حیات درنای سیبری رو به افول

حکیم مهر -  درناها از قدیمیترین گونه های پرندگان هستند و درنای سیبری سومین گونه نایاب بعد از درناهای فریادکش و تاج قرمز است که طبق قوانین CITES به عنوان گونه ای در معرض خطر طبقه بندی شده است.
به گزارش خبرنگار مهر در رشت، درنای سیبری پرنده ای منحصربه فرد و جذاب است که با خواندن آواز و انجام حرکات موزون، چشم هر بیننده ای را خیره می سازد.

این پرنده زیبا دارای 1.5 متر قد، نوک و پاهای قرمز، ‌سر سفید و نقاب قرمز رنگی است که از ناحیه بالای چشم تا نوک را می پوشاند. در ارتفاع بالا و به صورت v شکل یا بصورت یک خط ممتد پرواز ومهاجرت می کند، پرواز آن به صورت بال زدن آهسته است و گردن و پاها نیز در یک امتداد قرار می گیرد.

زمینهای کشت شده و تالابی و همچنین دریاچه های دارای پوشش خوب گیاهی و مناطق وسیع کم عمق آب شیرین با میدان دید خوب از زیستگاههای مناسب این پرنده محسوب می شود.

آشیانه سازی را معمولا در لجن زار، باتلاق و دیگر انواع تالابها انجام می دهند. درناهای سیبری در مناطق باز و مرتفع خشک و تالابی، معمولاً از ریشه های گیاهی وغده ها، قورباغه ها، حلزونها، کرمها، دانه ها و میوه های کوچک تغذیه می کنند.

درنای سیبری دارای یکی از زیباترین صداها در بین سایرگونه های دیگر این پرنده است

درنای سیبری دارای یکی از زیباترین صداها در بین سایرگونه های دیگر این پرنده است، صداهای بلند و فلوت مانند آنها به طور متناوب برای ارتباط برقرار کردن با سایر اعضای گروه بکار می رود، ماده ها در ظاهر شبیه به نرها هستند.

درناها پرندگانی تک همسری هستند و تا پایان عمر با یک نر یا ماده زندگی می کنند، درنای سیبری معمولا دو عدد تخم می گذارد و معمولاً تنها یک جوجه بزرگ شده و به مرحله پر و بال در آوردن می رسد. تخمها معمولاً از اواخر اردیبهشت تا اواسط خرداد ماه گذاشته می شوند، حداکثر تخم گذاری در هفته اول خرداد ماه است. دوره خوابیدن روی تخم 29 روز است و جوجه ها در 70 تا 75 روزگی پرو بال در می آورند و آماده پرواز می شوند.

یک کارشناس ارشد محیط زیست به جمعیت درنای سیبری اشاره کرد و گفت: جمعیت شرقی در دریاچه پویانگ در جنوب چین زمستان را می گذرانند، جمعیت مرکزی که در پارک ملی کئولادو در شمال غربی هند زمستان گذرانی می کردند، اکنون منقرض شده اند و جمعیت غربی مسیری در حدود سه هزار و 700 مایل را برای رسیدن به منطقه زمستان گذرانی در تالاب فریدونکنار در شمال ایران را طی می کنند.

محمد مددی افزود: طی این مسیر درتالابهای نارزوم در قزاقستان و ذخیره گاه طبیعی آستراخان روسیه در دهانه رودخانه ولگا استراحت می کند.

وی ادامه داد: درنای سیبری معمولا در ماه اکتبر( مهر) به مناطق زمستان گذرانی می رسند و تا اواخر فوریه یا اوایل مارس در این مناطق باقی می مانند، کل جمعیتهای این گونه در عرصه های جوجه آوری خود در روسیه تولید مثل می کنند.

این کارشناس مسائل محیط زیست افزود: با هدف افزایش تعداد این جمعیت در سال 2003، سه جوجه و در سال 2004 دو جوجه درنای سیبری که در ذخیره گاه زیست کره اکا در روسیه پرورش یافته بودند به ایران منتقل شدند تا به درناهای وحشی این جمعیت به پیوندند و با آنها به مناطق تولید مثل خود مهاجرت کنند.

 تلاش برای افزایش تعداد جمعیت درنای سیبری ادامه دارد

وی گفت: طی این سالها در هر سال تنها یک جوجه توانسته با جمعیت مهاجرت کند که متاسفانه جوجه مذکور در مسیر بازگشت ناپدید شده است ولی با این وجود تمام تلاشها برای افزایش تعداد این جمعیت ادامه دارد.

با این وجود تلاشها برای بررسی مسیرهای دقیق پرواز درناها بخاطر موقعیت جغرافیایی و زیست محیطی این منطقه با دشواری همراه است، تلاشهای حفاظتی آغاز شده اند اما موانع زیادی از جمله تخریب زیستگاهها و شکار غیرقانونی نیل به موفقیت را دشوار می کند.

