برخی از افرادی که نتایج سازمان دامپزشکی درباره علت مرگ پرندگان میانکاله را نفی می‌کنند، به دنبال پناهندگی سیاسی هستند/ مطالعه ما دقیقا نتایج سازمان دامپزشکی را تایید کرد

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: استاد گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس یکی از افرادی است که در ابتدا به نتایج سازمان دامپزشکی در خصوص اعلام سم بوتولیسم به‌عنوان علت مرگ پرندگان تالاب میانکاله، شک داشت. خودش به حکیم مهر می‌گوید: «در واقع از در تشکیک و چالش وارد این قضیه شدیم. گروهی از دوستداران محیط زیست بودیم که همدیگر را می‌شناختیم. یک هیات ۵ نفره تشکیل دادیم و بعدا افراد زیادی به تیم ما دعوت شدند و در جریان مکالمات ما قرار گرفتند. خیلی از این افراد حتی کارشناسان محیط زیست استان‌های مجاور هستند که خود آنها بوتولیسم را قبول نداشتند و می‌گفتند تا به حال در ایران این مورد را نداشتیم.»

 «دکتر محمود قاسم‌پوری» تصریح می‌کند: «افرادی که نتایج سازمان دامپزشکی را نفی می‌کنند، اهداف خاصی دارند. حتی من شنیدم یکی از این عزیزان که سروصدا به راه‌ انداخته بود، با هدف و نگاه پناهندگی سیاسی شدن این کار را کرده بود. خیلی‌ها راه را پیدا کرده‌اند که مطلبی بگویند و سازمان دامپزشکی را وادار به شکایت کنند و فرد با استناد به آن شکایت بتواند از کشور خارج شود.»

حکیم مهر: آقای دکتر، نتایج تحقیقات سازمان دامپزشکی و همچنین تیم دانشگاهی شما، بوتولیسم را علت مرگ پرندگان میانکاله اعلام کرده است. اما چرا این قدر در برابر این مساله جبهه‌گیری وجود دارد؟

افراد در بیان نظرات خود آزاد هستند اما لازم است صحبتی که می‌کنند، دارای پشتوانه‌ باشد. سازمان دامپزشکی از طرفی متولی بیماری‌های مربوط به دام است و از طرف دیگر از سازمان حفاظت از محیط زیست برای بیماری‌های حیات وحش ماموریت گرفته است. در واقع پروتکل‌هایی دارند که شامل ۷ ماده اصلی است و براساس آن ۷ ماده، آلودگی‌های سموم، فلزات سنگین و سایر بیماری‌ها را مطالعه می‌کنند. این پروتکل‌های اجرایی بسیار دقیق است و با سازمان‌های جهانی نیز در ارتباط هستند.

سازمان دامپزشکی آزمایش‌هایی انجام داد و ما هم در دانشگاه برای اینکه مستقل از سازمان‌های دولتی کاری انجام دهیم، یک مطالعه را به شکل مستقل انجام دادیم. با پروتکل‌های استاندارد نمونه‌برداری کردیم و نمونه تازه تلف شده را در زنجیره سرد به آزمایشگاه منتقل کردیم. بخشی از این مطالعات هم در دانشگاه یاسوج و توسط توکسیکولوژیست آنجا انجام شد. تمام این موارد مستند شده، از آن فیلم‌برداری صورت گرفت و پخش شد. دو ورک‌شاپ نیز به شکل کارگاه برگزار شد.

افرادی که این موضوعات را نفی می‌کنند، اهداف خاصی دارند. حتی من شنیدم یکی از این عزیزان که سروصدا به راه‌ انداخته بود، با هدف و نگاه پناهندگی سیاسی شدن این کار را کرده بود. خیلی‌ها راه را پیدا کرده‌اند که مطلبی بگویند و سازمان دامپزشکی را وادار به شکایت کنند و فرد با استناد به آن شکایت بتواند از کشور خارج شود. به همین خاطر از رئیس سازمان دامپزشکی خواهش کردم که از این موارد شکایت نکنند و به ایشان گفتم هر کس هر حرفی دارد، بزند و شما هم فرمودید که درب سازمان دامپزشکی برای دیدن آزمایش‌ها باز است.

ما نیز یک نهاد مستقل هستیم؛ نه سازمان حفاظت از محیط زیست هستیم و نه سازمان دامپزشکی. اما به‌عنوان دانشگاه با وظیفه حقیقت‌یابی، روش‌های آزمایشگاهی را تکرار کردیم. روزهای متعددی در تالاب میانکاله به همراه یک تیم تحت عنوان کمیته مشورتی میانکاله حضور پیدا کردیم. این یک کمیته واتس‌اپی خودجوش است. تعدادی از افراد با تخصص‌های مختلف در آن حضور داریم و به بحث و تبادل نظر پرداختیم. تمام مراحل آزمایش‌های سم‌شناسی را با هزینه‌های شخصی تقبل کردیم که بدهکار سازمان دیگری نباشیم. در واقع با گرنت‌ها و پس‌انداز پژوهشی خودمان این کار را کردیم.

