گفت‌وگوی حکیم مهر با مدیرکل جدید دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور/ در سخت‌ترین مرحله کنترل تب برفکی در کشور قرار داریم

حکیم مهر - محسن طاهرمیرزایی: «دکتر علیرضا اکبرشاهی» مدیر جوان و خوش‌اخلاق شاغل در سازمان دامپزشکی کشور، ورودی سال 77 دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران است. وی که عاشق تنوع کاری و گستردگی بسیار زیاد رشته دامپزشکی شده بود، بهمن ماه سال 83 و در سن 25 سالگی فارغ‌التحصیل شد.

بعد از فارغ‌التحصیلی به صورت امریه سربازی در اداره کل دامپزشکی استان قزوین مشغول به کار شده و به‌عنوان اولین دکتر دامپزشک در منطقه محروم و دورافتاده الموت شرقی به مدت 20 ماه دوران سربازی را در قالب دامپزشک بخش الموت شرقی جهت درمان دام‌های بیمار منطقه سپری کرد. پس از دوران سربازی نیز مدت کوتاهی در قالب طرح در اداره دامپزشکی شهرستان بویین زهرا از توابع استان قزوین فعالیت نموده و پس از قبولی در آزمون استخدامی در سال 87 به استخدام اداره کل دامپزشکی استان قزوین درآمد.

کمبود نیرو در شهرستان‌ها باعث شد تا علیرضا در زمان کارشناسی در اداره بویین‌زهرا همزمان به‌عنوان معاون اداره، مسئول سل و بروسلوز، مسئول مبارزه، کارشناس نظارت و کارشناس بخش طیور فعالیت کند. در ادامه به مدت 3 سال به‌عنوان رئیس اداره شهرستان بویین زهرا، 3 سال رئیس اداره شهرستان قزوین، 4 سال معاون سلامت اداره کل قزوین و 2 سال و نیم هم به عنوان مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور سازمان دامپزشکی کشور فعالیت داشت.

دکتر اکبرشاهی امروز مدیر کل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور است.

حکیم مهر: ضمن عرض تبریک به مناسبت انتخاب شما به‌عنوان مدیر کل جدید دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور، از نظر شما مدیریت دفتر بهداشت بیماری‌های طیور، زنبورعسل و ... چه تفاوتی با دفتر جدید بیماری‌های دامی دارد؟ منظور بنده از نظر تفاوت‌های مدیریتی، کاری و اجرایی است.

در خصوص تفاوت دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور با دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی ابتدا باید به نقاط تشابه آن اشاره کرد؛ از نقاط مشترک این ۲ دفتر می‌توان گفت که هر ۲ دفتر به صورت مستقیم با بهداشت و سلامت موجود زنده در ارتباط هستند، فلذا حساسیت و اهمیت زیادی دارند و به نوعی 24 ساعت شبانه‌روز و در کل طول ایام نگرانی از بابت رخدادهای ناگهانی احساس می‌شود.

دوم اینکه این دو دفتر به نوعی مسئولیت اصلی از نظر فراهم آوردن شرایط تولید پروتئین سالم مورد نیاز جامعه به عنوان بخش مهمی از تغذیه انسان را هم از نظر حفظ سلامت دام و طیور و کاهش تلفات و هم بحث بهداشت عمومی عهده‌دار هستند و هر گونه اتفاق ناگوار در این ۲ بخش می‌تواند منجر به تبعات اجتماعی گردد.

در خصوص تفاوت ۲ دفتر می‌توان به بحث واکسن و واکسیناسیون اشاره کرد که در بخش طیور تقریبا 100 درصد عملیات واکسیناسیون توسط بخش خصوصی انجام می‌شود؛ حال آنکه چون در بخش دام، قسمت قابل توجهی از جمعیت دامی کشور به صورت سنتی و روستایی و عشایری نگهداری می‌شود، حمایت دولت از این بخش در خصوص تامین و اجرای واکسیناسیون بیماری‌های استراتژیک رایگان و توسط بخش دولتی انجام می‌شود که تامین به موقع و اجرای مناسب واکسن از اهمیت ویژه‌ای در کنترل بیماری‌ها برخوردار است.

