در سال گذشته، باقی‌مانده آنتی‌بیوتیکی در گوشت مرغ و گوشت قرمز که باعث ضبط لاشه شود را نداشتیم

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: رئیس مرکز ملی تشخیص و آزمایشگاه‌های مرجع و مطالعات کاربردی سازمان دامپزشکی کشور در نشست خبری هفته اطلاع‌رسانی مقاومت میکروبی در وزارت بهداشت، در پاسخ به پرسش حکیم مهر مبنی‌بر اینکه آخرین آمار وضعیت باقی‌مانده‌های آنتی‌بیوتیکی در لاشه دام و طیور در کشور چقدر است؟ گفت: «در برنامه NRP در سال گذشته هم در گوشت مرغ و هم در گوشت قرمز باقیمانده سموم، فلزات سنگین و آنتی بیوتیک‌ها را بررسی کردیم و خوشبختانه در این دو مورد باقیمانده آنتی‌بیوتیکی که باعث ضبط لاشه شود را نداشتیم.»

به گزارش حکیم مهر، «دکتر محمد حبیبی» افزود: «امیدوارم که در این هفته که به عنوان هفته اطلاع‌رسانی مقاومت‌های میکروبی نام‌گذاری شده، بتوانیم برنامه‌ای برای کنترل و مقابله با این پدیده خطرناک جهانی بچینیم. بحث مقاومت‌های میکروبی یکی از معضلات بهداشت جهانی بوده و اهمیت آن آنقدر زیاد است که در سال ۲۰۱۵ سران ۱۰ کشور اقتصادی دنیا به دلیل مشکل مقاومت میکروبی در سازمان ملل جلسه برگزار کردند و سال مقابله با مقاومت میکروبی را نام‌گذاری کردند.»

وی تصریح کرد: «مواردی که در حوزه انسانی منجر به مقاومت میکروبی می‌شود، در حوزه دامی هم این اتفاقات می‌افتد. در واقع پاسخ ندادن به درمان‌های عادی و درمان‌های ارزان قیمت، جواب ندادن به داروهای قدیمی موجود، مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک در دام و... از عواملی است که مقاومت میکروبی باعث آن‌ها می‌شود و متاسفانه اکنون در جامعه ما این پدیده وجود دارد که باید برای آن برنامه‌ریزی ویژه‌ای داشته باشیم.»

حبیبی ادامه داد: «زمانیکه بحث مقاومت میکروبی در سازمان ملل متحد مطرح می‌شود، سران کشورهای برتر دنیا درباره آن بحث می‌کنند. قبلا سازمان‌های فائو، WHO و... به صورت مستقل بحث مقاومت میکروبی را کنترل می‌کردند، اما بعد که متوجه شدند که خطر موضوع فراگیر بوده و باید به صورت متمرکز پیگیری شود، این‌ سازمان‌ها به صورت مشترک زیر نظر WHO بحث مقابله با مقاومت میکروبی را ساماندهی و سازماندهی می‌کنند. در کشور ما هم باید این اتفاق رخ دهد. البته اقدامات خوبی طی دو سه سال اخیر انجام شده وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی برنامه‌های مشترکی را داشته‌اند، اما کافی نیست.»

وی گفت: «بحث مقابله با مقاومت میکروبی نیازمند تدوین پروتکلی ملی بر اساس پروتکل‌های جهانی است و باید قانونمند شود. به هر جهت مقابله با مقاومت میکروبی یکسری حواشی هم دارد. باید تضمین قانونی برای اجرای مفاد پروتکل در کشور وجود داشته باشد. اگر این پروتکل با پشتوانه قانونی در کشور نباشد، ‌ اقداماتی که انجام می‌شود، به نتیجه نهایی منجر نمی‌شود و همچنان از مقاومت‌ میکروبی رنج خواهیم برد و آنتی‌بیوتیک‌های ما پاسخگو نخواهد بود.»

