مهمترین گام برای حل معضل درمان غیرمجاز، ایجاد انحصار دارو در اختیار دامپزشکان است/ برخی اعضای هیات علمی انگیزه لازم را ندارند

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «سازمان نظام دامپزشکی برای سامان دادن به محیط کسب و کار، قدرت اجرایی لازم را ندارد یا آن قدرت را نمی‌تواند اجرا کند و به همین دلیل دخالت غیر دامپزشک در امر تشخیص و درمان فراوان است»؛ این را دبیر کمیته تخصصی دام‌های بزرگ سازمان نظام دامپزشکی به حکیم مهر می‌گوید.

از نظر «دکتر رضا کسروی» مهمترین قدم در حل معضل دخالت در درمان، ایجاد نوعی انحصار دارو در اختیار دامپزشک است. وی می‌گوید: «وقتی دارو در دست غیر دامپزشک نباشد، حتی اگر سودا یا انگیزه دخالت هم داشته باشد، عملاً دست او بسته است؛ کمااینکه هر تشخیص و دخالتی در نهایت باید به تجویز دارو ختم شود.»

این دامپزشک متخصص مامایی و بیماری‌های تولید مثل دام و مدرس دوره‌های بازآموزی سازمان نظام دامپزشکی ضمن اشاره به سطح علمی پایین فارغ‌التحصیلان، تصریح می‌کند: «قطعا تعداد زیاد دانشکده‌ها یکی از دلایل این معضل است اما تنها عامل نیست؛ چون ما این افت کیفیت را در دانشکده‌های قدیمی هم کمابیش می‌بینیم. در برخی از اعضای هیات علمی انگیزه کم است، چراکه مکانیسم‌های جذب هیات علمی بر اساس عشق و علاقه به تدریس و انتقال مفاهیم عملی و نظری نبوده است و همیشه ملاحظات غیرفنی هم در آن دخالت کرده است.»

حکیم مهر: آقای دکتر، از نظر شما بزرگترین مشکل حال حاضر کلینیسین‌های دام بزرگ چیست؟

ما در حوزه کلینیسین‌ها چند شکایت عمده داریم؛ برخی همان شکایت‌های تکراری است که سال‌هاست عنوان شده و شامل بالا بودن تعداد دانش‌آموختگان و تعدد دانشکده‌هاست. این معضل باعث بروز یک رقابت بی در و پیکر در بازار کار شده است. شکایت بعدی پایین بودن نسبی سطح علمی دانش‌آموختگان است. دانش‌آموختگان وقتی فارغ‌التحصیل می‌شوند، از نظر علمی و عملی حداقل توانمندی‌های لازم را ندارند. حداکثر توانمندی که در طول زمان و با مطالعه و کار به دست می‌آید اما خیلی‌ها همان حداقل لازم را هم ندارند و همین باعث می‌شود که وارد رشته نشوند و به مشاغل نامربوط سوق پیدا کنند. اگر هم وارد رشته می‌شوند، با تشخیص‌دهی نادرست، باعث ایجاد خسارت به حرفه می‌شوند. برخی‌ نیز به رقابت‌های ناسالم می‌پردازند تا نابلدی خود را جبران کنند. اینها مسائل مربوط به سامانه‌ی آموزش است.

حکیم مهر: حضرتعالی دبیر کمیته تخصصی دام‌های بزرگ سازمان نظام دامپزشکی هستید. چه حمایتی از فعالان این عرصه کردید؟

سازمان نظام دامپزشکی برای سامان دادن به محیط کسب و کار، قدرت اجرایی لازم را ندارد و به همین دلیل، چون اسم آن نظام است و مسئولیت برقراری نظام و انتظام در کار را بر عهده دارد، در عمل قدرت اجرایی آن نسبتا محدود است. سازمان نظام دامپزشکی به نسبت تشکیلات مشابه در حوزه پزشکی، سازمانی جدید تلقی شده و فعلا زورش در همین حد است.

حکیم مهر: برخی معتقدند که سازمان اراده و انگیزه کافی ندارد.

این مساله نیت‌خوانی دیگران است و من به آن ورود پیدا نمی‌کنم؛ اما می‌توانم بگویم که قدرت اجرایی لازم را ندارد یا آن قدرت را نمی‌تواند اجرا کند و به همین دلیل دخالت غیر دامپزشک در امر تشخیص و درمان فراوان است.

