حکیم مهر - در 15 سال اخیر که پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی شکل گرفته، اطلاعات مهمی درباره وضع زیستی یوزهای آسیایی و تفاوت آنها با یوزهای آفریقایی به دست آمده که نشان می‌دهد، تا چه اندازه شرایط حفاظت از این گربه‌سان با خویشاوند آفریقایی‌اش فرق دارد.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، فرصت استثنایی حاصل از حضور دو یوزپلنگ آسیایی نر و ماده با نام‌های کوشکی و دلبر در پارک پردیسان تهران که تنها جفت در اسارت این زیرگونه در کل دنیا هستند، منجر به انجام آزمایش‌های تخصصی و در نهایت، ثبت تفاوت‌هایی نظیر تفاوت در فاکتورهای بیوشیمیایی، فاکتورهای خونی و در نهایت تفاوت در سیکل فحلی (یا دوره پذیرش که در آن پستانداری ماده آماده باروری است و به دنبال شریکی برای زادآوری می‌گردد) شد که همه این موارد در جای خود از نظر کارشناسان قابل‌تأمل است. با در اختیار داشتن تنها دو یوز آسیایی نمی‌توان با قطعیت اظهارنظر کرد، اما خوشبختانه آخرین خبرها حاکی است، این حضور ارزشمند با وجود همه شایعات، روز‌به‌روز جدی‌تر می‌شود. برنامه‌ای که برای تکثیر طبیعی بین این دو یوز از دو سال پیش زیر نظر شان مک‌کوین آغاز شده، ادامه دارد و در کنار آن برای آینده نیز پیش‌بینی‌هایی شده است.
یک گام به سوی تلقیح مصنوعی
تازه‌ترین خبرها از وضع کوشکی و دلبر دلگرم‌کننده است. در حال حاضر، نمونه‌هایی از اسپرم تنها یوزپلنگ آسیایی نر موجود در شرایط کنترل‌شده با همکاری برجسته‌ترین دامپزشکان آلمانی، پرتغالی و ایرانی گرفته شده و قرار است در آینده بسته به شرایط، نسبت به استفاده از آن تصمیم‌گیری شود.
اگر سال 1353 بنابر گزارش خوشبینانه یک کارشناس حیات‌وحش ایرانی بیشتر از 200 یوز آسیایی در ایران زیست می‌کردند، این آمار در دهه‌های 70 و 80 به مرز 50 تا 100 فرد کاهش پیدا کرد و امروز طبق برآوردها کمتر از 50 فرد تخمین زده می‌شود. بنابراین، حفظ هر قلاده از این زیرگونه ارزشمند گامی رو به جلو است که شاید نتواند چرخ انقراض را متوقف کند، اما قطعاً می‌تواند در حد بضاعت موثر واقع شود.
«دکتر ایمان معماریان»، سرپرست تیم دامپزشکی می‌گوید: بهار سال جاری با یکی از شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین مراکز دست‌اندرکار پروژه‌های حفاظتی که روی زادآوری گونه‌های در معرض خطر کار می‌کنند، رایزنی‌هایی انجام دادیم. این مرکز سابقه بسیار موفقی در تکثیر گونه‌های در معرض خطر و بویژه پستانداران سخت‌بارور داشته و به همین دلیل پس از بررسی‌های متعدد که با مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و دفتر حیات وحش سازمان انجام شد، آنها را انتخاب کردیم.
من شهریور امسال برای آموزش لازم و برنامه‌ریزی برای فصل جدید تکثیر به آلمان سفر کردم. نتیجه سفر، موفقیت‌آمیز و حاصل آن فراهم شدن امکان همکاری با متخصصان ارشد آن مجموعه بود. البته کماکان با سایر موسسات معتبر نیز در ارتباط بوده و هستیم و برای کنار هم چیدن قطعات پازلی که در نظر داریم، از هیچ تلاشی روگردان نیستیم و نخواهیم بود.
اهمیت حفاظت از گونه‌های در حال انقراض
دکتر خـویی برنـاردینیـو (Rui Bernardino)، یکی دیگر از دامپزشکان شناخته‌شده حیات‌وحش بود که از طرف باغ‌وحش لیسبون و برنامه حفاظت از گونه‌های در معرض خطر اتحادیه باغ‌وحش‌های اروپا در این برنامه حضور داشت.
دکتر برناردینیو که سابقه موفقی در تکثیر یوزهای آفریقایی دارد، در این زمینه به جام‌جم گفت: اهمیت انجام چنین کارهایی به اندازه‌ای است که شاید حتی باور نکنید. ژنتیک و مسائل مربوط به آن شاید از دور به نظر سخت برسد، اما واقعیت مسلم این است که اگر شما به هر دلیل این کار را انجام ندهید و در اثر یک اتفاق ساده یک فرد از زنجیره خارج شود، آن اطلاعات باارزش برای همیشه نابود می‌شود.
بنابراین هر زمان شما این فرصت را دارید که اسپرم، نطفه یا هر نمونه از بافت یک گونه در معرض خطر را نگهداری کنید؛ این کار باید انجام شود، زیرا در غیراین صورت هیچ راه جبرانی نخواهد بود. نمونه ملموس آن هم، وضعیت امروز کرگدن سفید شمالی است.