حبیبی با بیان اینکه سازمان دامپزشکی از سال ۲۰۱۲ برنامه کنترل مقاومت میکروبی را آغاز کرده و یک کارگروه مقابله با مقاومت‌های میکروبی در سازمان دامپزشکی تشکیل شده و یک پروتکل داخلی تدوین کردیم تا وظایفی که در این حوزه بر عهده سازمان دامپزشکی است، در آن پروتکل گنجانده شود، گفت: «در زمینه کاهش آنتی‌بیوتیک در حوزه دامپزشکی تاکید کردیم. همچنین تاکید کردیم که در مدیریت بیماری‌ها اقداماتی انجام شود تا دام‌ها کمتر بیمار شده و پیشگیری از بیماری‌ها را در دستورالعمل‌های خودمان گنجانده‌ایم. همچنین استفاده از واکسن‌ها و داروهای غیر آنتی‌بیوتیکی مانند داروهای گیاهی و پروبیوتیک‌ها که مدیریت گله‌ها را در کاهش بیماری‌ها دارد، در دستور کارمان قرار داده‌ایم.»

وی گفت: «در زمینه تدوین و اجرای NRP که کنترل باقی‌مانده آنتی‌بیوتیک‌ها در فرآورده‌هایی دامی که به مصرف انسانی می‌رسد و تحت پوشش سازمان دامپزشکی هستند، سالانه سازمان دامپزشکی باقی مانده آنتی‌بیوتیکی را هفت مورد NRP در زمینه فرآورده‌های خوراک دامی که سر سفره مردم می‌روند، به صورت ملی پایش می‌کند که هم برای مصرف داخلی و هم برای صادرات کارآیی دارد.»

تولید کیت‌های شناسایی همزمان آنفلوآنزا و کرونا

در ادامه رییس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت ضمن هشدار نسبت به تجویز غیرمنطقی و بی رویه آنتی بیوتیک ها و خطر مقاومتهای میکروبی، گفت: از بین بیمارانی که بر اثر ابتلا به کرونا در ICU بستری می‌شوند حداکثر ۱۵ درصد آنها نیاز به آنتی بیوتیک دارند، اما شاهدیم که ۷۵ درصد آنها آنتی بیوتیک دریافت می‌کنند و این نشان از مصرف بی رویه دارو دارد.

«دکتر محمدمهدی گویا» گفت: امروز اولین روز هفته اطلاع رسانی کنترل مقاومت میکروبی است. موضوعی بسیار مهم که یکی از مشکلات بزرگ مهم در جهان محسوب می‌شود. متاسفانه با وقوع پاندمی کرونا در دنیا خیلی از مشکلات بهداشتی که برای کنترل آنها برنامه ریزی شده بود تحت تاثیر پاندمی قرار گرفت و تا حد زیادی به فراموشی سپرده شد؛ از جمله مهم ترین آنها موضوع مقاومت میکروبی است.

وی افزود: سالها بود که مسئولین بهداشتی جهان اعلام می‌کردند خطر قریب‌الوقوعی سلامت مردم را تهدید می‌کند و آن مقاوم شدن میکروارگانسیم‌ها به درمان است. کم کم این نگرانی‌ها به واقعیت پیوست و شاهد آن شدیم که میکروارگانیسم‌های مختلفی در دنیا به داروهای ساده و موجود مقاومت پیدا کردند و به جایی رسید که برای برخی از آنها درمانی وجود ندارد و برخی دیگر از آنها به داروهای اصلی و کم عارضه‌تر مقاوم شدند ‌و تنها به داروهای گرانقیمت و پر عارضه‌تر پاسخ می‌دهند که دسترسی به آنها به راحتی امکان پذیر نیست و این مشکل روز بروز پیچیده تر می‌شود؛ مگر اینکه تلاش و عزم همگانی و جهانی وجود داشته باشد تا از بروز هرچه بیشتر این واقعه جلوگیری کنیم؛ هرچند که شاید "جلوگیری" لغت مناسبی برای مقابله با مقاومت میکروبی نباشد.

وی افزود: هر میکروبی که در بدن انسان و حیوان ایجاد بیماری می‌کند خصیصه ویژه‌ای دارد که با تغییراتی که به دلیل انتقال آن از بدنی به بدن دیگر در ساختار ژنتیکی‌اش به وجود می‌آید، می‌تواند مقاومت نسبت به داروهایی که برای درمانش به کار می‌رود پیدا کند؛ مگر اینکه درایت خاصی برای درمانش وجود داشته باشد تا چنین اتفاقی رخ ندهد.