حکیم مهر: نتیجه چه شد؟

نتیجه کار ما با ابزار مشخص، دقیقا نتایج سازمان دامپزشکی را تایید کرد. علت اینکه چرا برخی افراد آن را نمی‌پذیرند را باید از خودشان پرسید که ادله آنها چیست. مثلا من یک حامی محیط زیست و عضو هیات علمی گروه محیط زیست در دانشگاه هستم و ۲۷ سال تدریس می‌کنم. دلم برای محیط زیست می‌سوزد اما این دلسوزی نباید از مجراهای عجیب و غریب به جریان بیفتد.

وجود کشتارگاه در میانکاله کار درستی نیست. سازمان حفاظت از محیط زیست هم شاید تلاش خود را کرده و شاید هم نکرده، من در جریان نیستم. از میزان تلاش برای بسته شدن آن یا نصب تصفیه‌خانه در کشتارگاه یا حتی پیامدهای آن کشتارگاه در منطقه اطلاع کافی ندارم اما وجود آن کشتارگاه در آنجا و اینکه پسابی را می‌ریزد، می‌تواند مثلا به عنوان یک آلودگی نقطه‌ای و یک پوینت‌سورس باشد که برای ما جای پیگیری دارد.

افراد از آنجا که می‌خواهند با محیط زیست گلاویز شوند و بگویند ماموران شما ناتوان هستند و خود شما تحت سیطره سایر مسئولین اداری شهر هستید و نمی‌توانید کاری کنید، می‌گویند آن کشتارگاه در آنجا باعث نوعی وبا تحت عنوان پاستورلوز شده است. محیط زیست در پاسخ به این ادعا، دوربین شبانه مخفی نصب و ملاحظه کرد که گرازهای فراوانی در منطقه هستند. گرازها از این لاشه‌ها خوردند و هیچ کدام از آنها آسیب ندیدند. در صورتی که این بیماری باعث مرگ گرازها و شغال‌ها می‌شود. تعداد زیادی شغال، گراز و سگ ولگرد در آن قسمت هست اما هیچ‌یک از آنها مبتلا نشدند. حتی یک مورد مرگ گراز نداشتیم اما این آقایان با دانش کم که نیاز به مطالعه دارند، می‌گویند بوتولیسم پرندگان وجود نداشته است و از کجا آمده است و چرا در زمستان اتفاق افتاده است. در حالی که ما وینتر بوتولیسم داریم. کافی بود آنها ابتدا این واژه را در اینترنت سرچ و بعد سعی ‌کنند عملکرد محققین مستقل یا سازمان دامپزشکی را زیر سؤال ببرند.

به هر ترتیب این اتفاق از نظر ما اثبات شده است. سایرین هم اگر می‌خواهند مطالبی را بگویند، در برداشت خود آزاد هستند، اما بهتر است در وبینار و صحبت‌های ما بنشینند و نظرات را بگویند نه اینکه پشت سر ما حرف بزنند.

حکیم مهر: خود شما چرا به این مساله ورود کردید؟ آیا سازمان دامپزشکی از شما درخواست کرد؟

ما در ابتدا به نتایج سازمان دامپزشکی شک داشتیم. در واقع از در تشکیک و چالش وارد این قضیه شدیم. گروهی از دوستداران محیط زیست بودیم که همدیگر را می‌شناختیم. یک هیات ۵ نفره تشکیل دادیم و بعدا افراد زیادی به تیم ما دعوت شدند و در جریان مکالمات ما قرار گرفتند. خیلی از این افراد حتی کارشناسان محیط زیست استان‌های مجاور هستند که خود آنها بوتولیسم را قبول نداشتند و می‌گفتند تا به حال در ایران این مورد را نداشتیم.

