نیش مشکلات به صنعت زنبورداری/ بازار پر از عسل‌های تقلبی است

صنعت زنبورداری با مشکلات زیادی از جمله نبود سایت مناسب برای استقرار، جولان عسل‌های تقلبی در بازار و نبود شرایط لازم برای صادرات مواجه است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از مهر، امروزه عسل به عنوان یک ماده مقوی در سبد غذایی خانواده ایرانی شناخته شده و ارزش آن بیش از گذشته مشخص است، از سویی دیگر در دنیای امروز نگاه ویژه ای به حرفه زنبورداری شده که لازمه تولید عسل است به گونه ای که در کشورمان ایران، زنبورداری به عنوان یک رشته مهم در جهاد کشاورزی به رسمیت شناخته شده است.

زنبور در کنار تولید عسل که خاصیت مفیدی برای سلامت انسان دارد نقشی مهم در گردافشانی گیاهان زراعی، باغی، احیای مراتع و همچنین بهبود محیط زیست دارد و به جرات می توان گفت؛ این حشره با ارزش تاثیر بالایی در افزایش محصولات کشاورزی و حفظ جنگل ها دارد.

در عصر کنونی در کنار کشورهای پیشتاز در زنبورداری، این حرفه در ایران نیز مورد توجه بوده و موجب شده تا جزو کشورهایی باشیم که در زمینه زنبورداری، تعداد کلونی های یا کندوهای زنبور عسل و همچنین تولید عسل مرغوب حرف های زیادی برای گفتن داشته باشیم.

در ایران صنعت زنبورداری در استان هایی از جمله آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، لرستان، گلستان، مازندران و یا اصفهان رواج بیشتری دارد و در این‌ میان عسل سبلان استان اردبیل از مشهورترین برندهای عسل جهان است.

در ادامه باید گفت؛ استان البرز نیز قابلیت های اقلیمی مناسبی برای پرورش زنبور عسل دارد از طرفی علاقمندان به حرفه زنبورداری در این استان نیز زیاد هستند، اما فعالان این حوزه با مشکلات و چالش های زیادی مواجه هستند دراین باره با رئیس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور، آبزیان، زنبورعسل و کرم ابریشم دامپزشکی استان البرز گفتگو کرده ایم که در ادامه می خوانید.

«سعید حسنی انزابی» با اشاره به وجود ۷۱۱ زنبورستان ثبت شده در استان البرز، گفت: تعداد کلونی یا کندوهای زنبور عسل استان البرز نیز در مجموع ۶۲ هزار و ۸۷۴ مورد است.

وی با بیان اینکه در طول یکسال بالغ بر ۳۴۰ مورد از زنبورستان‌های استان البرز توسط تیم‌های دامپزشکی بازدید می شوند، بیان کرد: طی این بازدیدها به طور متغیر از هر زنبورستان‌ پنج تا ۱۰ مورد و در مجموع هزار و ۱۲۵ کلونی برای نمونه گیری انتخاب می شود.

رئیس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور، آبزیان، زنبورعسل و کرم ابریشم دامپزشکی استان البرز در خصوص بیماری که در نمونه گیری از کلونی های زنبور عسل مشاهده شده است، گفت: بر اساس نتایج آزمایشگاهی بیماری «واروا» در میان کلونی های زنبور عسل از همه شایع تر بوده است.

حسنی انزابی با اشاره به اینکه دو بار در سال بازدیدهای دوره ای دامپزشکی از زنبورستان های استان البرز انجام می شود، گفت: بیشتر این بازدیدها اوایل بهار و آخر فصل تابستان انجام می شود، همچنین از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۹۰۰ نمونه برداری از ۲۷۰ زنبورستان البرز انجام شده است.

وی با این توضیح که تعدادی از زنبورداران به طور مرتب کوچ می کنند، افزود: در استان هایی مانند البرز در فصل بهار شاهد فعالیت بیشتر زنبورستان ها هستیم و زنبوردارانی که در این فصل سال در البرز مستقر شده اند به مرور با گرم شدن هوا از استان کوچ می کنند. 