زمان به سرعت برای این پرندگان با شکوه می گذرد و اقدامات حفاظتی نظیر یاد داشت تفاهم همکاری در خصوص حفاظت از درنای سیبری (MOU) تحت پوشش کنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر وحشی (CMS)، پروژه بین المللی حفاظت از درنای سیبری و همچنین فعالیتهای بنیاد بین المللی درنا (ICF) و سازمان حفاظت از محیط زیست جمهوری اسلامی ایران که به منظور کمک به حفاظت بیشتر و حفظ این گونه مهم و در معرض خطر انقراض انجام می شود به حمایت قوی و موثر همگانی نیاز دارد.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان گیلان با اعلام اینکه تالابهای که در مسیر مهاجرت پرنده در حال انقراض درنای سیبری قرار دارند جزء مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع هستند، گفت: کشورهای ایران، چین، روسیه و قزاقستان مسیرهای مهاجرت درنای سیبری هستند که پارک ملی بوجاق کیاشهر در گیلان و تالاب بین المللی فریدونکنار در مازندران به عنوان زیستگاههای اصلی این پرنده کمیاب برای زمستان گذرانی در ایران انتخاب شدند.

کامران زلفی نژاد افزود: پارک ملی بوجاق کیاشهر با سه هزار و 250 هکتار و تالاب بین المللی فریدونکنار با پنج هزار هکتار وسعت به علت برخورداری از گونه های گیاهی و موجودات ریز آبزی و کنار آبزی محل مناسبی برای زیست پرندگان است.

وی با اعلام اینکه درنای سیبری، پرنده ای با جثه بزرگ است که طول آن به یک متر و 30 سانتیمتر می رسد، یاد آورشد: بر اساس اعلام بنیاد بین المللی دریا و کنواسیون حفاظت از گونه های مهاجر وابسته به سازمان ملل متحد فقط وجود پنج قطعه درنای سیبری در دنیا گزارش شده است.

به هر حال پرند گان از ثروتهای طبیعی و ملی کشور به شمار می روند که متاسفانه تعداد آنها به دلیل تبدیل و تخریب اکوسیستمها بسیار کاهش یافته است.

شکار بی رویه و کثرت تفنگهای بادی و تیراندازی سبب شده است بسیاری از پرندگان که در گذشته در ایران وجود داشتند، اکنون بندرت مشاهده شوند.

بررسی ها نشان می دهد بیشترین گونه پرندگان را گونه های متکی به تالابها تشکیل می دهند و تخریب تالابها تاثیر منفی بر تعداد گونه های پرندگان داشته است.

تعداد گونه های پرندگان ایران 517 گونه است که در 19 راسته، 79 تیره و 22 جنس طبقه بندی شده اند که این تعداد معادل 5.62 درصد از پرندگان زیستمند خاورمیانه است، همچنین با توجه به اینکه ایران برای مهاجرت بسیاری از گونه ها یکی از مناطق مهم جهان است، حدود  340 گونه یعنی 68 درصد از پرندگان ایران را مهاجران تشکیل می دهند.

همچنین بررسی ها نشان می دهد از 517 گونه پرندگان ایران، حدود 63 گونه یعنی معادل 323 گونه در ایران زاد و ولد می کنند و از این تعداد 78 گونه تابستان گذر و بسیاری از آنها حتی مهاجر عبوری هستند که در زمستان دیده نمی شوند و 59 گونه در برخی قسمتهای کشور تابستان گذر و در قسمتهای دیگر زمستان گذر هستند.

عقاب دریایی، عقاب ماهیگیر و پرندگان آبچر گوناگون در طبیعت به ندرت دیده می شوند

متاسفانه بسیاری از پرندگانی که اوایل دو دهه پیش دیده می شدند، اکنون دیگر دیده نمی شوند یا بندرت مشاهده می شوند، این ضایعه بویژه در نواحی ساحلی دریای خزر چشمگیرتر و تکان دهنده تر است، پرندگان شکوهمند و پراهمیتی مانند عقاب دریایی، عقاب ماهیگیر و پرندگان آبچر گوناگون که زمانی به وفور مشاهده می شدند ظاهرا دیگر وجود ندارند یا به ندرت دیده می شوند. 

با اندک توجهی می توان به اهمیت محیطهای از قبیل جنگلهای شمال، غرب و جنوب یا بوته زارها و تالابها در بقای این ثروت طبیعی و ملی پی برد، اما متاسفانه بیشتر این اکوسیستمها رو به تبدیل و تخریب هستند و تقلیل بسیار در پرندگان ایران نیز بازتاب همین وضع است.

بررسی ها نشان می دهد بیشترین گونه ها در میان پرندگان را پرندگان متکی به تالابها تشکیل می دهند، از نظر اقتصادی نیز در گذشته پرندگان آبزی مهاجر مهمترین گروه پرندگان محسوب می شدند.

بطور مسلم، شکار بی رویه در کاهش اسفبار پرندگان آبچر نقش مهمی داشته، ولی همتراز با آن و بلکه مهمتر، آلوده کردن و تخریب تالابهای ایران است که منجر به کاهش جمعیت پرندگان شده است.