سالیان متمادی است که در کشور ما با دام‌های راکتور مثبت و مشکوک سل گاوی بدون ضایعات آشکار در کشتارگاههای دام به روشی رفتار میشود که با آنچه در کشورهای دیگر اجرا میشود، کاملاً متفاوت است ...
سل گاوی و بازرسی گوشت در دنیای امروزه و ایران
دكتر علی صفر ماکنعلی
متخصص اپيدميولوژی بيماريهای قابل انتقال دامی
مشاور بين المللی سابق سازمان خواربار كشاورزی ملل متحد در كنترل بيماريهای فرامرزی
مشاور سابق اتحاديه اروپا براي برنامه های توسعه ای بهداشت دام
مقدمه:
سالیان متمادی است که در کشور ما با دام های راکتور مثبت و مشکوک سل گاوی بدون ضایعات آشکار در کشتارگاه های دام به روشی رفتار می شود که با آنچه در کشورهای دیگر اجرا می شود، کاملاً متفاوت است که علاوه بر هدر رفت سرمایه ی چند میلیاردی ملی، باعث به وجود آوردن پدیده های غیر قابل قبولی می شود که مشکلات خاص اقتصادی و اجتماعی را حداقل در سطوحی سبب می شود که کنترل بیماری سل گاوی را برای دست اندرکاران با موانعی خاص مواجه می کند.
با توجه به اینکه در سال 1395 برنامه ی ملی کنترلی سل گاوی سازمان دامپزشکی کشور بر اساس جدیدترین یافته های علمی به روز رسانی شده است که بر اساس آن فراوانی تست سل گاوی به چهار گروه مختلف تقسیم بندی شده است و امید می رود که در طی یک دوره ی سه ساله کلیه ی اجزای این برنامه کنترلی عملیاتی بشوند، لذا با بیان و انتشار این موضوع امید می رود در مبحث بازرسی کشتارگاهی اعمال دستورالعمل های بازرسی کشتارگاهی دام به نحوی درست اجرا شوند تا از هدر رفت سرمایه ی ملی و حیف و میل بودجه عمومی جلوگیری به عمل آورد و یا در صورتی که کارشناسانی از درون و یا بیرون سازمان دامپزشکی کشور نظریات، اسناد و یا مدارکی متفاوت و یا حتی مخالف دارند، ارائه نمایند تا به ارتقاء سطح دانش همه ی افراد منجر شود.
بدیهی است در برنامه های کنترلی بهداشت دام دامپزشکی کشورها، اسناد بالادستی کاملاً مشخص می باشند و علی رغم ارزشمند بودن مقالات منتشر شده ی متعدد، ملاک دامپزشکی دولتی کشورها معیارها، توصیه ها، دستورالعمل ها و قطعنامه های مراجع ذیصلاح بین المللی بهداشت دام و ایمنی مواد غذایی می باشد.
بازرسی گوشت و سل گاوی:
بر اساس مصوبه شورایی اتحادیه اروپا به شماره 64/433/eec و مقررات بهداشت و بازرسی در رابطه با سل گاوی، دام ها به چهار دسته تقسیم می شوند.
1- سل گاوی عمومی: که می تواند یکی از حالات زیر باشد:
I . سل ارزنی در دو ریه و شواهدی دال بر وجود در سایر اندامها
II . ضایعات فعال و پیشرونده ی متعدد در بافتهای مختلف
III . عفونت سل گسترده در غدد لنفاوی لاشه
IV . ضایعات حاد و گسترده سلی در پردهجنبوصفاقتوام با بزرگ شدن و یا سلی شدن یک غده ی لنفاوی در لاشه
V. علاوه بر ضایعات سلی در دستگاه تنفسی و گوارشی وجود ضایعات فعال و تازه ی سلی در دو تا از بافتهای کبد، کلیه، پستان، تخمدان، بیضه، مغز، طناب نحاعی و یا غشاهای آنها
VI . در گوساله وجود سل مادرزادی
قضاوت:
لاشه ی این دام ها، امعاء و احشاء و خون حاصل از دام بایستی به روش بهداشتی معدوم گردد. در کشورهای توسعه یافته یکی از مهمترین منابع درآمدی کشتارگاه ها پودر خون حاصل از خون جمع آوری شده کشتار دام ها می باشد که در کشور ایران می توان سالانه از کشتار سالانه 12 میلیون گوسفند و بز و یک میلیون راس گاو درآمدی قابل توجهی را نصیب دست اندرکاران صنعت دام نمود.
2- سل توأم با لاغری مفرط:
در صورتی که لاشه دچار لاغری مفرط باشد، صرفنظر از علت لاغری مفرط معدوم می گردد.
