حکیم مهر - 14 مهر ماه در تقویم رسمی کشورمان، روز دامپزشکی نامگذاری گردیده و سبب این نامگذاری هم پیشینه ایرانیان در توجه به حیوانات در این روز بوده است. در کنار این مناسبت ملی، جهانیان هم آخرین شنبه آوریل هر سال را بعنوان روز جهانی دامپزشکی گرامی می‌دارند و امسال در کشورمان همگام با شعار جهانی مبنی بر {جهان واحد، سلامت واحد : در گرو همکاری بیشتر دامپزشکان و پزشکان} اهتمام ویژه‌ای به تبیین ضرورت همکاری بهتر و بیشتر پزشک و دامپزشک در ارتقاء بهداشت عمومی صورت می‌گیرد.
اهمیت و ضرورت این همکاری و رابطه متقابل زمانی مشخص می‌شود که بدانیم 60 درصد بیماریهای عفونی، بین حیوان (چه اهلی و چه وحشی) و انسان مشترک بوده، 75 درصد بیماریهای نوپدید منشاء حیوانی داشته و 80 درصد عوامل بیماری‌زا که به عنوان عوامل بالقوه بیوتروریستی شناخته می‌شوند از حیوان به انسان قابل انتقال هستند.
دکتر علیرضا مصداقی‌نیا (معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) در این زمینه می‌گوید : دامپزشکان نقش بسیار مهمی در بهداشت دارند. تعداد قابل توجهی از بیماریهای عفونی بین انسان و دام مشترک هستند و بسیاری از آنها در کشور ما هم متأسفانه وجود دارد و به همین دلیل هم نقش دامپزشک بعنوان پایه اساسی بهداشت جامعه مشخص می‌شود.
دکتر علیرضا مصداقی نیا
یکی از مصادیق برجسته و ارزشمند همکاری و خدمات مؤثر دامپزشکان در بهداشت عمومی را باید مرحوم پروفسور میرشمسی دانست که اکنون در آستانه دومین سالگرد فقدان آن استاد بزرگ هستیم. دکتر سید حسین میرشمسی متولد 1293 در اصفهان و متوفی به آذر 1387، دامپزشک مشهوری بود که علاوه بر ایفای نقش مؤثر در تولیدواکسنهای مختلف دامی، به دلیل انتقال دانش فنی ساخت واکسنهای انسانی نظیر فلج اطفال ، سرخجه ، اوریون به ایران و بنیانگذاری تولید واکسنهای انسانی در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرمسازی رازی "پدر علم واکسن ایران" لقب گرفت و مفتخر به دریافت نشان درجه یک پژوهش شد. جالب آنکه یکی از بزرگترین متخصصین واکسنشناسی کشورمان – دکتر عباس شفیعی - که وی نیز از دامپزشکان مطرح و چهره ماندگار است از نجات یافتگان واکسنهای ساخته مرحوم پروفسور میرشمسی و هماینک خوشبختانه در قید حیات است.
مرحوم پروفسور میرشمسی – پدر علم واکسن ایران
گستره دامپزشکی از مزرعه تا چنگال
رشته دامپزشکی در کشورمان سه مقطع اصلی دانشگاهی دارد. عده‌ای از دانشجویان با طی دوره دو ساله در مقطع کاردانی دامپزشکی ، برخی با گذراندن دوره چهار ساله در مقطع کارشناسی علوم آزمایشگاهی دانشآموخته می‌شوند و بعضی هم پس از شش سال تحصیل به درجه دکتری دامپزشکی نائل می‌آیند. بدیهی است دکتر دامپزشک مسئولیت اصلی تیم پیشگیری ، درمان و نظارت بهداشتی را به عهده دارد و بقیه با عنوان (سایر رده‌های دامپزشکی) اعم از کاردان و تکنسین و غیره زیر نظر وی به فعالیت می‌پردازند. هرگونه فعالیت درمانی و واکسیناسیون هم مستلزم اخذ پروانه از سازمان دامپزشکی و نظام دامپزشکی بعنوان ناظرین حاکمیتی و صنفی است.
