پخته‌خوری و تخلف علمی - مصطفی قلاوند

پخته خوری و تخلف علمی

مصطفی قلاوند

دانشجوی دکترای دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

برنامه ریزی برای کار پژوهشی بسیار دشوار است. در حال حاضر اکثر دانشگاهیان مشکل اصلی­شان این است که آینده ای برای کار پژوهشی خود نمی بینند و دانشجویان نیز نمی دانند اگر وارد کار پژوهشی بشوند، آیا نیازهای پژوهشی از بورس و بودجه و قول های نهادهای دولتی و دانشگاهی و غیره تامین می شود یا نه. همه این مسائل به کنار، حالا باید با پدیده ای به نام سرقت علمی نیز رو به رو شویم.

خیلی قبل­تر از گزارش نیچر و تقلب سیستماتیک گسترده، جامعه علمی ایران به اهمیت مبارزه با سرقت علمی پی برده بود، ولی چرا بعد از گذشت چندین سال با پدیده های پیچیده تری از جمله سرقت[1] ژورنال و نفوذ به سیستم الکترونیکی داوری مواجه می شویم.

این مسائل صورت و جنبه های دیگری نیز دارد؛ بعضی از اساتید دانشجو را مجبور می کنند که اسم آنها در ابتدای مقاله باشد، در صورتی که عرف است نام استاد راهنما در انتهای نویسندگان مقاله قرار گیرد، البته اگر به دانشجوی بینوا کمکی صورت گرفته باشد وگرنه شاهد هستم که اکثر دانشجویان، خود صفر تا 100 کار را انجام می دهند و خبری از استاد راهنمایشان نیست و حتی از روز دفاع دانشجو خود بی اطلاع هستند.

مورد دیگر، دانشجویی فکر خود را با استادی در میان می گذارد و می خواهد با بودجه پژوهشی استادش ایده خود را اجرا کند و همان استاد با نیرنگ دانشجو را دنبال نخود سیاه میفرستد و پروژه را به نام خود ثبت و تمام می کند و نامی از دانشجو خود نمی برد یا بدتر...

دانشجویی با زحمات خود یکی از پر حجم و سنگین ترین کتاب های رفرانس دامپزشکی را به تنهایی ترجمه می کند و به استاد خود می سپارد تا در دانشگاه داوری شود، ولی می بیند استاد محترمش اسم او را  حذف فرموده و تنها نام خود را مقدمه آن کتاب می بیند که استاد گرانبهایش از خدمتی که به اون کرده سپاس گفته، چرا؟

چرا پخته خوری در جامعه علمی دامپزشکی مد شده است؟

چرا زمانی که تخلف گسترده دانشکده های پزشکی و دامپزشکی ایران در نیچر منعکس شد، بعضی ها فرافکنی کردند و قضیه را سیاسی دانستند؛ مگر در علم، سیاست جایی دارد؟ آیا تصور نکردید که قبل از انتشار آن هماهنگی صورت گرفته باشد؟ پرونده با اخراج و تنزل مقام چند دانشجو و فرد هیأت علمی جزء و رد قسمتی از پول های دریافتی پرونده بسته شد و به جای پاسخگویی مسئولین آن و انتشار نامه شرمساری[2]، طلبکارانه با قضیه برخورد شد.

چرا با فرد متخلفی که ادعای آکادمیک بودن در حوزه دانشگاه را دارد و اسم آن فرد در مقاله آمده است و به وسیله آن ارتقا گرفته و در رزومه خود ذکر کرده، محاکمه نمی شود!

باید اینطور گفت که اگراسم شما در بالای مقاله ای است، یعنی شما در آن همکاری کرده اید و به همان نسبت در آن شریک هستید.

بررسی سه کیس آموزشی سرقت علمی

مثال اول: در این کیس، فرد متخلف مقاله ای را که در سال 2009 در یکی از معتبرترین ژورنال هایElsevier  در حوزه سیستم های خبره به چاپ رسانید که بعد از آنکه در مصاحبه ای از مقاله ایشان رونمایی شد، با پیگیری های صورت گرفته مقاله ایشان در سال 2015 بازپس گیری شد، نکته جالب توجه این مقاله اقدام سرقت علمی گسترده ایشان از مقاله چاپ شده Shambora و همکاران بود.