همچنین در بخش طیور با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از طیور به صورت صنعتی و متمرکز پرورش می‌یابد، مباحث مرتبط با قرنطینه و امنیت زیستی واحدها در خود واحدها اهمیت دارد؛ حال آنکه در بخش دام چون بخش قابل‌توجهی از جمعیت دام سنگین و قسمت عمده دام سبک به صورت مستمر در مراتع و چراگاه‌ها هستند، عملا مباحث مرتبط با امنیت زیستی و ضدعفونی جایگاه‌ها در مقایسه با صنعت طیور پر رنگ نیست. لذا در بخش طیور عمده برنامه‌ریزی‌ها می‌بایست بر اساس شیوه پرورش به صورت صنعتی و متراکم صورت پذیرد و در بخش دام هم بر اساس شیوه پرورش سنتی و لحاظ نمودن جابجایی های مکرر و بی‌ضابطه دام و چه بسا احتمال انتقال عوامل بیماری جدید با توجه به قاچاق دام به کشور.

حکیم مهر: برنامه شما برای بیماری تب برفکی چیست؟ کمااینکه این بیماری سال‌هاست که جمعیت دامی کشور را درگیر خود کرده است. چه برنامه متفاوتی برای تب برفکی دارید؟ مشکل چه بوده که خیلی از کشورها توانستند بیماری تب برفکی را حذف کنند اما ما در ایران نتوانستیم و هر از گاهی می‌بینیم بیماری تلفات می‌دهد و کاهش تولید ایجاد می‌کند.

بیماری تب برفکی به‌عنوان یکی از خسارت‌بارترین بیماری‌های دامی، سالیان سال است که در کشور علی‌رغم هزینه بالایی که دولت در بحث کنترل و واکسیناسیون انجام می‌دهد، سبب ایجاد خسارت فراوان گردیده است. از آنجا که علل رخداد بیماری تب برفکی با توجه به محل استقرار کشور ایران و همسایه‌ها و وضعیت تردد و جابه‌جایی دام و سیستم پرورش دام متعدد است، نیاز است که با تدوین یک برنامه منسجم و اجرایی نمودن آن طی چند سال به سمت کنترل کامل بیماری گام برداشته شود.

سازمان دامپزشکی کشور با کنترل بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در کشور که خسارات اقتصادی سنگینی به کشور وارد می‌کرد، ثابت کرد با تدوین و اجرای یک برنامه همه‌جانبه و همکاری با سایر دستگاه‌های متولی می‌تواند در زمینه کنترل سایر بیماری‌ها نیز حرکت کند و در حال حاضر تدوین برنامه ملی کنترل تب برفکی یکی از مهمترین این برنامه‌ها است که با تشکیل کمیته ملی تب برفکی و با همکاری مراجع بین‌المللی از جمله FAO و OIE در حال برنامه‌ریزی در بخش‌های مختلف از جمله بررسی مباحث مرتبط با واکسن‌ها و عمکرد واکسن‌ها از نظر ایمنی‌زایی، شناسایی و سکانس به موقع ویروس در کانون‌ها و... هستیم. 

بر اساس پروتکل‌های ابلاغی FAO جهت کنترل تب برفکی 5 مرحله وجود دارد و ایران در مرحله دوم این برنامه است. یکی از اولویت‌های سازمان در حال حاضر برنامه‌ریزی جهت گذر از مرحله ۲ به مرحله ۳ می‌باشد که به نوعی سخت‌ترین مرحله گذر در کنترل تب برفکی است و در صورتی که مرحله سوم به درستی انجام شود، سبب کاهش چرخش ویروس در کشور می‌گردد و زمینه‌سازی برای ورود به مرحله چهارم کنترل تب برفکی فراهم می‌شود.