اگر شاخه سومی را برای شکایت‌ و گلایه‌های کلینیسین‌های دام بزرگ در نظر بگیریم، مربوط به خود سازمان دامپزشکی است. کلینیسین‌ها و مردم به عنوان مصرف‌کننده مواد لبنی، گوشتی و فرآورده‌های آن، به حق از این مساله شکایت دارند که متاسفانه دارو بدون نسخه و به وفور در اختیار همه دامپروران است و بنابراین نظارتی وجود ندارد. این دارو باید به انحصار دامپزشک در بیاید همچنان که در همه کشورهای صنعتی‌تر از ما، دارو در اختیار دامپزشک است و نه در اختیار مستقیم دامپرور.

حکیم مهر: به بحث آموزش اشاره کردید و اینکه فارغ‌التحصیلان از حداقل‌های علمی هم برخوردار نیستند. علت این مساله چیست؟ آیا تعداد زیاد دانشگاه‌هاست؟

قطعاً تعداد زیاد دانشکده‌ها یکی از عوامل است اما تنها عامل نیست، چون ما این افت کیفیت را در دانشکده‌های قدیمی هم کمابیش می‌بینیم. بنده نه قصد اغراق دارم و نه بی‌انصافی. اما این معضل را کمابیش در دانشکده‌های قدیمی هم می‌بینیم. تعداد بالای دانشجو نیاز به هیات علمی ممتاز، کارکرده و باتجربه، نیاز به امکانات آموزشی، بیمارستان و دامپروری آموزشی دارد که دانشگاه‌های جدید ندارند؛ یا کمابیش ندارند یا عمدتا ندارند یا ناقص است. اما دانشکده‌های قدیمی هم که این امکانات را دارند، باز هم کیفیت آنها در حدی که انتظار می‌رود مطلوب نیست.

حکیم مهر: چرا؟

چرایی آن را هر کس می‌تواند بر اساس زاویه دید خود تحلیل کند اما آنچه به عقل من می‌رسد، این است که اولا در برخی از اعضای هیات علمی انگیزه کم است، چراکه مکانیسم‌های جذب هیات علمی بر اساس عشق و علاقه به تدریس و انتقال مفاهیم عملی و نظری نبوده است و همیشه ملاحظات غیرفنی هم در آن دخالت کرده است. غیر از آن، وقتی با خود اساتید هم صحبت می‌کنیم، می‌بینم که از کیفیت و انگیزه دانشجوها شکایت می‌کنند، از اینکه آنها مطالعه کافی نمی‌کنند و زحمت کافی نمی‌کشند. این مساله فقط هم به دانشگاه مربوط نیست. بی‌انگیزگی و کم‌انگیزگی بین جوانان ما رایج شده و همه می‌خواهند یک شبه، ره صدساله روند و به پول برسند.

حکیم مهر: اشاره کردید که سازمان نظام دامپزشکی قدرت اجرایی لازم را برای ساماندهی محیط کسب و کار ندارد. ارزیابی شما از عملکرد سازمان نظام در سال‌های اخیر چیست؟

بنده دوستانی دارم که معاونین سازمان نظام بودند و از نزدیک‌ اطلاعاتی بیشتر از حد یک کلینیسین و مدرس دوره‌های خصوصی دارم. به ویژه اینکه در فرایند برگزاری حدود ۵ کنگره نظام دامپزشکی در حوزه دام بزرگ نقش داشتم. بنابراین ارتباطاتی دارم و تا حدی با معاونین آموزشی و حقوقی نظام آشنا هستم. آنچه من از صحبت‌های منتقدین و دوستان خودم دستگیرم شده، این است که سازمان نظام همان‌گونه که اشاره کردم اولا به نسبت تشکیلات پزشکی، جدید است و ثانیا در پزشکی بنا به یک سنت قدیمی، حساسیت اجتماعی بیشتری وجود دارد. مساله دیگر این است که سازمان نظام دامپزشکی تا آنجا که من اطلاع دارم، طبق قانون صرفا با افرادی می‌تواند مقابله کند که عضو سازمان باشند؛ چه در رده دامپزشک متخصص، چه دامپزشک عمومی و چه دوستان کارشناس و فوق‌دیپلم. کسانی که عضو سازمان نظام هستند اگر تخلف کنند، در صورت شکایت دادگاه‌ها، سازمان نظام می‌تواند پیگیری کند. اما اگر اینها عضو نباشند، مثلا کسانی که به صورت تجربی کار می‌کنند، عزیزانی که سرکارگر یا کارگر یا کارشناسان رشته‌های دیگر هستند، اگر دخالت کنند، دست سازمان نظام از لحاظ قانونی برای پیگیری بسته است.