آنچه معمولاً پس از شنیدن عبارت دامپزشک به ذهن متبادر می‌شود وظیفه درمان بیماریهای حیوانات است که گرچه وظیفه‌ای بسیار ارزشمند ، اخلاقی و مهم است اما وظایف بسیار مهم دیگری هم به عهده دامپزشک گذاشته شده که آشنایی با آنها، نقش دامپزشکان در تأمین بهداشت عمومی را بیشتر نمایان می‌سازد.
پیش از شرح این وظایف خوب است بدانیم دکتر دامپزشک توانایی رسیدگی به امور معاینه ، پیشگیری و درمان بیماریهای حدود 60 گونه حیوان اعم از دامهای بزرگ (شامل گاو ، گوسفند و بز ، اسب ، شتر و غیره) ، حیوانات خانگی (نظیر سگ ، گربه و غیره) ، پرندگان (اعم از طیور صنعتی نظیر مرغ گوشتی و تخمگذار و پرندگان خانگی نظیر طوطی ، قناری وغیره) ، خزندگان ، آبزیان (نظیر ماهی) و غیره را دارد و قادر است اعمال جراحی مختلف نظیر سزارین ، ارتوپدی ، دستگاه گوارش ، چشم و غیره را انجام دهد. هم اکنون تعداد قابل توجهی هم در رشته‌های متعدد فوق دکترا (تخصص) نظیر جراحی ، مامایی و بیماریهای تولید مثل ، بیماریهای داخلی ، رادیولوژی و سونوگرافی ، علوم مختلف پایه و غیره مشغول به تحصیل هستند.
یکی از وظایف مهم دامپزشکان در ارتباط با بهداشت عمومی ، تلاش برای پیشگیری از بروز و شیوع بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان است. از آمارهایی نظیر اشتراک نیمی از عوامل بیماریزای انسانی با حیوانات و منشاء دامی نزدیک به هفتاد درصدی بیماریهای نوپدید که بگذریم حتماً نام بیماری‌هایی نظیر تب مالت ، هاری ، کیست هیداتید و نظایر آن را شنیدهاید و کافی است بدانید کنترل این بیماری‌ها مرهون تلاش دامپزشکان است.
از دشوارترین شرایط کار در مرزهای کشورمان به ویژه در زمستان و سرمای زیر صفر درجه برای پایش مستمر و نظارت بر مبادی ورودی و ضدعفونی وسایل حمل و نقل برای جلوگیری از بروز آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان گرفته تا تلاش بی وقفه در واکسیناسیون حیوانات خانگی علیه بیماری هاری و تجویز داروها و اقدامات پیشگیرانه برای پیشگیری و درمان بیماریهای مختلف عفونی و انگلی قابل انتقال از حیوان به انسان طیف وسیع نقش دامپزشکان در تأمین بهداشت عمومی را روشن می‌سازد.
برای هر خانواده از صبح تا شام و حداقل در سه وعده اصلی غذایی بسیار مهم است که مواد غذایی را سالم دریافت و مصرف کند. اگر بخواهیم نقش دامپزشک در تأمین بهداشت مواد غذایی را توضیح دهیم باید به عبارت مشهور (از مزرعه تا چنگال یا میز غذا) اشاره کنیم. بسیاری از مردم در شهرها اطلاع ندارند که آنچه در سفره آنان با منشاء دامی وجود دارد و با خاطری آسوده از سلامت و بهداشت ماده غذایی آن را مصرف می‌کنند حاصل نظارت و تلاش مستمر دامپزشک است. انواع گوشت از گاو و گوسفند گرفته تا مرغ و ماهی و منابع پروتئینی دیگر و همچنین شیر و انواع فرآورده‌های لبنی که حجم عمده‌ای از غذای روزانه مردم را از صبحانه تا شام تشکیل میدهند با نظارت مستقیم دامپزشکان به دست مصرف‌کننده می‌رسند. حضور دامپزشکان حتی بصورت شبانه در کشتارگاه‌ها و بازرسی و نظارت‌های روزانه و مستمر آنان از مزارع پرورش انواع دام ، طیور و آبزیان و پایش مداوم وضعیت بیماریهای قابل انتقال از انواع حیوانات به انسان و نظارت‌های مداوم بر مراکز تولید ، عرضه و بسته‌بندی انواع مواد پروتئینی و غذایی با منشاء دامی مؤید نقش بسیار مهم و پررنگ دامپزشکان در تأمین بهداشت مواد غذایی و بهداشت عمومی است.
