مثل خجالت از اینکه آدم کثیف و شلخته‌ای به نظر می‌رسد. والدینی که فرزند آنها مبتلا به شپش سر می‌شود هم تا مدت‌ها عذاب وجدان دارند چون فکر می‌کنند پدر و مادر خوب و مسوولی نبوده‌اند.
شپش سر حشره‌ای کوچک و بدترکیب است که روی مو، ابرو و مژه انسان زندگی انگلی خود را شروع می‌کند. حرکات این حشره باعث احساس خارش شدید در پوست می‌شود. جالب اینجاست که ابتلا به شپش سر یک پدیده جهانی است و مخصوص قاره و کشور یا حتی سن و سال خاصی نیست. اما براساس گزارش سازمان کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در آمریکا، اکثر مبتلایان به شپش در ایالات‌متحده، بچه‌های مدرسه‌ای هستند. متخصصان بهداشت می‌گویند هر ساله 6 تا 12 میلیون کودک در آمریکا شپش می‌گیرند. این کودکان اکثرا 3 تا 11 ساله هستند یعنی در سنین دبستان.
خانم لیزا بیرن پرستاری است که از 20 سال پیش تاکنون به عنوان مربی بهداشت در مدارس مشغول به کار بوده است. او معتقد است که اکثر موارد ابتلا، پس از پایان تعطیلات و هنگام بازگشایی مدارس اتفاق می‌افتد. خانم بیرن می‌گوید: «وقتی بچه‌ها از مسافرت‌های تابستانی و کمپ‌های گروهی برمی‌گردند این حشره را هم همراه خود می‌آورند. بچه‌ها دوست دارند همیشه دست در گردن هم بیندازند و همه جا با هم باشند. حتی خیلی از آنها با هم می‌خوابند و روی زمین غلت می‌زنند.» البته طبق تجربیات خانم بیرن در زمستان هم این بیماری دوباره سراغ بچه‌ها برمی‌گردد. چون ژاکت‌ها و کلاه‌ها در این فصل از کمد بیرون می‌آیند و خیلی از اوقات بچه‌ها کلاه یا کاپشن همدیگر را می‌پوشند. همین کار حشره و تخم آن را جابه‌جا می‌کند.
دکتر دبورا شولر، مدیر انجمن ملی مبارزه با شپش در آمریکا می‌گوید: «هوشیاری، کلید موفقیت در برخورد با این حشره است. پدر و مادرها باید همیشه و به طور مرتب موهای فرزندان خود را چک کنند. مسلما پیدا کردن مشکل در همان ابتدا، درمان را هم ساده‌تر می‌کند.»
شپش سراغ همه می‌رود
هر بچه‌ای ممکن است به شپش سر مبتلا شود، چه ثروتمند و چه فقیر. اصولا ابتلا به شپش سر نه نشانه وضعیت بد اجتماعی و اقتصادی در خانواده است و نه علامت رعایت‌نکردن بهداشت فردی. شپش‌ها نمی‌توانند بجهند یا پرواز کنند. برای انتقال این حشره از فردی به فرد دیگر، باید ارتباط نزدیکی بین این دو شخص وجود داشته باشد. مثلا دو نفر که به موی هم دست بزنند، کلاه یا روسری یکدیگر را بپوشند یا روی یک بالش و ملحفه بخوابند. در چنین مواردی حشره از طریق خزیدن خود را حرکت می‌دهد و منتقل می‌شود. دقیقا به خاطر همین روش انتقال است که بیماری شپش سر در بچه‌های دبستانی بیشتر دیده می‌شود. چون اغلب آنها ارتباط جسمی زیادی با هم دارند. مثلا عادت دارند صورت خود را به هم نزدیک کنند و در گوشی حرف بزنند یا اینکه یک جا دراز بکشند و با هم بازی کنند. وقتی بچه‌ای در مدرسه پیدا می‌شود که شپش لای موهای او وجود دارد درواقع زنگ خطری برای مسوولان مدرسه و مربی بهداشت به صدا درمی‌آید. خانم لیزا بیرن می‌گوید: «در چنین موقعیتی باید در قدم اول بچه را آرام کرد. چون بیشتر بچه‌ها از تصور وجود حشراتی بین موهای خود وحشت‌زده می‌شوند. اما در قدم بعدی باید خیلی دقیق و کامل با آنها صحبت کرد تا منشا انتقال بیماری کشف شود. مثلا باید پرسید این بچه بیشتر ساعت استراحت خود را در کدام قسمت مدرسه و با چه کسانی می‌گذراند؟ در ضمن اینکه کودک موردنظر چه ورزشی در مدرسه انجام می‌دهد هم اهمیت ویژه‌ای دارد. چون برخورد بدنی و نیز استفاده از لباس یا کلاه مشترک بین بچه‌های مدرسه‌ای که در یک تیم ورزشی هستند امری رایج است.»