نکته بعدی این است که اگرچه به هر عملکردی می‌توان انتقاد داشت و انتقاد هم حق مردم است و باعث پیشرفت می‌شود، اما خود ما مردم هم در ابراز شکایت‌ها مقداری منفعل هستیم. یعنی معمولا خودمان به دنبال دردسر نمی‌گردیم. روحیه نقد و گزارش دادن نداریم و معمولا با مسائل مصالحه می‌کنیم. گاهی می‌بینیم یک خطا اتفاق افتاده و با فرض اینکه سازمان همکاری نخواهد کرد، گزارش هم نمی‌دهیم و پیگیری نمی‌کنیم. چنین نقصی هم هست. بنده دیدم مواردی که شکایت و پیگیری شده، یک بسیج افکار عمومی در بین دامپزشکان ایجاد شده و کار کمابیش به نتیجه رسیده است. حداقل این مساله در مورد آنها که خودم در آن دخالت داشتم، صحت دارد. بنابراین باز هم یک مشکل پیچیده و چندوجهی است و صرفا نباید سازمانی را که چند نفر انسان در آن هستند، متهم کرد. بلکه مساله جنبه‌های فرهنگی، محافظه کاری تاریخی و... دارد.

حکیم مهر: چه راهکاری برای حل معضل قدیمی دخالت غیر دامپزشک‌ها یا فروش بدون نسخه دارو دارید؟

من فکر می‌کنم دو راهکار خیلی روشن در این زمینه وجود دارد؛ طی سالیان گذشته که با دوستان نیز در این رابطه صحبت کردم، با آنها هم روی این مساله به اجماع رسیدیم. مهمترین قدم، ایجاد نوعی انحصار دارو در اختیار دامپزشک است. وقتی دارو در دست غیر دامپزشک نباشد، حتی اگر سودا یا انگیزه دخالت هم داشته باشد، عملا دست او بسته است؛ کمااینکه هر تشخیص و دخالتی در نهایت باید به تجویز دارو ختم شود. وقتی دارو در اختیار فرد نباشد، دست او بسته می‌شود.

نکته بعد همان کیفیت فارغ‌التحصیل یا دانش‌آموخته است. اگر دانش‌آموخته آزمون و خطاهای خود را به صورت عملی و نه فقط جزوه‌خوانی و کتاب‌خوانی در دانشگاه انجام داده باشد، عملا وقتی وارد بازار کار می‌شود، حق گفتن دارد و دامپرور که قطعا فرد باهوشی است و در اکثر مواقع صلاح خود را درست تشخیص می‌دهد، متوجه می‌شود که باید به سراغ این شخص برود، نه سراغ افرادی که کفایت لازم را ندارند. دامپزشکان ما بعضا اطلاعات و مهارت‌های کافی ندارند و لذا طبیعی است که بازار خالی شود. کسانی که به صورت تجربی مهارتی دارند، خیلی راحت‌تر می‌توانند اعتماد دامپرور را جلب کنند و هیچ نقدی هم به دامپرور نمی‌توان وارد کرد.

پس دو راهکار کیفیت بالای دانش‌آموخته تازه فارغ‌التحصیل شده که کاربلد باشد و حداقل‌ها را بداند و دوم اینکه دارو در اختیار غیر دامپزشک نباشد، می‌تواند راهگشا باشد. از طرفی اساتید ما هم باید باور داشته باشند که برای رسیدن به این نتیجه، یکی از اقداماتی که باید صورت گیرد، برگزاری آزمون ورود به بازار کار است؛ یعنی نوعی آزمون صنفی. مثلا اگر همین الان فردی بخواهد در کشور دیگری دامپزشک شود، باید آزمون‌های مربوطه را بگذراند تا به او مجوز دهند. چنین امتحانی در ایران هنوز وجود ندارد. البته اینکه به محض برگزاری امتحان، مشکل حل شود هم خیال باطلی است، چون ممکن است مفاد امتحان درست نباشد یا در برگزاری آن انصاف صورت نگیرد.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.