دامپزشکی همه چیزش پزشکی است
استاد دکتر حسن تاج‌بخش از چهره‌های ماندگار کشورمان و مؤلف کتاب گرانسنگ تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران درباره رشته دامپزشکی معتقد است : دامپزشکی پزشکی دام است و همه چیزش پزشکی است ، یعنی پزشک زبان دامپزشک را می داند و برعکس و یک علومی است مشترک. مثلاً علم میکروبیولوژی علمی نیست که پزشکان عنایت کرده باشند به دامپزشکان یا بالعکس! علمی است که به همان نسبت که پزشکان در ایجادش دخالت داشتند دامپزشکان هم دخیل بوده اند. پاستور که از بزرگترین میکروب شناسان است شاگردانی از پزشکان و دامپزشکان داشت. یا مثلاً در مورد واکسن ب.ث.ژ کالمت پزشک و گرن دامپزشک مؤثر بوده اند. انگل شناسی همینطور! بسیاری از اساتید دانشکده های پزشکی شاگردان بنده در ایمنی شناسی و باکتری شناسی بوده‌اند.
ماحصل مصرف فرآورده غیرسالم مراجعه به پزشک است
دکتر محمدرضا شیرزادی متخصص بیماریهای عفونی و رئیس اداره بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان وزارت بهداشت هم درباره ضرورت همکاری بیشتر دامپزشک و پزشک می‌گوید : از آنجایی که قسمت اعظم فعالیتهایی که در علوم پایه پزشکی انجام می‌شود همکاران دامپزشک انجام میدهند و تخصصهای لازم در این زمینه به رشته دامپزشکی مربوط است، لذا هماهنگی و همکاری پزشک و دامپزشک نقش اساسی دارد. این همکاری و هماهنگی هم در آموزش پزشکان و هم در ارتقای سطح بهداشت جامعه مهم است. زیرا بسیاری از فرآوردههایی که انسان مصرف میکند و از این طریق به بیماری مبتلا می‌شود نیازمند نظارت دامپزشکان است و این عزیزان هستند که باید از سلامت این فرآوردهها به ما اطمینان بدهند. ماحصل مصرف فرآورده غیرسالم ایجاد بیماری در انسان و مراجعه به پزشک است و بنابراین همیاری و همکاری بین دامپزشکان و پزشکان لازم و ضروری است. به همین علت در اداره زئونوزهای وزارت بهداشت سه دامپزشک و یک پزشک با یکدیگر همکاری داریم.
