حکیم مهر - دندانپزشک اسب‌ها! این عنوان دقیقا تعریف شغل «دکتر میثم یزدانی» است، دکتر دامپزشکی که به دلیل علاقه به این حیوان نجیب، حوزه کاری خود را معطوف به اسب‌ها کرده و به شکل تخصصی بر دهان و دندان آنها متمرکز شده است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از دندانه، شنیدن جزییات حرفه او و شباهت‌ها و تفاوت‌های دندانی اسب‌ها با دندان انسان و روش درمان آنها قطعا شنیدنی است.
- آقای دکتر یزدانی! دندانپزشکی تخصصی اسب، رشته خاصی است که ظاهرا افراد زیادی به آن نمی‌پردازند. چه شد که شما به سمت فعالیت تخصصی در این رشته گرایش پیدا کردید؟
من به راحتی می‌توانم با اسب ارتباط احساسی برقرار کنم و از دوران کودکی علاقه خاصی به این حیوان و سوارکاری با آن داشتم. بنابراین زمانی که شروع به تحصیل دامپزشکی کردم، به کار کردن بر روی اسب بیشتر از سایر حیوانات علاقه نشان دادم و موضوع پایان‌نامه‌ام را هم، مامایی اسب انتخاب کردم. بعد از فارغ‌التحصیلی، زمانی که به تهران و کرج آمدم، کار بر روی اسب را جدی‌تر دنبال کردم .
در این مدت که با اسب‌ها کار می‌کردم مسئله دهان و دندان و گوارش آنها برایم بسیار حائز اهمیت بود و با راهنمایی و تشویق استادم دکتر سید مصطفی جوکار و همکارم دکتر هادی غفاری، تمایل پیدا کردم که بیشتر بر روی این مباحث کار کنم، چراکه پاسخی که اسب‌های ورزشی به فرمان ما توسط دهنه‌ای که به آن زده‌ایم می‌دهند و همچنین بحث گوارش آنها، بسیار حائز اهمیت است و اگر این حیوان مشکل دهان و دندان داشته باشد، قطعاً نمی‌تواند در سواری دادن توفیقی داشته باشد.
- مباحث مربوط به دندان و به عبارتی دندانپزشکی چه جایگاهی در علم دامپزشکی و آموزش دانشگاهی این رشته در ایران دارند؟ به عبارتی، برای دندانپزشکی حیوانات در ایران رشته دانشگاهی تعریف شده است؟
در کشور ما به دندانپزشکی حیوانات بسیار کم پرداخته شده است. چرا که در مباحث آموزشی دانشگاه‌ها، سرفصل قابل قبولی برای دندان حیوانات و به خصوص اسب وجود ندارد و اساتید تنها حین تدریس مباحث مربوط به گوارش، اشاره بسیار گذرایی به این موضوع می‌کنند. به طور کلی برای اسب، هیچ رشته دانشگاهی تعریف نشده است و در ایران مبحث سلامت دهان اسب، مفقود شده است. به اعتقاد من، علت این است که ورود به این حرفه به دلیل قیمت گران اسب چندان راحت نیست و به همین دلیل دندانپزشکی حیوانات خانگی نسبت به اسب شیوع بیشتری دارد. چراکه این حیوانات به عنوان عضوی از اعضای خانواده، در کنار سایرین زندگی می‌کنند و حساسیت نسبت به آنها بیشتر است. در ضمن اسب حیوان مقاومی است که علائم بیماری‌های دهان و دندان خود را دیرتر نشان می‌دهد و مربی، دامپزشک یا سوارکار باتجربه‌ای باید بتواند از طریق معاینه بالینی، این مشکلات را تشخیص دهد.
- ذهنیت بسیاری از ما درباره دندان حیوانات این است که برخی از آنان بی‌شمار دندان دارند و با افتادن هر دندان، دندان تازه‌ای در دهانشان رویش می‌کند. آیا این ذهنیت صحیح است؟
تفاوت دندان اسب با انسان و حیوانات خانگی، این است که دندان اسب، هیپسودونت و دندان انسان و حیوانات خانگی براکیدونت است. بنابراین در انسان و حیوانات خانگی بعد از رویش دندان دائمی دیگر دندانی رشد نمی‌کند، اما در اسب تاج ذخیره‌ای وجود دارد که هر سال ۳ تا ۴ میلی‌متر رویش مجدد دارد و این روند می‌تواند تا سن شانزده، هفده سالگی آن ادامه پیدا کند. از طرف دیگر دندان‌های اسب به دلیل نوع جویدن آن، سالی چند میلی‌متر سایش دارند و زمانی که این حیوان به سن هجده تا نوزده سال می‌رسد، تاج ذخیره آن تحلیل می‌رود، دندان‌ها لق می‌شوند و بیماری‌های پریودنتال در این سنین افزایش پیدا می‌کنند.
