در آب‌های داخلی کشورمان آبزیان منحصربه‌فردی وجود دارد که گاهی به دلیل کمی صید و مقرون به صرفه نبودن حمل و نقل آن به بازارهای بزرگ نمی‌رسند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایانا، بر اساس اطلاعات منتشرشده در کتب مربوط به حوزه شیلات، آبزیان در مقایسه با سایر منابع پروتئینی از تنوع بیشتری برخوردارند به‌طور مثال گوشت قرمز شامل گوشت گاو، گوسفند و در برخی کشورها شامل گوشت خوک است و گوشت سفید نیز از پرندگانی چون مرغ، بوقلمون، شترمرغ، بلدرچین و کبک استحصال می‌شود، اما آبزیان انواع مختلفی دارند که فرهنگ‌سازی برای مصرف بیشتر می‌تواند ضمن حفظ سلامت، سفره رنگینی را پهن کند.
بر اساس گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، تعداد گونه‌های آبزی که در سال ۲۰۱۲ در محیط‌های پرورشی تولید شده، ۵۵۸ گونه بوده است که در این بین ۱۳۰ گونه متعلق به ماهیان دریایی، ۱۶۹ گونه ماهیان آب شیرین، ۴۵ گونه ماهیان مهاجر، ۶۲ گونه سخت‌پوستان، ۳۵ گونه گیاهان آبزی، چهار گونه محصولات آبزیان همچون مروارید و...، ۹۸ گونه بی‌مهرگان آبزی و در نهایت ۱۵ گونه متعلق به سایر آبزیان بوده است. افزایش تعداد گونه‌های این فهرست در افزایش تولید آبزی‌پروری از ۵۸۴ هزار و ۵۰۷ تن در سال ۱۹۵۰ به ۸۳ میلیون و ۷۲۹ هزار و ۳۱۲ تن در سال ۲۰۱۲ نقش مؤثری داشته است.
صنعت آبزی‌پروری کشور نیز طی سال‌های اخیرتوسعه چشمگیری داشته، به‌طوری‌که تولید آبزیان پرورشی از ۴۰ هزار تن در آبزیان آب شیرین در سال ۱۳۶۸، به حدود ۱۲۰ هزار تن در سال ۸۴، به حدود ۳۷۰ هزار تن در سال ۹۲ بالغ شده و بر اساس آخرین آمار تا پایان سال ۱۳۹۵ این ارقام به ۴۵۹ هزار تن رسیده است که میزان تولید میگو ۲۱ هزار و ۳۰۰ تن، ماهیان گرم‌آبی ۲۰۰ هزار تن، ماهیان سردآبی ۱۶۵ هزار تن، ماهیان زینتی ۲۳۰ هزار تن، شاه‌میگوی آب شیرین ۵۸ تن و تولید آبزیان در منابع آبی کشور به ۶۱ هزار تن رسید.
معاون آبزی‌پروری سازمان شیلات ایران در این باره می‌گوید: "در حال حاضر ۶۰۰ گونه در صنعت آبزی‌پروری جهان وجود دارد که این سازمان نیز به‌دنبال وارد کردن گونه‌های جدید به این صنعت است و در این راستا نیز سه گونه از کپورماهیان هندی در حال ورود به چرخه تولید است."
«حسین عبدالحی» می‌افزاید: "برخی گونه‌های آبزیان موجود در عرصه، بومی کشور نبوده، اما بومی‌سازی شده است؛ به‌عنوان مثال ماهی قزل‌آلا نخستین‌بار از کشور آمریکا وارد شد یا میگوی رقم وانامی که ۹۰ درصد تولید میگو در جهان را شامل می‌شود، بومی اکوادور است و در حال حاضر ۱۰۰ درصد از تولید کشور را شامل می‌شود، در مقابل فیل‌ماهی بومی آب‌های دریای خزر است و برخی کشورها با بومی‌سازی به پرورش این گونه پرداخته‌اند."
وی بیان می‌کند: "مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی ۳۰ گونه جدید را وارد، بومی‌سازی و تکثیر کرده و به صنعت آبزی‌پروری معرفی کرده است و علاوه برآن پرورش ماهی آزاد به برخی استان‌ها معرفی شده است؛ زیرا گونه‌های فوق از سرعت رشد بالایی برخوردار بوده، در مقابل بیماری‌ها مقاوم و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است."
عبدالحی ادامه می‌دهد: "کپورماهیان چینی برای رهاسازی در دریاچه کارون ۴ در هفته گذشته آماده شد، اما با مخالفت‌های سازمان حفاظت محیط زیست روبه‌رو شد با وجود آنکه کپورماهی معمولی در آب‌های فوق موجود بود و گونه جدید تنها از لحاظ ظاهری تفاوت‌هایی داشت. گونه شانک نیز با چنین مشکلی روبه‌رو است، در حالی که در آب‌های خلیج فارس موجود است."
وی عنوان می‌کند: "اعتقاد داریم که ماهی سفید هم می‌تواند در قفس پرورش داده شود و برای تأمین بچه‌ماهی نیز مراکز تکثیر بخش خصوصی و دولتی وجود دارند."
معاون آبزی‌پروری سازمان شیلات ایران یادآور می‌شود: "پیش‌بینی می‌شود که ورود ماهی "شیربت" و "بنی" در آب‌های شیرین استان خوزستان بازار مناسبی نیز داشته باشد و البته برای افزایش تولید باید به‌دنبال بازارهای مناسب نیز باشیم."
عبدالحی تأکید می‌کند: "تولید بیشتر می‌تواند با افزایش صادرات توأم شود به‌عنوان مثال با افزایش تولید ماهی قزل‌آلا در سال گذشته میزان صادرات این آبزی نیز از ۱۰ به ۳۰ هزار تن رسید."