عوامل مختلف در بروز مقاومت میکروبی اثرگذار است

گویا ادامه داد: عوامل مختلف در بروز مقاومت میکروبی اثرگذار است و اکثر موارد مقاومت میکروبی نسبت به میکروارگانیسم‌ها متاسفانه در بیمارستان‌ها بویژه بخش‌های icu رخ می‌دهد و چنانچه با برنامه ریزی مناسبی جلوی این اتفاقات را بگیریم شاید بتوانیم امیدوارتر به آینده نگاه کنیم.

وی افزود: تغییراتی که در مصرف داروها صورت می‌گیرد و اگر تجویز دارو با حساب و کتاب مناسب باشد، شاید بتوان امیدوار بود که این پدیده دیرتر رخ دهد. برخی داروهای ضد میکروبی بودند که به مدت کوتاهی بعد از آنکه تجویز سراسری آنها اتفاق افتاد، مقاومت میکروبی نسبت به آنها رخ داد. به عنوان مثال از بین مریض‌هایی که بر اثر ابتلا به کرونا در icu بستری می‌شوند حداکثر ۱۵ درصد آنها نیاز به آنتی بیوتیک دارند ولی متاسفانه شاهدیم که ۷۵ درصد آنها آنتی بیوتیک دریافت می‌کنند و این نشان از مصرف بی رویه دارو دارد.

گویا ادامه داد: نمونه دیگر سل‌های مقاوم به درمان است که داروهای خط اولی که برای آنها به کار می رفت و در شش ماه بیمار بهبود می‌یافت از بین رفته و حالا به دنبال مصرف بی رویه دارو سل‌هایی به وجود آمده است که نسبت به دارو مقاوم شدند.

وی افزود: مواردی از بیماری‌های آمیزشی داریم که به دلیل مصرف بی رویه آنتی بیوتیک‌ها و بروز مقاومت میکروبی و عدم هماهنگی بیمار و پزشک، مبتلایان به این بیماری آمیزشی مقاوم به دارو شدند و به سادگی درمانشان موثر نیست. برخی انواع سوزاک متاسفانه هیچ درمانی ندارند. فرد مبتلا به این بیماری علاوه بر رنج و عذابی که خودش می‌کشد متاسفانه عفونت خود را می‌تواند به همسرش منتقل کند. مواردی از میکروب‌های بیمارستانی داریم که آنها را با گران ترین داروها هم به سختی می‌توان درمان کرد و متاسفانه مصرف و تجویز بی رویه و مصرف بیش از حد یا کمتر از حد داروهای ضد میکروبی کار را سخت کرده است و کسی که داروهای ضدمیکروبی تجویز می کند باید بیمار خود را کنترل کند و به او آموزش دهد.

گویا ادامه داد: با میکروارگانسیم‌های مقاوم به دارو و سخت در درمان متعددی روبرو هستیم که هر روز به تعداد آنها اضافه می‌شود. متاسفانه مواردی از عفونت HIV را داریم که به دلیل اینکه داروهایی که برای درمان آنها به کار می‌رفت به درستی تجویز و مصرف نشده است به بیماری مقاوم به دارو تبدیل شده‌اند. میلیون‌ها تومان هزینه هر ماه درمان فرد مبتلا است. کسی که برای اولین بار داروی پنی‌سیلین را کشف کرد یعنی دکتر الکساندر فلمینگ در سال ۱۹۴۵ اعلام کرد که دارو را کشف کردم اما اگر رعایت نکنید این دارو به زودی  غیرموثر خواهد شد و هر دارویی هم که دقت در تجویز آن صورت نگیرد تبدیل به داروی بی اثر می‌شود.

وی گفت: هماهنگی پزشک و بیمار و بخش‌های مختلفی که برای سلامت دام کار می‌کنند و بخش‌های ناظر بر سلامت انسان و سازمان‌هایی که کار نظارت بر سلامت دارو انجام می‌دهند، موثر است و باید دقت کافی صورت گیرد تا مصرف دارو در سلامت دام و کارخانه‌های تولید مواد غذایی با نظارت سازمان غذا و دارو باشد تا از خطر مقاومت میکروبی دور شویم.

