توضیحات معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور درخصوص ابهامات مطرح شده درباره استفاده از واکسن آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان در کشور

حکیم مهر: در پی مصاحبه اخیر حکیم مهر با «دکتر آرش قلیان‌چی لنگرودی» دانشیار دانشکده دامپزشکی دانشیار تهران درخصوص ابهامات موجود در زمینه استفاده از واکسن آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در کشور (اینجا)، «دکتر علی‌صفر ماکنعلی» معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور طی یادداشتی در حکیم مهر، به ارائه توضیحاتی تفصیلی و فنی در این خصوص پرداخت.

به گزارش حکیم مهر، متن توضیحات دکتر ماکنعلی به شرح زیر است:

جناب آقای دکتر قلیانچی،

با سلام، جهت اطلاع و تنویر افکار جنابعالی و سایر افرادی که همانند شما ابهام دارند، با توجه به اینکه اخلاقاً ضرورت دارد پاسخگو باشم، مطالب زیر مطرح می گردد:

1) اولا من و ما شهامت و اعتماد به نفس داشته باشیم و یاد بگیریم با شناسنامه مشخص نظر بدهیم و تحت عناوین ناشناس، کارشناس فارم و غیره نظر ندهیم و برای خود شخصیت قائل باشیم و از اظهار نظر کارشناسی با شناسنامه خود استفاده کنیم و خوب بیندیشیم و بر مبنای مصداق و رفرانس حرف بزنیم و بجای مراجعه به مرجع ذیصلاح، از مراجعت به سایر سازمان ها و ارگان ها خودداری کنیم و انتظار داریم اجازه بدهید در راستای منافع ملی به وظیفه مان عمل کنیم و کارمان را انجام بدهیم.

2) افراد در اظهار نظر به چند دسته تقسیم می شوند: افرادی که بعنوان کلینیسین طیور اظهار نظر می کنند، افرادی که به عنوان متخصص آزمایشگاه نظر می دهند، افرادی که بعنوان اپیدمیولوژیست نظر می دهند و ... بایستی در حیطه تخصص خود اظهار نظر کنند؛ مثلا یک متخصص انگل شنایی نباید به خودش اجازه بدهد که در رابطه آنفلوانزای فوق حاد پرندگان نظر بدهد و دیگران را تحریک کند که به این و آن شتاب زده نامه بنویسند و ارسال کنند.

3) قرار نیست که هر مزرعه مرغ صنعتی واکسینه شود؛ صرفاً فارم های تخمگذار، مادر دارای شرایط حداقلی امنیت زیستی و تحت کلید سازمان دامپزشکی کشور واکسینه خواهند شد. اینکه گفته شود که الان مرغ‌های ما آنتی بادی اختصاصی علیه این ویروس ندارند و در صورت ورود ویروس تلفات داشته و کانون بیماری شناسایی شده و معدوم خواهد شد مشکل ایجاد خواهد شد را دال بر این می دانیم که شما در جریان نیستند که روش ترکیبی Sentinel  و روش N typing به ابهام شما به آسانی پاسخ می دهد. واکسن مورد استفاده در واکسیناسیون هدفمند کشور داراي هماگلوتينين همولوگ با سويه ويروس در گردش و نورآمينيداز هترولوگ با ويروس در گردش خواهد بود که همین موضوع تشخیص آن را از ویروس فیلدی در صورت بروز بیماری تفکیک خواهد نمود. همچنین استفاده از پرندگان ديده بان كه در این عملیات بصورت قابل تفکیک از طیور واکسینه شده در واحدهای مرغداری نگهداری خواهد شد. در این روش حداقل تعداد 30 قفس پرندگان پاك و غير واكسينه را در بين سایر قفس خای پرندگان واكسينه استفاده كرده و در تواتر زمانی خاص، از نظر آلودگي مورد آزمايش سرمي و مولکولی قرار مي دهيم. بديهي است اين قفس های پرندگان در مکان های مختلف سالن بصورت نشاندار و قابل شناسایی در بين گله خواهند بود و با رنگ از سایر فقس ها متمایز می گردند. اين پرندگان كاملاً به بيماري حساس هستند و علاوه بر نتايج سرولوژيكي، علائم بيماري نیز قابل مشاهده خواهند بود. و به دو شکل فعال و غیر فعال رصد خواهند شد.

4) شما در مصاحبه مطرح کرده اید که "طبق قوانین سازمان دامپزشکی، برای هر بیماری فوق حاد اقتصادی خسارت زننده، باید سیاست ریشه‌کنی وجود داشته باشد"؛ اولا ما در سازمان چنین قانونی نداریم، دوما واکسیناسیون هدفمند با داشتن Exit Strategy هیچ منافاتی با مبحث ریشه کنی ندارد.