وی به افزایش سرانه آبزیان اشاره می‌کند و خاطرنشان می‌سازد: "در حال حاضر افزایش سرانه آبزیان در کشور ۱۰ کیلوگرم است که برای ارتقای آن به ۱۴ کیلوگرم به حدود ۳۵۰ هزار تن آبزی نیاز داریم و بر اساس برآوردهای انجام‌شده تا پایان سال ۱۳۹۵، ۴۵۹ هزار تن انواع آبزی پرورشی تولید شد و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان امسال به رقم ۴۷۰ هزار تن و تا پایان برنامه ششم توسعه به رقم ۸۰۰ هزار تنی برسیم. در حالی که تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن انواع آبزیان در برنامه ششم توسعه هدف‌گذاری شده است."
مصرف آبزیان متفاوت نیاز به فرهنگ‌سازی دارد
دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان آبزیان ایران نیز معتقد است: "تنوع گونه‌ای خوبی در کشور وجود دارد به‌گونه‌ای که برخی آبزیان همچون گونه‌های خاویاری بومی ایران است و برعکس گونه‌ای دیگر همچون "کازیلا" که نوعی ماهی شوریده محسوب می‌شود بومی مناطق آمریکای لاتین است یا ماهی "نایل پرچ" فقط در نامیبیا که کشوری در مرکز آفریقاست یافت می‌شود، اما فرهنگ‌سازی نیاز است تا شاهد مصرف آبزیان متفاوت در سفره‌های مردم باشیم."
«علی‌اکبر خدایی» سرانه مصرف آبزیان در شهرهای مختلف را متفاوت می‌داند و اضافه می‌کند: "سرانه مصرف ماهی در جزیره قشم ۷۰ کیلوگرم برآورد شده، در حالی که در کل کشور رقم ۱۰ کیلو گرم به ثبت رسیده است."
وی می‌افزاید: "برخی از انواع آبزیان به‌ویژه در دریاها دارای ذخایر محدودی هستند که به مصرف مردم بومی می‌رسد و در بازارهای بزرگی چون تهران وجود ندارد."
دبیرکل اتحادیه صادرکنندگان آبزیان ایران دلیل کم‌تنوعی آبزیان در بازارهای بزرگ را عرضه محدود می‌داند و اظهار می‌کند: "در برخی مناطق همچون "مادرید" در کشورها اسپانیا سیستم حمل و نقل به‌گونه‌ای پیشرفت کرده که حتی گونه‌های نادر امکان ورود به بازار را دارد و در دسترس مردم قرار می‌گیرد."
خدایی ادامه می‌دهد: "در دولت تدبیر و امید، گونه سیباس به سیستم آبزی‌پروری اضافه شده و پرورش آزمایشی گونه‌هایی چون کپور، کفال و قزل‌آلا در شمال کشور در حال انجام است."
وی تأکید می‌کند: "در تأمین غذای آبزیان مشکلی در کشور وجود ندارد، برای افزایش تنوع باید روی سرانه مصرف و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی بیشتر کار کنیم. تولید دانش فنی توسط مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی نیز کمک بزرگی است که می‌تواند به معرفی گونه‌های جدید پرورشی منجر شود و علاوه بر آن اصلاح و بهبود سیستم حمل و نقل و بازسازی ذخایر آبزیان دریایی برای جلوگیری از انقراض گونه‌های خاص کمک می‌کند که سفره‌های رنگینی داشته باشیم."
ورود آبزیان فیله‌شده کمک بزرگی برای تنوع بخشی و افزایش سرانه
رئیس پژوهشکده آبزی‌پروری جنوب کشور درباره عملکرد این مؤسسه برای معرفی گونه‌های جدید می‌گوید: "قیمت و فرهنگ‌سازی دو عنصر مؤثر برای افزایش تنوع گونه‌ای است و تولید اقتصادی که قیمت را متعادل کند نیز کمک می‌کند مردم به مصرف آبزیان جدید جلب شوند و علاوه برآن توسعه صنعت فرآوری کمک می‌کند مردم انواع آبزیان فیله‌شده را بیشتر مصرف کنند چون فرهنگ آپارتمان نشینی فعلی اجازه پاک کردن ماهی را نمی‌دهد و عاملی برای منع مصرف محسوب می‌شود."
«جاسم مرمضی» بیان می‌کند: "واردات فیله این آبزی با استقبال خوبی از سوی مردم روبه‌رو شده و پیش‌بینی می‌شود اگر گونه‌های دیگری بدین صورت راهی بازار شود علاوه بر افزایش مصرف سرانه، به تنوع گونه‌ای نیز کمک می‌کند."
وی یادآور می‌شود: "حدود ۲۰ گونه پرورشی در حال حاضر وجود دارد، اما باید تلاش شود با افزایش تولید و ایجاد کارخانه‌های فرآوری مناسب و تنوع فرآورده‌ها سرانه مصرف را افزایش دهیم."
مرمضی ماهی را غذای سلامتی دانسته و عنوان می‌کند: "افزایش سرانه آبزیان در کنار محصولاتی چون شیر و سایر فرآورده‌ها ساخت جامعه‌ای سالم را رقم خواهد زد."
نتیجه آنکه عدم فرهنگ‌سازی در حوزه مصرف ماهی در سفره ایرانی، کافی نبودن صنایع فرآوری برای تولید فرآورده‌های جدید شیلاتی و مناسب نبودن سیستم حمل و نقل برای بازار رسانی آبزیان تولید شده در مناطق مختلف کشور به بازارهای قابل دسترس همگان موانعی است که باعث شده نتوانیم سفره‌های رنگینی از آبزیان را نظاره‌گر باشیم.