حکیم مهر: آیا نداشتیم؟

اینکه تا به حال نداشتیم درست است اما به هرحال الان پیش آمده و دلایل ایجادی آن مهم است. نگرانی‌ ما از تکرار آن برای سال‌های بعد است. خود کارشناسان با دیدن مجموعه کلیپ‌هایی که آماده کرده بودیم و در مجموعه فیلم‌برداری شده بود، بحث‌ها، تبادلات و مقالات انگلیسی که خواندیم و در آنجا قرار دادیم، متقاعد شدند. در بدنه داخلی سازمان کارشناسانی وجود دارند که در منطقه هستند و سال‌ها به تالاب رفتند و انواع مرگ و میرها را دیدند و با این مورد مواجه نشده بودند. خود آنها نیز ابتدا متقاعد نشده بودند. پس این موارد ممکن است پیش بیاید و جای سؤال همیشه آزاد است، اما احساس می‌شود که بعضی از افراد به شکل عامدانه قصد پذیرش ندارند، در صورتی که نحوه تعامل سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمان دامپزشکی با این واقعه از نظر اطلاع‌رسانی و پاسخ‌گویی به من نوعی دانشگاهی که به راحتی قانع نمی‌شوم، عالی و مورد قبول بوده است. ما روش‌های استاندارد و گزارش ۳۸ صفحه‌ای آنها را خواندیم و کاملا مبانی علمی آن درست بود. ما نیز سرچ‌های مستقل خود را انجام و الگو، نحوه و رفتارشناسی تلفات پرنده‌ای که با بوتولیسم مسموم می‌شود را بررسی کردیم.

خود من ۲ مورد مکاتبه با متخصصین جهانی بوتولیسم داشتم. شواهد را که گفتم، گفتند شواهد مشاهدات رفتاری شما کامل است. رفتارشناسی این پرنده مسموم کافی است و نیاز به آزمایش‌های پرهزینه ندارید. اما باز هم سازمان دامپزشکی بودجه گذاشت و کار را انجام داد که به نظر من جای تقدیر دارد.

حکیم مهر:‌ آیا شما حاضر هستید که برای پایان دادن به شبهات، مستندات و نتایج آزمایش‌هایی را که انجام دادید، در اختیار پایگاه خبری حکیم مهر برای انتشار قرار دهید؟

در این زمینه کلیپ‌های فیلمبرداری شده موجود هست. محتوای این کلیپ‌ها بخشی است که مربوط به کار ماست و به اندازه کافی گویا هست. اگر کمک می‌کند، من آنها را در اختیار شما قرار می‌دهم.

حکیم مهر: ارتباط سم نوروتوکسین با این رخداد چیست؟

نوروتوکسین‌ها سموم عصبی هستند که برخی از خزندگان و مارها این سموم عصبی را تشکیل می‌دهند. وقتی گزنده‌ای آنها را می‌گزد، باعث تنگی نفس و خفگی و فوت می‌شود. این همان سمی است که این باکتری تولید می‌کند. یک سم عصبی حاصل از باکتری کولوستریدیوم بوتولینوم که ایجاد پدیده مسمومیت بوتولیسم می‌کند و از انواع نوروتوکسین‌هاست. فقط سم بوتولیسم نیست و ده‌ها سم دیگر را هم شامل می‌شود که روی سیستم عصبی اثر می‌گذارند.

حکیم مهر: برای آینده منطقه میانکاله چه می‌توان کرد؟

یک تعداد مزرعه پرورش ماهی در منطقه هست که فضولات آن خیلی غنی است و نباید در طبیعت رها شود. احتمالا در آنجا پساب‌ها را به شکل غیر قانونی رها می‌کنند. برخی کانال‌ها نیز وجود دارد که قبلا لایروبی نشده و نیزار طبیعی داشت. افراد محلی به هر شکلی آنجا را لایروبی کردند، در حالی که قبل از آن، نوعی خودپالایی طبیعی وجود داشت که کود، ترکیبات شیمیایی و کودهای کشاورزی را به صورت طبیعی جذب می‌کرد. گیاهان آبزی چند کیلومتری را طی می‌کردند و آب نسبتا سالم‌تری به تالاب می‌رسید. در دهه گذشته حدود ۲ متر از ارتفاع تراز آب دریای خزر پسروری کرده و خیلی زمین‌ها آزاد شده است. از طرفی هم آب مغذی و خوراک بیش از اندازه از نظر ترکیبات آلی که میکروارگانیزم‌ها به مصرف می‌رسانند باعث شد تا نرم‌تنان تکثیر می‌شوند. اینها بیش از اندازه تکثیر شدند و رسوباتی که روی اینها نشسته باعث شده دفن شوند و شرایط رشد باکتری به وجود بیاید، به طوری که در زمستان هم با اندکی گرم شدن هوا، باعث شده این باکتری فرصت‌طلب از این شرایط استفاده کند و در نقاط مشخصی دچار شکوفایی باکتریایی شود و نتیجه آن مرگ پرنده‌هایی بوده که چند صد متر جابه‌جا می‌شدند و در آن نقطه می‌نشستند و همانجا تلف می‌شدند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.