- آیا باکتری‌های مولد پوسیدگی در دهان حیوانات وجود دارد و دندان آنها نیز دچار پوسیدگی، درد، آبسه و عفونت می‌شود؟
همه این بیماری‌ها از جمله پوسیدگی‌ها، آبسه، حفره‌ها و شکستگی‌ها در دندان اسب ایجاد می‌شوند. در دهان اسب باکتری‌هایی وجود دارد که می‌توانند در شرایط خاص و تحت استرس‌های گوارشی و با توجه به تغییر نوع جیره، تبدیل به پاتوژن شوند و به دندان آسیب‌هایی برسانند که گاهی در اثر آنها مجبور می‌شویم حتی دندان‌های ثنایاء اسب را درمان ریشه (عصب‌کشی) کنیم .
در حال حاضر علم دندانپزشکی اسب، در دانشگاه‌های امریکا و اروپا تبدیل به یک رشته بسیار تخصصی با شاخه‌های بسیار متعدد از جمله اگزودنتیک، اندودنتیک، ارتودنسی و جراحی‌های فک و صورت شده است و حتی برای این رشته بورد تخصصی در نظر گرفته‌اند.
- حیوانات وحشی و غیر اهلی با مشکلات دندانی چه می‌کنند؟
هرجا عصب و عروق وجود داشته باشد، بیماری هم وجود دارد، بنابراین حیوانات وحشی هم دچار مشکلات دندانی می‌شوند که طبیعتاً به این راحتی قابل تشخیص نیستند مگر اینکه افرادی آنها را اسیر کنند و با توجه به علائمی که دارند، این موضوع را تشخیص دهد. روند درمان حیوانات باغ‌وحش و حیوانات غیر اهلی که در طبیعت زندگی می‌کنند، به این شکل است که مواد بی‌هوش کننده از راه دور با تفنگ‌هایی به آنان شلیک می‌شود و کارهای بالینی دندانپزشکی در شرایط جراحی بر روی آنها انجام می‌شود. اگر بیماری‌های دهان و دندان این حیوانات تشخیص داده نشود، آنها باید با درد خود بسازند، چرا که در غیر این صورت، قانون طبیعت آنها را حذف می‌کند.
- اطبای قدیم در قرون گذشته برای درمان مشکلات دندانی حیوانات چه می‌کردند؟
در قرون گذشته یعنی حدود صد و پنجاه تا دویست سال پیش، دندانپزشکی اسب در آمریکا و اروپا به شکلی ابتدایی‌تر و مقدماتی‌تر و با ابزار و وسایلی عجیب و غریب‌تر از آنچه اکنون وجود دارد، وجود داشت و این کار در حدی که بتوانند اسب را به میادین برگردانند و از کارایی‌های آن نهایت استفاده را ببرند انجام میشد.
- آیا ابزاری که در درمان دندان حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند ابزار دندانپزشکان است؟
ابزارآلاتی که در درمان دندانپزشکی حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرند، شباهت زیادی به ابزار دندانپزشکی انسان‌ها دارند و حتی بسیاری از داروها و مواد دندانی بین این دو بیش از نود و پنج درصد مشابهت دارد، اما داروها، ابزارها و مواد دندانی که در دندانپزشکی اسب از آنها استفاده می‌شود، از نظر قدرت و توانایی با دندانپزشکی حیوانات و انسان‌ها کاملاً متفاوت است. در دندانپزشکی اسب، وسایل خاصی داریم که با دهان استوانه‌ای حیوان مطابقت دارد و نوع دستگاه‌ها از نظر طول و قدرت دسته و آلیاژهایی که در آنها به کار رفته کاملاً متفاوت است چرا که این دستگاه‌ها با توجه به بزرگ بودن آرواره اسب و شکل استوانه‌ای دندان‌ها و اندازه آنها، دانسیته و ضخامت استخوان فک و خود دندان‌ها طراحی می‌شود.
- در فضای مجازی عکس‌هایی از جرم‌گیری دندان اسب‌ها با برس‌هایی بزرگ و مولت‌ها و ابزاری خشن وجود دارد. آیا واقعاً کار دندانپزشکی بر روی اسب‌ها تا این حد خشونت‌آمیز است؟
کاری که دامپزشک‌ها انجام می‌دهند، خشونت‌آمیز نیست، بلکه سخت و سنگین است و به قدرت بدنی زیادی نیاز دارد. به همین دلیل کسانی که با اسب کار می‌کنند، بیشتر از ۴ روز در هفته اجازه کار فیزیکی ندارند و عمر طبیعی دامپزشکان اسب، ۱۰ سال از سایرین کمتر است. علت این امر هم بزرگ بودن حیوان است که سبب می‌شود مهار کردن آن بسیار سخت باشد. البته من شنیده‌ام که جرم‌گیری دندان را با دستگاه‌های سونوگرافی مخصوصی هم انجام می‌دهند که به‌شخصه پیگیر هستم دوره‌های آموزشی آنها را ببینم و این کار را اجرایی کنم.
