حکیم مهر: گونه‌ی خاصی از ایکتیوسور، هیولای دریاها در دوران تریاس را شاید بتوان بزرگ‌ترین جانوری دانست که در کل دوران‌ها می‌زیسته است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از زومیت، پژوهشگران دندان شکسته‌ی یکی از گوشت‌خواران بزرگ زمین را کشف کردند. این جاندار تی‌رکس یا حتی دایناسور هم نیست؛ بلکه دندان یافت‌شده متعلق به یکی از گونه‌های کمیاب و اسرارآمیز ایکتیوسور (ماهی‌خزنده‌سان) غول‌آسا است؛ خزندهی دریایی گوشت‌خواری که در اواخر دوران تریاس درحدود ۲۰۵ میلیون سال پیش بر دریاها حکمرانی می‌کرد.
براساس پژوهشی جدید که ۲۸ آوریل در مجله‌ی Vertebrate Paleontology منتشر شد، گرچه تاج دندان ایکتیوسور یادشده تقریباً از بین رفته است، ریشه‌ی دندان نیش فسیل دوبرابر عریض‌تر از دندان‌های شناخته‌شده از گونه‌های دیگر ایکتیوسور است. رکورددار قبلی بزرگ‌ترین دندان ایکتیوسوری به طول ۱۵ متر بود. به‌گفته‌ی مؤلفان مقاله، احتمالاً صاحب این دندان جدید یکی از جانداران بزرگ خشکی و دریا در تمام دوران‌ها است.
بااین‌حال ازآن‌‌جاکه دانشمندان نیمی از دندان را دراختیار دارند، قطعاً نمی‌توان گفت این خزندهی کهن دریایی لویاتان واقعی (هیولای عظیم‌الجثه‌ی دریاها) بود یا صرفاً یکی از انبوه هیولاهای غول‌آسای دریایی محسوب می‌شد که بر دریاهای دوران تریاس حکمرانی می‌کرد. پی مارتین سندر، مؤلف ارشد مقاله از دانشگاه بن آلمان، دراین‌باره می‌گوید:
به‌سختی می‌توان گفت دندان کشف‌شده متعلق به ایکتیوسوری بزرگ با دندانی عظیم یا ایکتیوسوری غول‌آسا با دندانی در اندازه‌ی متوسط است.
تصویر‌سازی ایکتیوسور عظیم‌الجثه در حال شکار در دریاهای دوران تریاس.
هیولاهای اعماق
ایکتیوسور به‌معنی «مارمولک‌ماهی» در دوران تریاس میانی (حدود ۲۵۲ میلیون تا ۲۰۱ میلیون سال پیش) و فاصله‌ی نه‌چندان طولانی پس از انقراض اواخر پرمیان ظهور کرد که به نابودی ۹۵ درصد از حیات اقیانوسی زمین منجر شد. این خزندهی آبی از شرایط متغیر دریاها جان سالم به‌در برد و در بازه‌ی ۵ میلیون سال پس از ظهور، به ابعاد عظیمی رسید و بر تمام اقیانوس‌های زمین حاکم شد.
بزرگ‌ترین ایکتیوسور شناخته‌شده شاستاسوروس سیکانینسیس (Shastasaurus sikanniensis) نامیده می‌شود؛ موجود وال‌مانندی که طول آن به ۲۱ متر و شاید بیشتر می‌رسید. وال‌های آبی کنونی بین ۲۴ و ۳۰ متر طول دارند و به‌نقل از موزه‌ی تاریخ طبیعی آمریکا، طول تی‌رکس پادشاه گوشتخوارهای زمین به ۱۲ متر می‌رسید.