نظارت بر واکسن دقیق است

رییس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در ادامه صحبتهایش در پاسخ به سوالی درباره شرایط نگهداری و دپوی واکسن‌های وارداتی کرونا، گفت: آنقدر نظارت بر واکسن‌ها از جمله واکسن کرونا دقیق و حساس و پیچیده است که به مردم اطمینان خاطر می‌دهم هیچ واکسنی تا وقتی از فیلترهای سختگیرانه سازمان غذا و دارو عبور نکند اصلا اجازه مصرف نخواهد داشت. یکی از مهمترین فیلترها تاریخ مصرف واکسن‌ها و شرایط نگهداری آنها است و امکان ندارد یک واکسنی که تاریخ مصرفش توسط غذا و دارو تعیین شده باشد و حتی یک روز از آن تاریخ گذشته باشد، اجازه دهیم که مردم استفاده کنند. ذخیره واکسن در کشور ما با تمام این ملاحظات صورت گرفته است و با تاریخ انقضای مناسب نگهداری شده و در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

وی در پاسخ به سوال دیگری درباره شناسایی موارد مبتلا به آنفلوآنزا در کشور، بیان کرد: تعداد موارد در حال حاضر بسیار کم است و در چندین استان کشور دیده شده است. این آنفلوآنزای فصلی از نوع H3N2 است و تقریبا تمام مواردی که پیدا کردیم از این نوع بوده است و به شدت در حال مراقبت هستیم.

گویا افزود: یکی از کارهایی که اکنون با همکاری انستیتو پاستور انجام می‌دهیم تولید کیت‌هایی است که به صورت همزمان هم آنفلوآنزا و هم کووید۱۹ را تشخیص می‌دهند؛ بنابراین به مر م اطمینان می‌دهم که ما داریم آنفلوآنزا را به دقت رصد می‌کنیم و به محض اینکه ببینیم دارد به یک نگرانی تبدیل می‌شود حتما به اطلاع مردم می‌رسانیم. ضمن اینکه پیشگیری از آنفلوآنزا و کرونا تفاوتی ندارد و باید رعایت موارد بهداشتی صورت گیرد و طبیعی است که با این رعایت‌های بهداشتی که در حال انجام است ما انتظار داشته باشیم موارد آنفلوآنزا کم باشد؛ ولی از طرف دیگر یک امکان دیگری را هم باید در نظر گرفت و آنهم این است که وقتی یک سالی مانند سال قبل آنفلوآنزا خیلی کم دیده می‌شود، این خطر وجود دارد که در بدن برخی افراد ایمنی نسبت به این ویروس کم می‌شود و به دنبال آن احتمال ابتلا در سال جا ی بیشتر می‌شود و احتمال همه گیری هم به همین نسبت خواهد بود. سازمان جهانی بهداشت هم این پیش‌بینی را کرده است که ممکن است در سال جاری موارد آنفلوآنزا بیشتر شود.

گویا تصریح کرد: شرایط بستری برای بیمار مبتلا به آنفلوآنزا تفاوتی با بیمار مبتلا به کرونا ندارد و هر بیمار مبتلا به آنفلوآنزایی که دچار دیسترس تنفسی و تب‌های شدید شود و نتواند درمان سرپایی را تحمل کند، حتما بستری می‌شود و اینها پروتکل‌ خاص خود را دارد که همکاران رعایت می‌کنند؛ چون برخی از این بیماران نیاز به درمان ویژه و کمک تنفسی دارند. در سال جاری و سال گذشته موارد ابتلا به آنفلوآنزا بسیار کم بوده است. سال گذشته و امسال به حد آستانه و اعلام هشدار آنفلوآنزا نرسیدیم ولی اگر چنین اتفاقی رخ دهد حتما اطلاع رسانی خواهیم کرد.

وی افزود: خوشبختانه امسال واکسن‌های تولید داخل آنفلوآنزای کشور را داریم. سال گذشته عمده واکسن‌ها را وارد می‌کردیم ولی امسال به هر دو امکان دسترسی داریم و تا جایی که بتوانیم از واکسن تولید داخل که کاملا بررسی شده است را استفاده می‌کنیم و در صورت لزوم و درصورت کمبود از منابع خارجی تهیه می‌کنیم و در ابتدای امر هم از واکسن خارجی استفاده کردیم.

به گفته وی، تزریق همزمان واکسن آنفلوآنزا و کرونا امکان پذیر است اما ترجیح این است که این دو واکسن با فاصله از هم تزریق شوند که نگرانی وجود نداشته باشد.