- برای مهار کردن اسب‌ها و سایر حیوانات حین درمان چه می‌کنید؟
برای مهار کردن اسب حین درمان‌های بالینی، از دو روش مقید کردن فیزیکی و مقید کردن شیمیایی استفاده می‌کنیم. در مقید کردن فیزیکی از ابزارآلات خاص استفاده می‌شود که یک نمونه از آنها، لواشه یا بند لوپ‌مانندی است که دور لب بالای اسب می‌پیچند و با آزاد کردن اندورفین و کتورفین و ایجاد درد سبب می‌شود اسب در جای خود بایستد. یکی دیگر از این روش‌ها، بالا گرفتن یکی دست‌های حیوان به حالت فلکس است تا اسب ثابت بایستد. گرفتن پوست گردن یا گوش اسب هم از جمله این روش‌ها هستند .
در کارهای درمانی سنگین‌تر مانند جراحی و کارهای بالینی دندانپزشکی، از مقید کردن شیمیایی با استفاده از داروهای آرام‌بخش بسیار قوی و متنوع با دوز کاملاً مشخص استفاده می‌شود که در ایران، بیشتر از چهار، پنج نوع آن وجود ندارد. البته باید توجه داشت که این داروها خطرات خود را هم دارند. برای مثال اگر دوز مناسبی از آنها استفاده نشود ممکن است سبب شوک و حمله قلبی شوند. در ضمن اسب حیوانی خطرزا است و بارها برای شخص من پیش آمده است که این حیوان حتی پس از تزریق آرام‌بخش، حرکات بسیار ناگهانی از خود نشان داده و سبب آسیب خود و ما شده است.
- آیا ممکن است مجبور به کشیدن دندان اسب‌ها شوید؟
البته دندان برای اسب اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که باید تغذیه خوبی داشته باشد. برای مثال اسب‌های ورزشی نباید بیش از یک ساعت گرسنه بمانند و حتماً باید از ریزمغذی‌ها بهره‌مند شوند، اما با این وجود گاهی مجبور می‌شویم که دندان‌های نابجا و اضافی، دندان‌های عفونی و دندان‌هایی که تمام یا حتی قسمتی از آنها دچار شکستگی شده است را با فرسپس‌های بسیار مخصوص یا حتی با متدهای جراحی بکشیم و پس از کشیدن دندان، جای آن را با مواد خاص دندانی مخصوص پر می‌کنیم تا لثه ترمیم شود و به سطح بیاید. البته از آنجا که دندان‌های اسب سالی چند میلی‌متر رشد می‌کنند، باید به تقارن فک حیوان توجه کرد و با سوهان‌های برقی یا دستی آن را حفظ کرد. بنابراین زمانی که دندانی را می‌کشیم، باید توجه کنیم که دندان مقابل در فک مقابل رشد بیش از حد نکند و به لثه آسیب نرساند.
- آیا برای حیوانات ترمیم کامپوزیت، جراحی لثه، ایمپلنت یا ارتودنسی هم انجام می‌شود؟
ایمپلنت، کامپوزیت، آمالگام، باندینگ ایجنت‌ها، جراحی لثه و ارتودنسی در دندان‌های حیوانات از جمله اسب وجود دارد و می‌توانیم در تعدادی از کارها مانند درمان پوسیدگی و بستن دیاستم‌ها، جراحی‌های لثه از آنها استفاده کنیم. همچنین حالت براکیگناتیسم یا پروگناتیسم هم در کره‌اسب‌ها دیده می‌شود که با مواد دندانی ارتودنسی می‌شود.
- صاحبان حیوانات خانگی چگونه باید از سلامت دندان‌های آنها مراقبت کنند؟
بهترین راه رسیدگی به وضعیت سلامت حیوانات خانگی، این است که صاحبان آنها به دامپزشکانی که در کلینیک‌های مخصوص سطح شهر حضور دارند مراجعه کنند. البته باید در کنار معاینه مرتب دامپزشکی، علائم رفتاری حیوان را هم در نظر گرفت و اگر علائم غیرعادی در هر یک از ارگان‌های خود داشت، آن را به نزد دامپزشک برد.
کاشکی راجع به بدقولی ها و خساست های عجیب و غریب جماعت سوارکار هم یه صحبتی میشد. اقای دکتر گفتند که لواشه باعث ازاد شدن اندورفین و ایجاد درد میشه! همه دوستان فعال در حوزه اسب نسبت به دندانپزشکی اسب اشراف دارند! منتظر پاسخ اقای دکتر در مورد لواشه و اندورفین و ...هستم | نه اندورفین وقتی در مغز حیوان ترشح میشه که جایی از بدنش درد بگیره 
ضمن عرض خسته نباشيد و ارزوي موفقيت براي همكار جوان دكتر يزداني ، در تصاوير متوجه مطلبي شدم كه ذكر ان را براي حفظ سلامت و امنيت كاري شما لازم به ذكر دانستم، نخستين گام در كار با أسب رعايت امنيت دامپزشك و مهار صحيح أسب با استفاده از leading rope هست. در لينك زير نحوه صحيح گرفتن leading rope نشان داده شده كه در صورت حركت ناگهاني أسب طناب به دور دست شما پيچيده نشده و صدمه نبينيد. آفرین 