بسیاری از ایکتیوسورهای بزرگ ازجمله شاستاسوروس از شکارچیان برتر بودند. تنها یکی از گونه‌های ایکتیوسور غول‌آسا موسوم به گونه‌ی هیمالیاسوروس که در تبت کشف شد، دهانی با دندان‌های کامل داشت. درنتیجه، وقتی دانشمندان فسیل دندان بزرگ ایکتیوسوری را در کوسن آلپ (ساختار سنگی ۲۸۰۰ متری که در کف دریاهای تریاس وجود داشت) کشف کردند، تا اندازه‌ای ماهیت آن را می‌دانستند.
طول دندان ایکتیوسور به ۱۰۰ میلی‌متر می‌رسد و بخش گم‌شده‌ی تاج آن است. این جاندار احتمالاً یکی از هیولاهای بزرگی بوده که در کل زمین می‌زیسته است.
پژوهشگران در پژوهش جدید دندان فسیلی همراه با برخی از دنده‌ها و مهره‌های ایکتیوسور غول‌آسا را دقیق بررسی کردند که همگی بین سال‌های ۱۹۷۶ و ۱۹۹۰ در یک ساختار زمین‌شناسی آلپی کشف شدند. این تیم نمونه‌های استخوان‌ها را با دیگر فسیل‌های ایکتیوسور غول‌آسایی مقایسه کردند که اسکلت‌های پیچیده‌تری داشتند تا به این صورت اندازه و نوع گونه‌های جدید را تخمین بزنند.
عرض دندان فسیلی تقریباً ۶۰ میلی‌متر و طول آن از ریشه تا انتهای شکسته‌ی تاج به ۱۰۰ میلی‌متر می‌رسد؛ بدین‌ترتیب این دندان دو برابر عریض‌تر از دندان شناخته‌شده‌ی هیمالیاسوروس است. الگوی منحصربه‌فرد عاج دندان (بافت سختی که بخش زیادی از دندان‌های پستانداران و خزندگان را تشکیل می‌دهد) ثابت می‌کند این دندان متعلق به یک گونه‌ی ایکتیوسور است؛ اما اندازه‌ی بسیار بزرگ فسیلی منطبق با هیچ‌کدام از گونه‌های شناخته‌شده نیست. اگر بدن موجود یادشده به‌اندازه‌ی زیادی بزرگ‌تر از هیمالیاسوروس باشد، پژوهشگران درواقع بزرگ‌ترین ایکتیوسور شناخته‌شده را کشف کرده‌اند.
به‌طور مشابه، دنده‌ها و مهره‌های به‌دست‌آمده از ساختار زمین‌شناسی کوسن نمونه‌هایی از بزرگ‌ترین فسیل‌های ایکتیوسوری هستند که در اروپا کشف شده‌اند. مشخص است که دندان و دنده‌ها و مهره‌ها متعلق به سه گونه‌ی مختلف ایکتیوسور غول‌آسا هستند. پژوهشگران در این باره نوشتند:
این ایکتیوسورها غول‌آسای اواخر تریاس به‌وضوح ازجمله جانداران بزرگی بوده‌اند که بر سیاره‌مان حکمرانی می‌کردند.
بااین‌حال، با‌‌توجه‌‌‌به اینکه تنها چند استخوان از هرگونه باقی مانده‌اند، غیرممکن است بتوان آن‌ها را با اطمینان در گروه‌های مشخصی دسته‌بندی کرد. اندازه‌گیری استخوان‌ها ممکن است اندکی انحراف داشته باشد؛ چراکه تعدادی از فسیل‌ها به‌دلیل حرکت صفحات تکتونیکی له شده‌اند.
در‌حال‌حاضر، پژوهشگران سه گونه را به خانواده‌ی شاستاسوریدها تخصصی داده‌اند: شاستاسوروس غول‌آسا و شونیسوروس و هیمالیاسوروس. اینکه این گونه‌ها درمقایسه‌با دیگر هیولاهای عظیم دریا کوچک‌تر بوده‌اند یا خیر، پرسشی است که نمی‌توان بدون دستیابی به شواهد فسیلی بیشتر به آن پاسخ داد.