5) کشور چین که با تولید بیش از 24 میلیارد کیلوگرم تخم مرغ در سال رتبه اول دنیا در تولید تخم مرغ دارد، چرا بصورت روتین واکسن می زند؟ آنها عقل و دانش شان از ما کمتر است؟

6) چرا در برنامه امریکا برنامه واکسیناسیون بصورت emergency vaccination لحاظ شده است؟

7) چرا فرانسه برای ریشه کنی بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان از رینگ واکسیناسیون استفاده کرد و کشورش را پاک از بیماری کرد؟

8) چرا استرالیا برنامه روتین واکسیناسیون را در اندونزی پیاده کرد؟ اندونزی دومین صنعت طیور آسیا و جزو ده کشور برتر دنیا در تولید تخم مرغ است.

9) چرا با زدن واکسن آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در ویتنام موارد انسانی متوقف شد و تلفات 43 نفره در آن کشور صفر شد؟

10) چرا پاکستان واکسیناسیون آنفلوانزای فوق حاد پرندگان مصرف می کند و حتی تحت لیسانس معتبرترین کمپانی های اروپایی واکسن تولید و صادر می کند؟ […]

11) چرا در کشور ایتالیا واکسیناسیون آنفلوانزای فوق حاد پرندگان انجام می دهند و کل اتحادیه اروپا و دنیا را متفاعد کردند که محدودیت در تجارت مرغ و فرآورده های آنها اعمال نکنند؟

12) چرا در فدراتیو روسیه واکسیناسیون آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را بصورت emergency vaccination انجام دادند؟

13) چرا در کشوری که علاقه ای به بردن نام آن ندارم "عربستان" در هفته گذشته واکسن از آلمان وارد کرد؟

14) شما که می گویید بزرگان به اجماع نرسیده اند که واکسن نزنند، منظورتان کدام بزرگان است؟ شما شبکه متخصصین آنفلوانزای پرندگان سازمان جهانی بهداشت دام و سازمان خواربار کشاورزی ملل متحد را می شناسید؟ شما راهنمای منتشر شده این متخصصان در سال های 2007 و 2013 که اولی در ایتالیا و دومی در چین برگزار گردید مطالعه کرده اید؟ شما می دانید که در رابطه با ما چه می گویند؟ شما می دانید که ممکن است دنیا در آینده ما را متهم کند که تهدید جهانی را مرتکب شده ایم؟ شما که از وضعیت بیماری در کشور با خبر هستید.

15) شما مطرح کرده اید که سوالات متعددی در خصوص واکسیناسیون مطرح شده که سازمان به آنها پاسخ نداده است. سوال این است که طبق کدام مستند واکسن H5N2 در برابر سویه در گردش در کشور H5N8 محافظت کننده است؟ آیا مطالعه فیلدی و مطالعه چالش در کشور انجام شده و یا خواهد شد؟ در پاسخ به جنابعالی و کسانی که مشابه جنابعالی این سئوالات را مطرح می کنند […]، اعلام می کنم که اولا چه کسی؟ چه زمانی از سازمان مستندات در رابطه با انتخاب واکسن H5N2LP خواسته که سازمان پاسخ نداده؟ […] شما احتمالا نمی دانید که در سازمان دامپزشکی کشور اصولی برای ثبت واکسن وجود دارد که یکی از آنها اجرای ماده 13 قانون سازمان دامپزشکی کشور که براساس آن این اتفاق افتاده است و صرفا جهت اطلاع یکی از موارد آن اینست که دارای Batch release بر اساس استانداردهای اروپایی بوده باشد و مطالعات لازم آن هم توسط سازمان انجام خواهد گرفت.

16) برادر بزرگوار، کجای دنیا یک متخصص انگل شناسی در رابطه با آنفلوانزای فوق حاد پرندگان اظهار نظر می کند؟ کجای دنیا یک لیسانس آبیاری عضو ستاد آنفلوانزا می شود؟ کجای دنیا اقدام به پاستوریزاسیون تخم مرغ شعاع یک کیلومتری اطراف کانون می کنند؟ کجای دنیا بر روی تخم مرغ نطفه دارو خوراکی تست مولکولی آنفلوانزا پرندگان می کنند؟ کجای دنیا تعداد کانون های مختومه نشده چهار رقمی می شوند و مصرانه بر روش ناموفق قبلی خود پافشاری می کنند؟

17) "سوال دیگر اینکه طبق کدام مرجع زمان 3 سال انتخاب شده است؟! فرآیند قطع واکسیناسیون به چه صورت انجام خواهد شد؟ آیا با توجه به تجربه سایر کشورها و استفاده از واکسن، می توان به قطع واکسیناسیون امیدوار بود؟". پاسخ: انتخاب سه سال بر اساس محاسبه تعداد کانون های فعال در کشور تعیین شده است و پیش بینی شده که هر سال حدود 30 درصد کانون های فعال شناسایی و مختومه شوند. در فرانسه این مدت یک سال انجام گرفت. اکوسیستم، امکانات کشور، رفتارهای پرخطر ذینفعان از جمله عواملی هستند که در تعیین مدت زمان موثرند و ما امیداواریم که بعد از مختومه شدن همه کانون به جایی به حالتی برسیم که با اقدامات پیش دستانه موارد تک و توک را بتوانیم سریع مختومه کنیم و واکسیناسیون را قطع کنیم.

