سخنرانی رئیس سازمان دامپزشکی کشور پیش از خطبه‌های نماز جمعه امروز شهر تهران (متن کامل اضافه شد)

حکیم مهر - به گزارش روابط عمومی سازمان دامپزشکی کشور، «دکتر مهدی خلج» رئیس سازمان دامپزشکی کشور در سخنرانی پیش از خطبه های نماز جمعه تهران در تاریخ 3/7/94، مواردی را به شرح ذیل مطرح کرد که متن سخنرانی ایشان به طور کامل در خبر آمده است:

خدای بزرگ را شاکرم که توفیق نصیبم شد، تا از این جایگاه رفیع و پایگاه مهم، بعنوان نماینده قشری بزرگ از مردمان این مرز و بوم (دانشکده های دامپزشکی، مراکز تحقیقاتی، بخش گسترده دامپزشکی غیردولتی و ...) و صاحبان حرفه ای که نقشی کم نظیر و در مواردی بی نظیر، در تحکیم مبانی اقتصاد ملی، تجارت بین الملل و تامین کننده بهداشت عمومی و سلامت جامعه دارند، سخن می گویم. حرفه ای که علیرغم اهمیتش، کمتر نسبت به معرفی آن به جامعه تلاش کرده ایم. لذا سخن حقیر در محضر شما نمازگزارن بزرگوار، متفاوت با بیان سخن از سوی دیگر مسئولین خواهد بود که تشکیلات و دستگاه تحت مسئولیت انها برای مردم تقریباً شناخته شده است. لاجرم این حقیر بخشی کوتاه از سخن را باید به معرفی حرفه بپردازم.

1- سیر تاریخی تحول دامپزشکی: البته تاریخ پزشکی و دامپزشکی ایران ریشه در تاریخ کهن و پرافتخار این مرز و بوم دارد، لیکن تشکیلات رسمی دولتی، احتمالاً بعلت شیوع بیماری طاعون گاوی که این بیماری به گاومیری هم مشهور است و تلفات گسترده در گاو می دهد و نابودی حیات دام و ورشکستگی دامداران را بدنبال داشت و البته امروز در جهان و همچنین کشور ماریشه کن شده است، در سال 1303 با نام «اداره دفع آفات حیوانی» با تصویب ماده واحده در مجلس شورای ملی آن زمان، تشکیل گردید که با موسسه پاستور مشترکاً تحت نظر یک مسئول اداره می شد. در سال 1314 به اداره کل و در سال 1350 با تصویب قانون به سازمان دامپزشکی کشور تغییر یافت. لذا همانگونه که بیان گردید، در 91 سال قبل با انگیزه کنترل بیماری دامی شکل گرفت، لیکن نیازهای روز، فراوانی بیماریهای دامی، تعدد بیماریهای مشترک منتقله از دام به انسان، اهمیت پروتئین دامی بهداشتی و سالم برای مصرف در انسان، رشد جمعیت، سرعت در تبادل کالا و محصولات مانند دام، طیور، آبزیان، فرآورده ها و نهاده های آن بین کشورها و همچنین رخداد بیماریهای نوپدید و بازپدید و بیماریهای فرامرزی که با عبور از مرزهای جغرافیائی کشورهای مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد، این سازمان را به سازمانی حاکمیتی با وظایف گسترده، متنوع، حساس و حاکمیتی در عرصه ملی و بین المللی تبدیل کرده است.

در حال حاضر به عنوان سازمانی مستقل و تحت نظارت وزیر کشاورزی و در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی و البته با واگذاری گسترده امور تصدی گری به بخش خصوصی دامپزشکی اتنجام وظیفه می نماید. لذا "دامپزشکی مرزبان هشیار و بیدار حریم بهداشتی برای حفظ سرمایه عظیم دامی، بهداشت و سلامت جامعه" در برابر عوامل مخاطره آمیز بهداشتی اعم از بیماریهائی که از خارج مرزها به کشور وارد می شود و یا بومی کشور هستند، عمل می کند و همچنین منادی "بهداشت محوری و سلامت گرایی در تولید" انجام وظیفه می کند. در ذیل به چند وظیفه طبق اعلام موضوع اشاره می کنم.