مثال دوم: در این کیس، تاریخ غیر معمول داوری و نمایه شدن سریع و خارج از عرف مجلات علمی اولین موردی است که باعث می شود به داده های آن شک کرد. در این مقاله طوری وانمود شده که کار جدیدی صورت گرفته، در صورتی که با مطالعه، عمل سرقت علمی از 4 مقاله به طور واضح (81درصد) نمایان می شود. در این کیس ویژه افرادی تحت عنوان شرکت های مقاله دهی به صورت سیستمی و استفاده از ضعف نحوه داوری مجله با معرفی داوری با ایمیل ساختگی از سوی خود به مجله اقدام به دور زدن این پروسه کردند که اخیراً چند مجله با این رویه شناسایی شدند.

بعد از انعکاس خبری سرقت مقالات علمی ایران در چند مجله وابسته به Springer and BioMed Central حدود 107 مقاله دیگر را پاکسازی کردند که به روش مقالات ایرانی داوری و چاپ شده بودند، این مقالات متعلق به دانشمندان چینی، امریکایی و کره ای بودند.

در نمونه دوم، مشکلاتی که در این مقاله بسیار قابل توجه است و داده سازی به وضوح صورت گرفته، به گونه ای است که جزو شاخص ترین مقالات سرقت علمی است که نیازی به داشتن مدرک PhD در پاتولوژی نمی باشد تا خطا های آن را پیدا کنید.

مقاله مذکور به صورت گسترده از مقاله زیر به عنوان قالب خود استفاده کرده بود و به همین دلیل سرنخ بسیاری از مقالات متخلف بود.

مثال سوم: چندی پیش به منظور تهیه گزارشی در خصوص استفاده از گیاهان بومی کشور حال گشت و گذار در مجلات و مقالات علمی جراحی و فارماکوگنوزی[3] بودم که این مقاله نظرم را جلب کرد:

با استفاده از کلمات کلیدی و دادن آن به برنامه (الگوریتم فازی[4] سفارشی سازی شده بود) نتایجی را نشان داد که به مقاله قبلی ارتباط داشته است. (Typha Angustata صحیح است)

در این کیس چند نکته وجود دارد:

1- مقاله مذکور قبلا در سال 87 در کنگره ای نمایه شده است.

2- همین مقاله با حذف برخی از نویسندگان در سال 96 مجدداً تحت عنوان دیگری بدون ارجاع به مقاله سال 87 به چاپ رسید.

3- با توجه به روش کار در هر دو مقاله، داده های این مقاله با استفاده از علم آمار ارزیابی درستی نشده و تولرانس طبیعی نداشته و ساختگی است.

این گزارش به صورت دستی و خودکار با استفاده از نرم افزار های X1[5]/Hunchly[6]/Maltego[7]  و تکنیک های OSINT[8]  رهگیری و تجزیه و تحلیل شده است.

با توجه به کیس مطرح شده، بنده به دو نکته اشاره می کنم:

1- ساز و کار داوری مقالات در کنگره ها با محورهای آچارفرانسه ای شان با توجه به اینکه در بعضی از مواقع بیش از 1000 مقاله به کنگره ها برای داوری ارسال می شود و تعداد داوران نیز به نسبت کم هستند، داوران نمی توانند این مقالات را در زمان مناسب بررسی کنند، به همین منظور اشکالاتی به روند داوری کنگره های دامپزشکی وارد است.

2- داوران ژورنال های داخلی لازم است با کدهای استاندارد جستجو در گوگل آشنا شوند تا بدین وسیله با استفاده از ابزار جستجو موتورهای قدرتمند نظیر گوگل، سرقت علمی را در همان ابتدا شناسایی کنند.

شروع مبارزه آشکار

با توجه حساسیت موجود و ضررهای جبران ناپذیری که این عده از افراد بر پیکره جامعه علمی کشور وارد می کنند که باعث می شوند دانشجویان در تعاملات بین المللی علمی خود با مشکل مواجه شوند، انتظار اینکه کمیته انضباطی دانشگاه ها با این افراد برخورد کنند توهمی بیش نیست، به همین دلیل پیشنهاد می کنم جامعه علمی ایران از این انگشت شمار اعجوبه های علمی فاصله گرفته و آنها را به سایت anticheating.org  معرفی نمایند.

[1]Hijacking

[2]Statement of Retraction

[3]Pharmacognosy

[4] Fuzzy logic

[5]http://www.x1.com

[6]https://www.hunch.ly

[7]https://www.paterva.com