شدن اهمیت و نقش گونه گاوی در سل انسانی مطالعه ای به کمک مؤسسه رازی بر روی 30 نفر از مسلولان انسانی یک آسایشگاه نگهداری مسلولان انجام شد که مورد مثبتی مشاهده نشد.
معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور افزود: پس ازآن با توجه به شناسایی مناطق آلوده جدید، به تدریج استفاده از آزمون توبرکولین(نوعی فرآورده خالص پروتئینی میکروب سل و یا انواع دیگر آن که برای تشخیص بیماری به کار می رود) دامی مطرح و گسترش یافت که نهایتاً به ارائه و اجرای پروژه هایی با همکاری کارشناسان فائو و سازمان دامپزشکی کشور منجر شد. همچنین در ادامه در برنامه کنترل و ریشه کنی سل گاوی، ثبت مشخصات انفرادی گله های تحت پوشش، شناسایی گاوهای راکتور از طریق تست مقایسه ای توبرکولین و حذف -کشتار راکتورها به همراه اعمال اصول امنیت زیستی( اقدامات بهداشتی- قرنطینه‌یی، پاکسازی و ضدعفونی محیط، بهسازی جایگاه دام، رعایت تراکم دام ها با ظرفیت بالفعل واحد، محدودیت خرید و فروش گاو و گوساله و تردد دام های پرخطر و جوندگان در واحدهای اپیدمیولوژیک تحت پوشش) در دستور کار قرار گرفت.
مشکوة با اشاره به صدور گواهینامه اعلام وضعیت گاوداری سه ماهه، شش ماهه و یک ساله در خصوص بازرسی بهداشتی کشتارگاه اظهار کرد: بازرس بهداشتی کشتارگاه موظف است به محض مشاهده لاشه گاو بیمار مبتلا به سل با عنوان گاو غیر توبرکولینه سلی ضمن نمونه برداری از لاشه مراتب را با ذکر آثار و جراحات و مشخصات گاو و نشانی مبداء اصلی حمل گاو به کشتارگاه به شبکه دامپزشکی مربوط اطلاع دهد و شبکه مزبور مبداء اصلی گاو یاد شده را مورد بررسی قرار داده و سایر گاوهای موجود در مبداء را مورد آزمایش قرار دهد. در صورتی که مبداء گاو خارج از پوشش شبکه باشد، شبکه موظف است مراتب را هر چه سریعتر به اداره کل دامپزشکی استان مربوط اطلاع دهد تا اقدامات لازم را بر اساس دستورالعمل های سازمان دامپزشکی اعمال
معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی در ادامه درباره تحلیلی بر مبارزه بر علیه سل گاوی عنوان کرد: اجرای برنامه مبارزه با سل گاوی از سال 1337 شروع شده ولی آمار رسمی سازمان دامپزشکی کشور از سال 1350 موجود است و از آن تاریخ به بعد برنامه به طور مستمر و پیوسته تاکنون ادامه دارد. نتیجه اجرای برنامه های مبارزه با سل گاوی، کاهش میزان آلودگی در گله های تحت پوشش برنامه از حدود 5 درصد در سال 1351 به حدود یکدهم درصد درسال های اخیر است همچنین علی رغم تلاش های بعمل آمده حدود 9 درصد جمعیت گاوی کشور ( 725 هزار راس از هشت میلیون راس ) و به بیان دیگر حدود 24 درصد جمعیت هدف ( 725 هزار راس از سه میلیون و صد هزار راس )، عملا تحت پوشش توبرکولیناسیون قرار دارند.
وی در پایان با اشاره به نقاط قوتی مانند پشتوانه قانونی، استفاده از آخرین دستاورد های علمی، ایجاد سیستم زنجیره سرد حمل، نگهداری، توزیع و مصرف فرآورده های بیولوژیکی و... و همچنین نقاط ضعفی مانند کمبود اعتبارات و منابع مالی متناسب با حجم کار، کمبود منابع انسانی، عدم امکان استفاده از توان بالقوه بخش خصوصی به دلیل کمبود منابع مالی و اعتبار وغیره راهبردهای موجود برای شناسایی دام‌های مسلول تصریح کرد: طراحی و اجرای سیستم شناسایی و تعیین هویت دام ها به منظور اعمال کنترل بهداشتی- قرنطینه ای و نظارت بر حمل و نقل و تردد دام ها، توسعه نظارت ها بر میادین و واسطه های خرید و فروش دام، توقف ایجاد و توسعه