2- اقتصاد ملی: کشور ما دارای سرمایه بزرگی از جمعیت دام، طیور و آبزیان است. علیرغم خشکسالی های پی در پی جمعیت گاو، گوسفند و بز قابل توجه است، تولید گوشت مرغ در ایران رتبه 6 و در مورد تخم مرغ رتبه 10 جهان را دارد. آبزیان خصوصاً با سیاست وزارت جهاد کشاورزی که پرورش در قفس در آبهای آزاد است نیز روندی رو به توسعه دارد.

بزرگترین عامل تهدید کننده این جمعیت دامی در همه کشورها عوامل بیماری زا است. لذا مولفه تامین بهداشت و مقابله با بیماریها در همه جهان مولفه اصلی است. در کشور ما بدلیل استقرار در یک منطقه پرخطر که دارای 15 همسایه است و برخی از این کشورها ثبات کافی برای مدیریت بهداشتی ندارند، در طول تاریخ منبع تهدید سلامت دام و سلامت جامعه ما بوده اند، ولی نا امنی های اخیر این مشکل را مضاعف کرده اند. در این شرایط سازمان دامپزشکی کشور باید در نقش سازمان واکنش سریع، در وضعیت اماده باش دائم باشد (چون کشورهای اطراف و خصوصاً تعدادی از همسایه های ما اساساً بدلیل اولویت اول آنها که امنیت داخلی آنها است، رصد این بیماریها و اطلاع رسانی آن به مراجع بین المللی مسئول برایشان با اهمیت نیست و حتی اگر باشد هم نمی توانند عملی کنند. لذا ما همواره باید منتظر مواجهه با یک عامل بیماریزای خارجی باشیم؛ در سال گذشته با 4 عامل بیماریزای مهم از مرزهای شرقی و غربی مواجه بودیم، که توانستیم مشکل را به حداقل ممکن برسانیم. البته بیماریهای بومی داخل کشورمان هم متنوع و مهم هستند که با امکانات بخش دولتی و بخش غیر دولتی توانستیم نمره قابل قبولی بدست آوریم.

طبق یک برآورد، ارزش اقتصادی دام، طیور، آبزیان، زنبور عسل و تولیدات سالیانه آنها بالغ بر 130 هزار میلیارد تومان است، یک برآورد از سوی سازمان جهانی بهداشت دام بعنوان عالی ترین مرجع بین المللی و علمی، می گوید فعالیت دامپزشکی تا 25% موجب افزایش تولید می شود و البته در صورت استمرار خدمات بهداشتی و درمانی بصورت مستمر، این مهم تحقق می یابد. بدهی است هر نوع مانع و رکود در این فعالیت ها، ضایعات را افزایش و آنگاه تاثیر این خدمات مشهود می شود. حال شما با یک محاسبه، سود رسانی این خانواده بزرگ، اعم از دانشکده های دامپزشکی، مراکز تحقیقاتی، موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی و بخش گسترده غیردولتی دامپزشکی با 23 هزار نفر عضو و البته با محوریت، نظارت و هدایت سازمان دامپزشکی کشور را در انجام این مهم یعنی تولید ثروت، اشتغال، سلامت و رفاه را برای جامعه می توانید حدس بزنید. البته این سود بدون محاسبه اقتصادی خسارات ناشی از درمان، هزینه های نقاهت، بیکاری و از کار افتادگی ناشی از بیماریهای مشترک در انسان است، که با فعالیت های دامپزشکی، کاهش می یابد.

البته در کشور ما صنعت تولید دارو، واکسن های های دام و طیور و صنایع جانبی گسترده ای تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور در حال فعالیت هستند که مجال پرداختن به آنها نیست.

3- تامین غذا، امنیت غذائی، بهداشت عمومی و سلامت جامعه: امنیت غذائی به معنای فراوانی و قابلیت دسترسی به غذا است، در این تعریف در عین سیری سلولی، نباید مخاطره بهداشتی هم برای مصرف کننده وجود داشته باشد. موضوعی مهمی که در بند 6 سیاست های کلی سلامت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و یا در دیگر قوانین مورد تاکید بوده است. همه ما در هر روز در سبد خریدمان انواع فراورده های پروتئینی اعم از گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ، انواع آبزیان، شیر و یا دیگر فراوردهای دامی وجود دارد و سفره همه ما بالاخره با همین اقلام شکل می گیرد.