دامپزشکان در عرصه سیاست ، فرهنگ ، ادبیات ، ورزش و اختراع
از کاشف میکروب سالمونلا (دکتر دانیل المر سالمون) ، نوکاردیا (دکتر ادموند نوکارد) و واکسن ب.ث.ژ (دکتر گرن (دامپزشک) با همکاری دکتر کالمت (پزشک)) که و نظایر آن که همگی دامپزشک بوده‌اند که بگذریم، دامپزشکان کشورمان علاوه بر حرفه خود و کسب افتخارات و خدمات علمی نظیر نقش برجسته دکتر مجدزاده در تدوین نقشه جامع سلامت که به تقدیر وزیر محترم بهداشت از وی انجامید و حضور مؤثر دامپزشکان متخصص نظیر دکتر هلاکوئی ، دکتر جوادیان و غیره در زمینه اپیدمیولوژی، بهداشت، انگل‌شناسی، علوم آزمایشگاهی و غیره و ایفای نقش برجسته در تحقیقات پژوهشکده رویان و تولید نای مصنوعی و ساخت انواع واکسن‌ها، در عرصه سیاست، فرهنگ، ورزش ، هنر و ادبیات نیز به شهرتها و افتخارات متعددی رسیدهاند و منشاء خدمات بوده‌اند. از ریاست دفتر رئیس مجلس شورای اسلامی در مجلس پنجم و دبیری شورایعالی انقلاب فرهنگی در حال حاضر گرفته تا نمایندگی مجلس شورای اسلامی در مجلس هشتم و مدیریت حوزه ریاست وزارت نفت و نیرو در سالیان متمادی گذشته تاکنون و حضور بعنوان کارشناس دادگستری و قوه قضائیه و همچنین حضور دامپزشکان در صحنه ورزشهایی نظیر کشتی، اسکی روی چمن و غیره و کسب مقام کشوری و بین‌المللی در قالب تیمی و بصورت انفرادی از جمله این افتخارات و خدمات آنان است.
مشهورترین دامپزشک عرصه تلویزیون را هم باید دکتر محمد نظری مجری باسابقه صدا و سیما دانست، هر چند بجز عرصه فیلمسازی که برخی دامپزشکان به آن اهتمام ورزیدهاند ، گویندگی رادیو و دوبلاژ هم چهرههایی مشهور از بین دامپزشکان نظیر دکتر جوان و دکتر ممدوح را به خود میبیند. در عرصه ادبیات از مرحوم دکتر قیصر امینپور که مدتی کوتاه مهمان و مشغول تحصیل در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران بوده که بگذریم ، دکتر بهروز یاسمی هم اینک در جمع شعرا و نقد ادبی فردی شناخته شده است و دکتر مازیار نصرتی هم در عرصه طنز ادبی مشهور است. در شاخههای دیگری از هنر نظیر مجسمهسازی و موسیقی نیز دامپزشکانی نظیر دکتر کنگرانی و دکتر صالحی شهرهاند.
در این بین دامپزشکان جوانی هم ره صد ساله را یک شبه پیموده و در عنفوان جوانی به ماندگاری رسیدهاند. دکتر کامران معتمدی مجری پروژه بزرگ تولید داروی ایرانی (آنژی پارس) برای مبتلایان به زخم پای ناشی از دیابت از جمله این دامپزشکان جوان است. جالب آنکه در عرصه بین‌المللی هم صرفنظر از رکورد بلندقدترین مرد دنیا که اخیراً به یک دامپزشک متعلق بود بسیاری از مردم جهان با نام یک دامپزشک مشهور و اختراع مهم او در قالب (تایر دانلوپ) آشنا هستند. دکتر دانلوپ در ضمن کار دامپزشکی و طی مسیرهای صعب العبور متوجه شد که چرخهای چوبی برای تردد در جاده ها و مسیرهای عبور مردم مناسب نیستند و مشکلاتی ایجاد می‌کنند و همین باعث اختراع نوعی از تایر شد که جهانیان آنرا به نام تایر دانلوپ میشناسند.
چهره‌های ماندگار عرصه دامپزشکی (برگزیدگان هفت دوره همایش بین‌المللی چهره‌های ماندگار)
ردیف بالا (راست به چپ) :
دکتر بابامخیر(در زمینه آبزیان) – دکتر اسلامی (در زمینه انگل‌شناسی) – دکتر تاج‌بخش (در زمینه میکروبیولوژی) – مرحوم پروفسور میرشمسی (پدر علم واکسن ایران)
ردیف پایین(راست به چپ) :
مرحوم دکتر نقشینه (در زمینه پاتولوژی) - دکتر شفیعی (در زمینه واکسینولوژی) – دکتر نادعلیان (در زمینه بیماریهای داخلی دامهای بزرگ) – دکتر شیمی (در زمینه میکروبیولوژی)