چرا اسپرم گونه‌های در معرض خطر را باید ذخیره‌سازی کرد؟
دکتر ایمکه لودرز (Imke Lüders) از برحسته‌ترین دامپزشکان حیات‌وحش بویژه در زمینه باروری گونه‌های سخت‌بارور است که مسئولیت نمونه‌گیری از اسپرم تنها یوزپلنگ آسیایی نگهداری‌شده در شرایط اسارت کل دنیا را در سفر اخیر خود به ایران برعهده داشته است.
دکتر لودرز گفت: روش‌های متفاوتی برای نگهداری از اسپرم و بافت وجود دارد. زمینه کاری تخصصی من، کمک به باروری گونه‌های مختلف از حیوانات وحشی است که بنا به دلایل مختلف، توانایی باروری به روش طبیعی را ندارند. ما با استفاده از روش‌هایی مانند لقاح مصنوعی و روش‌های دیگر به آنها کمک می‌کنیم تا بتوانند ژن خودشان را به نسل بعدی انتقال دهند.
وی افزود: تحقیقات متعددی در این زمینه انجام شده و هنوز کارهای مطالعاتی زیادی است که بایستی هر چه سریع‌تر انجام شود. آنچه ما در اروپا بشدت بر آن متمرکز شده‌ایم، پیشبرد هرچه سریع‌تر روش‌های باروری در گونه‌هایی است که در اسارت هستند. برای این که این روش موفق و تاثیرگذار باشد، لازم است در وهله نخست رفتار و نیازهای حیوان به طور دقیق مورد پایش قرار گیرد که خوشبختانه براساس صحبت‌هایی که صورت گرفته در جریان هستیم که بیش از پنج ماه است، این دو فرد یوز ساعت به ساعت توسط کارشناسان ایرانی کنترل می‌شوند، اما جدا از آن باید اطلاعات جامعی از وضع فیزیولوژیک این گونه‌ها در اختیار داشته باشیم و برمبنای آنها گام برداریم.
دکتر لودرز با اشاره به این که کنترل قابلیت باروری در گونه‌های سخت‌بارور مانند یوزهای آسیایی، یکی از مهم‌ترین گام‌ها بود که خوشبختانه توسط دست‌اندرکاران برداشته شده، تصریح کرد: بررسی کیفیت اسپرم، بررسی امکان باروری یوز ماده و در نهایت برنامه‌ریزی صحیح برای آینده پروتکلی است که دنیا برای گونه‌های در معرض خطر تعریف کرده و من خوشحالم که در کشوری هستم که این چنین همگام با علم روز می‌خواهد از گونه‌های در معرض خطر حفاظت کند. وی همچنین یادآور شد: ما در آلمان تجربه موفقی در زمینه زادآوری پلنگ‌های ایرانی در اسارت داریم و قصد داریم که این تجربه را به همکاران ایرانی نیز منتقل کنیم.
بنا به درخواست باغ‌وحش تهران، اولین اقدام برای لقاح مصنوعی دو پلنگ ایرانی این مجموعه، ریکا (پلنگ ایرانی نر) و کیجا (پلنگ ایرانی ماده) نیز طی سفر اخیر انجام شد که البته آن برنامه جدا از برنامه‌ای است که برای یوزهای آسیایی اجرایی شد، زیرا در مورد دو فرد پلنگ باغ‌وحش اقدامات برای لقاح صورت گرفت، اما در مورد یوزهای آسیایی صرفاً از یوز نر، نمونه اسپرم استخراج کردیم.
هنوز احتمال باروری طبیعی وجود دارد
«مهندس هومن جوکار» مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در این زمینه گفت: ما در توافق با همه کارشناسان به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که در این مرحله صرفاً از فرد نر، نمونه اسپرم گرفته شود و مراحل بعد را گام به گام و بسته به شرایط اجرا کنیم.
وی تصریح کرد: از آنجا که شان مک‌کویین، مشاور پروژه، احتمال باروری طبیعی را بعید نمی‌داند، ما صرفاً تا همین مرحله پیش رفتیم، اما چون کوشکی قریب 10 سال دارد و به گفته دامپزشک ارشد مرکز تحقیقات یوزپلنگ آسیایی، تاکید صرف بر جفت‌گیری طبیعی می‌تواند باعث از دست رفتن زمان طلایی برای باروری فرد ماده (دلبر) شود، بنابراین امکان دارد، روند برنامه در آینده تغییراتی داشته باشد که البته آن هم با صلاحدید متخصصان خواهد بود. امیدوار هستیم که در ادامه با همکاری و رایزنی‌های نزدیک‌تر با این کارشناسان، تصمیم‌های بهتر و منطقی‌تری اتخاذ شود.
واقعا شرم آوره كه هنوز مطالب اينجانب را بازنشر ميدهيد اونم بدون ذكر منبع میگما این همه دامپزشک بیکار هس برید نمونه اسپرم اونارو بگیرید .چه کار این بدبخت دارید؟؟!! 