او با اشاره به اینکه کووید۱۹ بر کنترل اکثر بیماری‌ها در ایران و جهان اثرگذار بوده است، گفت: بیماریابی‌های ما از جمله در سل و HIV و... دستخوش آسیب شده است و در همه دنیا چنین بوده است زیرا به دلیل تعداد بالای مبتلایان کرونا بخش زیادی از کار پزشکان به این بخش اختصاص یافته است ولی تلاش کردیم با برنامه ریزی حساب شده فاصله را کم کنیم و نگذاریم به این برنامه‌ها آسیب برسد و اکنون هم به دقت برنامه‌ریزی می‌کنیم خلاءهایی که در یک سال و نیم گذشته به دلیل کرونا با آن مواجه شدیم را هرچه سریع‌تر بپوشانیم.

وی افزود: جدی ترین بیماری کشور برای ما به تعداد بیماران بستگی ندارد؛ مثلا بیماری سل یک بیماری جدی است که حتی یک مورد آن هم برایمان مهم است؛ زیرا یک مشکل جهانی است که اگر دیر عمل کنیم به سادگی قابل درمان نخواهد بود. عفونت HIV هم همینطور اهمیت دارد؛ چون تاخیر در شناسایی این بیماران یعنی تعداد بیماران افزایش می‌یابد. در کنار کرونا مسئله بیماری‌های گوارشی، آنفلوآنزای فصلی، بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن که در شرایط حذف آنها هستیم و... قرار دارد که اهمیت دارند.

گویا با اشاره به افزایش موارد ابتلا به سرخک در یک الی دو سال گذشته، تاکید کرد: البته این تعداد بسیار کمتر از چیزی است که در دنیا رخ می‌دهد به عنوان مثال در یکی از کشورهای  همسایه ما یکی از بزرگترین همه‌گیری‌های سرخک در تاریخ آنجا رخ داده است و ما هم روابط و تردد زیادی با کشورهای همسایه داریم و تقریبا می‌توان گفت اکثریت موارد ابتلا به سرخک که در کشور تشخیص دادیم یا در میان مهاجرین و مسافرین بودند و یا در میان کسانی بوده است که با این بیماران ارتباط داشتند.

وی ادامه داد: هفته گذشته برنامه واکسیناسیون گسترده سرخک در استان‌هایی که در معرض خطر بالا قرار داشتند مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بخش‌های جنوبی کرمان را برای کودکان زیر ۵ سال و افراد زیر ۱۵ سالی که در معرض خطر بیشتر در بین مهاجرین بودند انجام دادیم و خوشبختانه برنامه خوب و موفقی بود. در رابطه با مسائل قانونی ترددها وضعیت کاملا مشخص است که از وظایف سایر سازمان‌ها است.

وی افزود: درمورد تزریق دز اول واکسن کرونا با پوشش بالای ۹۰ درصد روبرو هستیم هرچند دلمان می‌خواهد از این هم بالاتر برویم. طبیعی است که وقتی پوشش از ۹۰ درصد افزایش یابد میزان کسانی که برای اولین بار مراجعه می‌کنند کاهش می‌یابد البته از این امر راضی نیستیم چون میخواهیم به پوشش بالاتر برسیم و از مردم می‌خواهیم برای دریافت واکسن مراجعه کنند.

گویا گفت: سیاست‌های تشویقی دیگری هم درنظر گرفتیم و عمدتا بر این اساس است که واکسیناسیون سیار در مناطقی که پوشش واکسن بالا نیست صورت گیرد. هر کسی که دز اول را تزریق کند می‌داند یک دز ایمنی کافی ایجاد نمی‌کند و اطمینان خاطر داریم همه آنها برای دز دوم مراجعه می‌کنند.

او ادامه داد:  درباره برخی واکسن‌هایی که استفاده می‌کنیم نیز تزریق دز سوم حتما ضروری است و دستورالعمل تزریق دز سوم به عنوان دز بوستر را برای همکاران بخش بهداشت و درمان و برخی بیماران خاص از ۱۴ مهرماه به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اعلام کردیم و الان هم اعلام کردیم افراد بالای ۶۰ سال هم چنانچه از تزریق دز دومشان بیش از ۴ ماه گذشته است برای تزریق دز سوم مراجعه کنند. تا چهارشنبه عصر (۱۹ آبان) حدود ۴۰۰ هزارنفر دز سوم واکسن را تزریق کردند. با اتمام گروه سنی ۶۰ سال به بالا سایر گروه‌های سنی را هم برای دز سوم اعلام خواهیم کرد. سیاست ما واکسیناسیون راحت با کاهش ازدحام است.