حکیم مهر:‌ مهمترین بیماری‌های تحت پوشش دفتر، چه بیماری‌هایی هستند؟

تعدد بیماری‌های تحت مسئولیت این دفتر در کشور بسیار زیاد است. برخی از این بیماری‌ها با توجه به مشترک بودن بین انسان و دام از جمله CCHF ، سل و بروسلوز، هاری و مشمشه از اهمیت ویژه برخودار است. این دفتر وظایف متعددی دارد ولی می‌توان مهمترین وظایف دفتر را در سیاست‌گذاری کنترل بیماری‌ها و از سوی دیگر پیش‌بینی وضعیت رخداد بیماری‌ها در کشور با توجه به وضعیت بیماری در کشورهای اطراف و داخل کشور به منظور برنامه‌ریزی جهت پیشگیری از بیماری‌ها عنوان کرد تا از این طریق بتوان با هزینه کمتر پیشگیری، در کنترل بیماری‌ها موفق‌تر عمل کرد. برنامه‌ریزی جهت ریشه‌کنی بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک برابر پروتکل‌های بین‌‌المللی تا سال 2030، برنامه‌ریزی جهت کنترل کامل بیماری لمپی‌اسکین با استفاده از واکسن همولوگ و... جزو برنامه‌های دفتر است.

حکیم مهر: در سال جاری اخبار کمبود واکسن خیلی به گوش ما می‌رسد. نظر شما و برنامه شما در این خصوص چیست؟

برخلاف واکسن‌های طیور که نزدیک به 70 درصد آن وارداتی بود، در بخش دام قسمت عمده واکسن‌های مصرفی تولید داخل است و خوشبختانه با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده شرکت‌های تولیدکننده واکسن در حال افزایش است. معهذا تامین واکسن وارداتی یا تامین مواد اولیه تولید واکسن نیازمند تامین به موقع ارز و فراهم بودن شرایط انتقال ارز است که با توجه به تحریم‌های ظالمانه مشکلاتی در این بخش وجود دارد. بالتبع تامین به موقع واکسن‌های مناسب و با کیفیت جزو وظایف سازمان دامپزشکی کشور است، لیکن تامین ارز و انتقال آن جهت واردات واکسن و مواد اولیه در اختیار سازمان دامپزشکی کشور نیست و هر گونه مشکل در این بخش منجر به کاهش واردات یا تولید داخل می‌شود. معهذا همچنان که در دفتر طیور با راه‌اندازی سامانه رصد واکسن‌ها و نظارت مستمر بر توزیع واکسن‌های استراتژیک از طریق صدور حواله تا حدود قابل توجهی واکسن‌ها در اختیار مصرف‌کننده واقعی قرار گرفت، در این دفتر هم برنامه‌ریزی جهت این امر در دستور کار قرار گرفته است تا با مدیریت صحیح بتوان کمبودها و مشکلات موجود را پوشش دهیم.

حکیم مهر:‌ آیا راهکاری برای کاهش هزینه واکسن و رایگان کردن آن دارید تا استقبال بیشتری از آن شود؟ مشکلات مالی دامداران زیاد است و توانایی تهیه واکسن را ندارند. حکیم مهر آماده است که از طریق اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس ورود کرده و صدای جامعه دامپزشکی را به گوش مجلس برساند.

تامین رایگان واکسن‌های دامی نیازمند تامین بودجه کافی است و با توجه به بودجه‌ای که در اختیار سازمان قرار می‌گیرد، تمام تلاش سازمان در خصوص تامین واکسن و اجرای عملیات مایه‌کوبی به صورت رایگان صورت می‌پذیرد. معهذا با توجه به قیمت‌های واکسن و افزایش هزینه‌های مرتبط با اجرای واکسن و بودجه‌ای که در اختیار سازمان قرار می‌گیرد، بالتبع بایستی به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود تا بتوان واکسیناسیون رایگان را برای جامعه هدف که امکان واکسیناسیون بهادار را ندارند، از جمله دام روستایی و عشایری در نظر گرفت.

حکیم مهر: در مورد واکسن بروسلوز هم گویا بعضی از استان‌ها کمبود داشتند. آیا مشکلی هست؟

خیر. در خصوص واکسن بروسلوز در حال حاضر در کشور هیچ مشکلی وجود ندارد و واکسن در اختیار ادارات کل استانها جهت اجرای عملیات قرار گرفته است.

حکیم مهر:‌ ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.