مبارزه با شپش
شاید علت ترس و اضطراب اکثر مردم از شپش ریشه در درمان آن هم داشته باشد. از بین بردن کامل شپش و تخم‌هایش به دقت زیاد و زمانی طولانی احتیاج دارد.
خانم جکسون، یکی از والدینی است که فرزندش سال گذشته همزمان با شروع سال تحصیلی جدید مبتلا به شپش سر شد. او می‌گوید: «یک شب متوجه شدم فرزندم مرتب سرش را می‌خاراند. حتی موقع خوابیدن به اتاق من آمد و گفت کمکش کنم تا سرش را خوب بخاراند. وقتی به دقت موهای او را وارسی کردم با کمال تعجب این حشرات ریز چندش‌آور را روی پوست سرش دیدم. به شدت دست‌پاچه شدم و فورا برای خریدن دارو از خانه بیرون رفتم. شامپو و داروی مورد نظر را از یک سوپرمارکت شبانه‌روزی خریدم و همان شب درمان پسرم را شروع کردم. البته خارش او به سرعت از بین رفت. اما چند روز بعد متوجه شدم مشکل همچنان وجود دارد و با اقدامات من به‌طور کامل درمان نشده است. درواقع مبارزه با شپش تا زمان از بین رفتن تک‌تک تخم‌های این حشره ادامه دارد و در این راه باید دقت و پشتکار زیادی به خرج داد.»
پیشگیری از ابتلا
جمله معروف پیشگیری بهتر از درمان است، مثل اکثر بیماری‌ها در مورد شپش سر هم صدق می‌کند. قدم اول در پیشگیری، تدارک فضای مناسب آموزشی برای بچه‌هاست. کلاس‌های کوچکی که تعداد زیادی دانش‌آموز در آنها تحصیل می‌کنند بهترین محل برای انتقال بیماری هستند. چون بچه‌هایی که پشت نیمکت‌ها و صندلی‌های به هم فشرده نشسته‌اند، بیشترین ارتباط بدنی را با یکدیگر خواهند داشت. نکته دیگر موهای بچه‌هاست. بهتر است موی بچه‌ها را در سنین دبستان کوتاه نگه داشت. حتی آمارها نشان می‌دهند که پسرها و دخترهای موکوتاه کمتر از دخترهای موبلند، مبتلا به شپش سر می‌شوند. علاوه بر اینها والدین هم باید هفته‌ای 2 بار به وسیله یک شانه ظریف موی بچه‌های خود را شانه بزنند. با این کار، والدین فرصت کافی برای وارسی پوست سر بچه‌ها دارند. اگر شپش وارد موهای کسی شده باشد درمان در مراحل اولیه به مراتب ساده‌تر خواهد بود.
درمان
داروهایی که برای درمان شپش سر استفاده می‌شوند حاوی نوعی حشره‌کش ضعیف از خانواده پایرترین‌ها هستند. پایرترین‌های ضعیف به جز نوزادان برای بقیه سنین کاملا بی‌خطر محسوب می‌شوند. این داروها بدون نسخه پزشک هم قابل‌فروش هستند. چون در هر ساعتی از شبانه‌روز که کسی فهمید شپش بین موهای او وجود دارد باید فورا دارو را بخرد و درمان را شروع کند. اما این به آن معنا نیست که ضرورتی برای مراجعه به پزشک وجود ندارد بلکه باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کرد تا پوست سر بیمار را ببیند و دستورات لازم را در مورد درمان کامل و ریشه‌کنی شپش به فرد بدهد.