اما «دکتر عزیز جمال پور» کارشناس زنبور عسل اداره کل دامپزشکی استان البرز گفته است؛ در شهرستان کرج‌ و مراتع آن بیش از ۳۰۰ نفر در حرفه زنبورداری مشغول فعالیت اند که از این تعداد تنها حدود ۱۵۰ نفر دارای دفترچه تعاونی هستند.

وی با بیان اینکه از میان زنبوردارانی که در جاده چالوس و طالقان فعالیت دارند، تعدادی به تدریج با گرم‌شدن هوا از نیمه دوم‌ شهریورماه به مناطق ییلاقی کوچ می کنند، گفت: امسال سال خوبی برای تولید عسل خالص در سطح زنبورستان های استان البرز نبوده است به طوری که میزان تولیدات پایین آمده است.

این کارشناس زنبور عسل گفت: امسال متوسط تولید عسل خالص‌ در هر کلونی عسل زنبورستان های استان البرز تنها یک تا دو کیلو بوده است در حالی تولید سال گذشته برای هر کلونی سه تا چهار کیلو بوده است.

جمال پور با اشاره به اینکه متوسط تولید عسل در کلونی های تغذیه ای استان البرز در سال قبل حدود شش تا ۱۰ کیلو بوده است، گفت: در استانی مانند چهارمحال و بختیاری که مراتع قویتری نسبت به البرز دارد تولید عسل خالص از هر کلونی ۴ تا ۷ کیلو و تولید عسل تغذیه ای نیز ۱۰ تا ۱۵ کیلو است.

وی با اشاره به اینکه زنبورداران کل کشور با یک مشکل اساسی مواجه هستند، افزود: در ایران زمانی که زنبورداران ییلاق می کنند برای اسکان آنها سایت یا مکان خاصی تعریف نشده است و برای تعیین مکان استقرار خود در نقاط شهری و روستایی باید به طور مرتب با شوراهای شهر و دهیاری ها دیدار کنند تا جایی برای فعالیت آنها تعیین شود.

این کارشناس زنبور عسل در خصوص اعمال نظارت های بهداشتی با این توضیح که دامپزشکی در امر پیشگیری از ابتلای زنبورها به بیماری و در ادامه مسئله درمان نظارت کامل بر زنبورستان ها را اعمال می کند، گفت: معتقد هستم درمان در زنبورها معنایی ندارد زیرا مرتب از کندوها خارج می شوند، از طرفی دادن دارو به زنبورهای بیمار نیز کاری بیهوده است زیرا موجب خرابی محصول شده و از طرفی فایده ای نیز ندارد.

این مسئول با بیان اینکه دامپزشکی بر امر بهداشت کلونی ها و رعایت دستورالعمل های بهداشتی در این زمینه نیز نظارت کافی دارد، افزود: در این قالب به‌گزینی و به‌نژادی مدنظر است.

وی در ادامه با بیان اینکه کلونی های زنبور عسل ایران از نوع «لانگستروت» است، گفت: الگوبرداری از شیوه لانگستروت سال های قبل انقلاب از خارج کشور وارد ایران شده و در آن کلونی های عسل قرار داده شده در زمستان بسیار سرد و در تابستان بسیار گرم هستند و این در حالی است که کندوی عسل برای ملکه تخم گذار حکم ماشین جوجه کشی را دارد و باید درجه حرارت آن حداقل ۳۳ و حداکثر ۳۷ درجه باشد.

جمال پور با اشاره به اینکه تهدید دیگر برای کلونی های عسل بحث سم پاشی باغات است، گفت: همه ساله به این دلیل تلفات شدیدی در سطح زنبورستان ها داریم و نمی توانیم از باغداران بخواهیم سم‌پاشی نکنند زیرا نیاز مهمی برای حفظ محصول باغات آنها است اما از طرفی زنبوردادان نیز توانایی مالی کافی ندارند که هنگام سم پاشی باغات کلونی های خود را جابجا کنند.

وی با بیان اینکه مراتع پای کوه ها سایت بندی نشده اند تا بتوان مکان خاصی برای استقرار زنبورداران در سطح این مراتع تعریف کرد، افزود: اکنون سال رونق تولید و اقتصاد مقاومتی است اما در حمایت از زنبورداران کاری برای استقرار مکان اسکانشان تعریف نمی شود.