18) "سوال دیگر اینکه جمعیت تحت پوشش به درستی تبیین نشده است؛ به عنوان مثال ما فارم‌های غیر مجاز زیادی داریم. باید دید نقش این فارم‌های غیر مجاز در واکسن چیست؟ اینها مواردی است که سازمان دامپزشکی برای آنها پاسخی ارایه نکرده است." پاسخ: مناطق هدف و جمعیت هدف به درستی مشخص شده اند؛ صرفاً در تعدادی استان خاص و صرفاً فارم های تخمگذار و مادر دارای شرایط امنیت زیستی خاص که در برنامه آورده شده است. هفته قبل شرح وظایف کلیه دستگاههای کشور توسط وزیر محترم کشور برای کنترل بیماری به کلیه دستگاهها و نهادها ابلاغ شده و برای اولین بار شرح وظایف تمام سازمان ها و دستگاهها مشخص و تکلیف شده است.

19) "وقتی صحبت از برنامه می شود، یعنی داشتن یک سری چارچوب های استاندارد که تاکنون چیزی به نام برنامه ارایه نشده است. کنترل آنفلوانزا مانند یک پازل چند عاملی و فراسازمانی است، که باید همه جوانب آن را در نظر گرفت. باید دید آیا اقدامات فعلی به درستی و به طور کامل انجام گرفته یا خیر؟ علت عدم موفقیت چیست و آیا این فاکتورها در زمان واکسیناسیون هم بر اثربخش بودن آن تاثیر منفی نخواهند داشت؟" پاسخ: جهت اطلاع شما و همکارانتان برنامه بر مبنای SMART طراحی و اجرا خواهد شد. امیدوارم که با مفاهیم SMART آشنای لازم داشته باشید.

20) "نکته دیگری که نباید از آن غافل بود، این است که بخش اعظم نگرانی های بین المللی و توجهات ویژه به آنفلوانزا به خاطر اهمیت آن از منظر بهداشت عمومی و قابلیت انتقال آن به انسان است. آیا مسئولین محترم سازمان دامپزشکی به عواقب احتمالی ناشی از اثر واکسیناسیون بر تغییر ویروس و تبعات آن بر سلامت انسان توجه کرده اند و مهمتر اینکه آیا مسئولین وزارت بهداشت با این موضوع همراه بوده و از آن حمایت می‌کنند؟!". پاسخ: بخش اعظم نگرانی ما دقیقا از منظر بهداشت عمومی و قابلیت انتقال آن به انسان است؛ ما می خواهیم از جلوی تغییرات ویروس جلوگیری کنیم. ما می خواهیم از تبعات احتمالی بین المللی و انسانی آن جلوگیری کنیم. یکی از مهمترین اهداف واکسیناسیون جلوگیری از مبحثی بنام تغییر ماهیت ژنتیکی ویروس می باشد. یکی از نتایج مهم واکسیناسیون در کشوری مثل ویتنام، قطع موارد انسانی بود. من تاکید می کنم آنچه باعث نگرانی ماست این است که ادامه روند فعلی بیماری فوق حاد پرندگان گردش و پخش افسار گسیخته ویروس را بدنبال خواهد داشت که تبعات بین المللی وحشتناکی را بدنبال خواهد داشت.

21) نکته آخر اینکه تصمیم گیری برای انجام واکسیناسیون شرایط و مراحلی دارد و آن هم جز شرح وظایف مرجع ذیصلاح بهداشت دام (سازمان دامپزشکی کشور) می باشد و برای تنویر افکار جنابعالی و سایر افرادی که ابهام دارند، عواملی که در تصمیم گیری برای واکسیناسیون موثر هستند را که در مطلبی تحت عنوان آیا ضرورت به انجام واکسیناسیون داریم را مطالعه کنید.

پی‌نوشت حکیم مهر:

جا دارد که به عنوان قدیمی ترین رسانه تخصصی دامپزشکی کشور، هم از جناب آقای دکتر قلیان‌چی بخاطر مطرح نمودن ابهامات موجود در زمینه استفاده از واکسن آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در کشور و هم از جناب آقای دکتر ماکنعلی معاون محترم سازمان دامپزشکی کشور به خاطر ارائه توضیحات فنی و مبسوطشان در این زمینه تشکر نماییم.

مسلماً مطرح نمودن ابهامات موجود و پاسخگویی به این ابهامات می تواند نقش بسیار زیادی در شفاف سازی برنامه پیش رو و ارتقاء صنعت طیور کشور داشته باشد.

حکیم مهر، آماده انتشار نظرات تخصصی سایر صاحبنظران و متخصصین در این زمینه می باشد.