3- سل موضعی:
- حیوانی که که در تست غربالگری مثبت شده است (دام راکتور مثبت) و یا در تست دام مشکوک بوده و دارای ضایعات موضعی سلی در اندام های متعدد باشد، کل لاشه معدوم می گردد.
- حیوانی که که در تست مثبت شده است (دام راکتور مثبت) و یا در تست دام مشکوک بوده، ضایعات سلی در یک غده ی لنفای و با در یک قسمت لاشه دیده شوند، در این حالت صرفاً اندام دارای ضایعه حذف و معدوم می گردند.
- در صورتی که دام نتیجه ی تستش منفی بوده باشد (مثبت و مشکوک نبوده است) ولی در بازرسی کشتارگاهی ضایعاتی در تعدادی از غدد لنفاوی دیده شوند، قضاوت لاشه بصورت موردی خواهد بود.
- در صورتی که حیوانی که در تست مثبت شده است (دام راکتور مثبت) و یا در تست دام مشکوک بوده ولی فاقد ضایعات آشکار باشد، لاشه ی دام همانند لاشه ی دام های سالم وارد زنجیره ی غذایی انسان می شود.
سل گاوی، تست دام ها و بازرسی کشتارگاهی:
فرآیند تست و بازرسی کشتارگاهی برای سل گاوی بر اساس دستورالعمل های حاکم بر اتحادیه ی اروپا در شکل زیر آمده است:
منابع:
1. Alaku S O, Moruppa S M. Tuberculosis condemnations in north eastern Nigeria. Prevent Vet Med 1993; 15 : 67-72.35
2. Anderson A W. Ante mortem – a Meat Inspector’s view. Meat Hygienist 1987. Dec. 29- 30.
3. Archer J F. Bovine lymph node survey. Advan Vet Pub Health 1981; 1 : 38-40.
4. Berends B R, Snijders J M A, Van Logtestijn J G. Efficacy of current EC meat inspection procedures as proposed provisions with respect to microbiological safety : a critical review. Vet Rec 1993 133 : 411-415.
5. Corner L A. Post mortem diagnosis of Mycobacterium bovis infection in cattle. Vet Microbiol 1994; 40 : 53-63.
6. Francis J. Tuberculosis in animals and man: a study in comparative pathology. Cassel, London 1958; 37-38.
7. Goodchild A V, Clifton-Hadley R S. Cattle-to-cattle transmission of Mycobacterium bovis. Tuberc 2001; 81(1/2) : 23-41.
8. Harbers A H M. Aspects of meat inspection in an integrated quality control system for slaughter pigs. PhD thesis. University of Utrecht. 1991.
9. Hathaway SC, Pullen MM, McKenzie A L. A model for assessment of organoleptic post mortem inspection procedure for meat and poultry. J Am Vet Med Assoc 1998;192(7) : 960-966.
10. Kleeberg H H. Human tuberculosis of bovine origin in relation to public health. Rev Sci Tech Off IntEpiz 1984; 3(1) : 11-32.
11. Lilleengen K. Tuberculosis in animals and man. Abstract in Vet Bull 1945; 18 :319.
12. M’Fadyean J. Experiments with expressed muscle juice from tuberculous carcasses.AnnRept Vet Dept, London, 1890; 13-19.
13. McIlroy S G, Neill S D, McCraken R M. Pulmonary lesions and Mycobacterium bovis excretion from the respiratory tract of tuberculin reacting cattle. Vet Rec 1986; 118 : 718-721.
14. Murray G. Ante-mortem and post-mortem meat inspection : an Australian Inspection Service perspective. Austral Vet J 1986; 63(7) : 211-215.
15. Neill S D, Pollock J M, Bryson D B, Hanna J. Pathogenesis of Mycobacterium bovis infection in cattle. Vet Microbiol 1994; 40 : 41-52.
16. Radostitis O M, Gay C C, Blood D C, Hinchcliff K W. Veterinary Medicine (9th ed). A text book of the diseases of cattle, sheep, pigs, goats and horses. W.B. Saunders, London. 1999; 909-917.
17. Stamp J T. A review of the pathogenesis and pathology of bovine tuberculosis with special reference to practical problems. Vet Rec 1944; 56 : 443-446.
18. Van Logtestijn J G. Integrated quality. Meat safety : a new approach. Meat FocInt 1993; 2: 123-128.
19. Von Ostertag R. The use of the flesh and milk of tuberculous animals. J Compar Path Therapeut 1899; 12 : 240-250.
20. Weyer K, Fourie P B, Dürrheim D, Lancaster J, Haslöv K, Bryden H. Mycobacterium bovis as a zoonosis in the Kruger National Park. Int J Tuberc Lung Dis 1999; 3(2) :1113-1119.
عالی بود جناب دکتر 
متاسفانه حجم پروژه های مطرح شده هم ابعاد گسترده ای داره و کم نیست.