این کارشناس زنبور عسل دامپزشکی استان البرز افزود: در تمام دنیا از جمله در کشور آمریکا به منظور حمایت از زنبورداران در طول یکسال ۶۸۰ دلار بابت گردافشانی هر کلونی پرداخت می شود و در کشوری مانند کانادا این رقم پرداختی بیش از ۴۸۰ دلار است.

وی با بیان اینکه کشوری مانند ترکیه تنها ۲۰ سال است که زنبور داری را آغاز کرده اما اکنون دومین زنبوردار دنیا است، توضیح داد: در ترکیه در نقاط ییلاقی سایت بندی ها برای زنبورداران انجام شده و واگن های قطاری ثابت برای استقرارشان تعبیه شده است.

جمال پور با تاکید بر اینکه استقرار زنبورستان ها در یک منطقه خاص باید بر اساس ظرفیت آن‌ باشد، گفت: به عنوان‌نمونه نباید در شعاع ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری محل استقرار زنبوررستانی که ۵۰۰ کندو دارد، زنبورستان دیگری که تنها ۵۰ کندو دارد فعالیت کند؛ به عبارتی زنبورستان های استان بر اساس ظرفیت های معینی که دارند باید در مکان های مشخص مستقر شوند.

وی بیان کرد: در نقاطی از استان مانند مانند روستای «ولایت رود»، «وارنگه رود»، «نسا» و «آزاد بر» در محور کرج - چالوس و همچنین شهر طالقان، شاهد حضور زنبورداران مهاجر زیادی از استان های شمالی کشور هستیم‌ که به البرز می آیند و متاسفانه تعدادی از آنها دارای جواز نیستند و گاهی ناقل بیماری به زنبورستان های استان می شوند.

این مسئول ادامه داد: در شهرهای شمالی کشور رطوبت هوا بالا است به همین دلیل بیماری های انگلی زنبورها مانند «نوزما» و «آکاراپیس» در میان کلونی ها بسیار زیاد است و با ورود کندوهای عسل از این استان های به البرز، مواردی از بیماری ها به زنبورستان های استان سرایت می کند.

وی در ادامه گفت: از لحاظ سایت بندی محل استقرار زنبورداران در استان هایی مانند تهران و البرز کنترل ها و نظارت ها در این خصوص زیاد نیست زیرا زنبورداران از استان های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل و کردستان حضور پیدا می کنند و در بیایان های استان به صورت پراکنده مستقر می شوند.

جمال پور با اشاره به اینکه زنبورداران مهاجر بعد از مدتی از البرز نیز کوچ کرده و به جنوب کشور می روند، عنوان کرد: این قضیه موجب ریزش بیماری از این زنبورستان های مهاجر به زنبورستان های البرز است.

وی با بیان اینکه زنبورداران به عنوان یک صنف تولید کننده باید به رسمیت شناخته شوند، افزود: متاسفانه در بخشی حمایتی مانند بیمه، تنها کندوهای عسل بیمه می شوند و زنبورداران این خدمات را دریافت نمی کنند.

این کارشناس زنبور عسل دامپزشکی استان البرز با تاکید بر اینکه در سطح بازار کشور بیش از ۹۹ درصد عسل ها تقلبی است اما هیچ ارگانی این موارد را جمع آوری نمی کند، گفت: امسال متوسط تولید عسل خالص یک کلونی برخی از زنبورداران داخلی استان یک کیلو بوده است که این عسل بسیار باارزش است و اگر بتوانیم آن‌را صادر کنیم براحتی حدود ۵۰۰ دلار بفروش می رسد.

وی با بیان اینکه زنبورداران به تنهایی توانایی صادرات عسل های خالص و ناب را ندارند، گفت: متاسفانه زنبورداران هیچگونه ضمانت اقتصادی ندارند در حالی این خدمات به راحتی برای دامداران فراهم است.

وی در پایان به اهمیت انجام تست آزمایشگاهی برای سنجش کیفیت عسل های تولیدی در کشور اشاره کرد و گفت: بازار کشور پر از عسل های تقلبی است که در آن از شکر استفاده شده است به همین دلیل در یک بازنگری باید بر اساس کیفیت عسل های تولیدی قیمت گذاری آن انجام شده، درجه کیفی عسل های متنوع موجود در بازار نیز مشخص شود و در ادامه راهی عرضه در بازارهای داخلی و خارجی شود.