در این بحث دامپزشکی هم در افزایش تولید نقش دارد و هم وظیفه تامین بهداشت و سلامت این فرآورده ها را به عهده دارد. همانگونه که قبلاً عرض کردم، از طریق مبارزه و کنترل بیماریها، موجب افزایش تولید و کاهش ضایعات می گردد. از سویی برای برای تامین بهداشت و یا سلامت فرآورده خام دامی، به عنوان رکن غذای سالم و تامین کننده سلامتی انسان، سازمان دامپزشکی کشور لاجرم به اعمال نظارت بهداشتی، از مزرعه تا سفره می باشد. البته وظیفه سازمان در برخی اقلام تا فرآوری است مثل شیر خام و در برخی تا پخت مثل گوشت و... ، لذا چون مصرف کنندگان محترم، این اقلام خوراکی را در فروشگاهها ملاحظه می کنند، خدمت آنها عرض می کنم در پشت این صحنه اقدامات کنترلی، نظارت های بهداشتی و آزمایشات متعددی باید صورت گیرد و باید حلقه های گسترده این زنجیره بزرگ، که بالغ بر 300 هزار واحد و حلقه از مزرعه تا فرآوری و یا عرضه است (شامل دامداری ها، مراکز آبزی پروری، مراکز پرورش طیور، شناورهای صیادی، اسکله ها، سردخانه ها، کارخانجات خوراک دام، مراکز جمع آوری شیر خام، کشتارگاه ها، ناوگان حمل و نقل دام، فرآورده ها و نهاده های آن، اماکن عرضه، بسته بندی و ...) تحت نظارت بهداشتی واقع شود.

در سال 1393 بالغ بر 2263467 (دو میلیون و دویست و شصت و سه هزار و چهارصد و شصت و هفت) مورد بازدید و نظارت بهداشتی بر این حلقه صورت گرفته است و نهایتاً بالغ بر 33 هزار تن فرآورده خوراکی خام دامی، اعم از اماکن عرضه و همچنین در کشتارگاه های دام و طیور ضبط و از مصرف انسان خارج شده است. برای اینکه ره آورد زحمات معلوم شود، در مورد گوشت مرغ مثال می زنم. همه شما به یاد دارید که کشتار بصورت غیر مجاز، غیر بهداشتی و بصورت سنتی صورت می گرفت؛ حمل با وانت بار و در اماکن و فروشگاه های عرضه تا هنگام خرید در بشکه های آب شناور بود. ولی در حال حاضر بالغ بر 250 کشتارگاه صنعتی طیور فعال داریم؛ مرغ تحت نظارت بهداشتی کشتار می شود؛ بسته بندی با برچسب مشخص دارد؛ با وسیله حمل و نقل یخچال دار دارای کد بهداشتی حمل می شود و در داخل فروشگاه هم تا هنگام فروش در یخچال نگهداری می شود. علاوه بر این کنترل ها، پایش صورت می گیرد و نمونه های گوشت مرغ در آزمایشگاه برای آلاینده های مختلف آزمایش می شود.

در اینجا می خواهم اعلام کنم، فلزات سنگین در مرغ کمتر از حد مجاز است و یا شایعات استفاده از هورمون در مرغ در کشور کاملاً بی اساس است، زیرا از نظر علمی و عملی این اقدام غیر ممکن است. موضوعاتی که با هر هدفی هر از چند گاهی در فضای مجازی تبلیغ می شود و واقعاً نادرست است. البته در تداوم این روند بهداشتی تکاملی در برخی استان ها روی بسته های فرآورده های خام دامی و روی کیسه های مرغ کد رهگیری چاپ می شود که با ارسال این کد به شماره 30008903 می توان از سابقه تولید، مثال نام کشتارگاه، وسیله نقلیه حامل، مرکز پرورش و تاریخ های آن اطلاع یافت و از 4 مهر ماه در تهران نیز آغاز می شود.

البته وقت برای ارائه مثال اندک است؛ این زحمات دامپزشکی بود. بدیهی است ارتقاء کیفیت با مشارکت مردم و با همکاری آنها میسر است. تقاضا دارم از خرید مرغ زنده و دام زنده و کشتار آن در معابر و منازل جدا اجتناب کنید، از خرید شیرخام غیرفرآوری شده و محصولات لبنی سنتی اجتناب نمائید. مشکلات و سئوالات را با شماره پیام کوتاه 1512 در تمام استانهای کشور ارسال و پاسخ آن را دریافت نمائید.

نقش سازمان در عرصه بهداشت عمومی آنقدر گسترده است که سازمان جهانی بهداشت می گوید، در قرن 21 در مبارزه با بیماری های عفونی انسان، باید اصل را بر مبنای کنترل و پیشگیری بیماریهای قابل انتقال از حیوان به انسان قرار داد. یا «یک جهان، یک بهداشت» را مطرح می کنند.

60% عوامل عفونی انسان و 75% موارد بیماریهای عفونی در انسان جنبه زئونوتیک یا منشاء حیوانی دارد که از طریق حیوانات و فرآورده های آن به انسان انتقال می یابد و البته نقش دامپزشکی با کاهش برخی عوامل بیولوژیک، باقیمانده های داروهای دامپزشکی، فلزات سنگین و دیگر آلاینده ها در فرآورده های خام دامی، در کاهش بیماری های غیر واگیر نیز مشهود است. البته در تداوم کار ما در سازمان دامپزشکی، مسئولیت نظارت بر ذبح و صیدشرعی، تحت نظارت دفتر نمایندگی ولی فقیه در سازمان دامپزشکی کشور قرار دارد.

4- جایگاه دامپزشکی در تجارت بین الملل: پویایی تولید و نشاط تولیدکننده، در گرو صادرات محصولات تولیدی آن است. شرط لازم برای صادرات دام، طیور، آبزیان، فرآورده ها و نهاده های آن، تامین الزامات بهداشتی ارائه شده از سوی دامپزشکی کشور هدف می باشد.

سازمان دامپزشکی کشور مرجع صلاحیت دار برای صدور گواهی سلامت کالاهای صادراتی مرتبط می باشد. در این ارتباط امضاء و مهر سازمان دامپزشکی کشور در 180 کشور عضو سازمان جهانی بهداشت دام اعتبار دارد و در سال 1393 تعداد 31120 و در 6 ماهه سال 1394 نیز حدود 15000 مجوز بهداشتی صادرات برای 69 کالا صادر گردیده است.

5- سامانه های الکترونیک: سازمان دامپزشکی کشور به عنوان سازمانی حاکمیتی با وظایف ملی و تعهدات بین المللی، باید در رخدادهای بیماریها، با تشخیص زودهنگام بیماری و تایید فوری آن، واکنش سریع برعلیه بیماری ها داشته است. در سال های اخیر برای سرعت در انجام امور و البته شفافیت گردش کار و تسریع در امور مراجعین و فعالان اقتصادی، در طراحی، راه اندازی و به کارگیری سامانه های الکترونیک اقدامات خوبی را به مرحله اجرا درآورده است. تابحال 11 سامانه خدمات الکترونیک تخصصی راه اندازی شده است.

6- عید قربان: بالاخره کشتار دام در فضای غیر مجاز و غیر کشتارگاه های تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور، هم موجبات بیماری در انسان را فراهم می آورد و هم معابر و منازل را آلوده می کند و هم مخاطرات زیست محیطی دارد. کشتار دام های قربانی روند خوبی گرفته، ولی کافی نیست و امیدوارم با این آماری که می دهم همه ما را کمک کنند که این نوع کشتارها در همه ایام متوقف شود.

در سال جاری و در روز گذشته که عید قربان بود، 1800 اکیپ ثابت و سیار با 2720 نفر دکتر دامپزشک و کارشناس بهداشت گوشت و 533 روحانی برای نظارت بر ذبح شرعی در 1500 پایگاه نظارت کرده اند. در این روز حدود 225 هزار راس در این مراکز خریداری شد که تنها 105 هزار راس در این مراکز تحت نظارت بهداشتی دامپزشکی ذبح شد. 7 در هزار این لاشه ها، ضبط عمومی و 25 در هزار ضبط جزئی شده اند.

ملاحظه فرمایید، چه میزان دام در کشور در معابر و منازل ذبح شده اند که تحت نظارت دامپزشکی نبوده اند و قطعاً مردم هم تخصص این کار راندارند؛ این گوشت ها بین مردم تقسیم شده و هم بیماری برای مردم ایجاد کرده و هم مازاد کشتار محیط را آلوده کرده است.