درحال حاضر برنامه‌ای برای تکثیر آزمایشگاهی حیوانات در معرض تهدید در دستور کار نیست

حکیم مهر: مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی با بیان این‌که در حال حاضر هدف از ذخیره‌سازی نمونه‌ها و بانک‌های ژنی، تنها جمع‌آوری و ذخیره‌سازی نمونه‌های سلولی در معرض تهدید و بحرانی است، گفت: فعلاً هیچ برنامه‌ای برای تکثیر آزمایشگاهی در دستور کار قرار ندارد. اگر روزی مجبور شویم که در مورد یک گونه این برنامه را پیاده کنیم، باید یک ذخیره سلولی و ژنی کافی داشته باشیم. امیدواریم در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت بتوانیم به نقطه‌ای برسیم که بتوانیم ادعا کنیم، ما هم ذخیره سلولی مناسبی از گونه‌های در معرض تهدید خود داریم.

به گزارش حکیم مهر به نقل از  ایسنا، «دکتر محمد مدادی»، مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی تاکید کرد: مجموعه‌ای از روش‌ها و استراتژی‌های حفاظت توسط مراجع رسمی دنیا مانند اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت معرفی و پیشنهاد شده است. معنی آن این است که اگر می‌خواهیم در برنامه حفاظت موفق شویم، این مجموعه اقدامات باید کنار یکدیگر به کار گرفته شود. مثلاً نمی‌توانیم تمام تلاش خود را صرف حفاظت از زیستگاه کنیم، ولی از تنوع ژنتیکی گونه‌ها غافل باشیم یا مثلاً به حفاظت موردی گونه‌ها بپردازیم و زیستگاه را رها کنیم. در کنار زیستگاه و گونه، تنوع ژنتیکی گونه مورد تاکید قرار گرفته است.

وی با بیان اهمیت تنوع ژنتیکی و تاثیر آن در آسیب‌پذیری گونه‌ها گفت: اگر تنوع ژنتیکی یک جمعیت کاهش پیدا کند، در اثر کمترین آسیب‌ها و تغییرات محیطی، ممکن است کل یک جمعیت را از دست بدهیم. بنابراین مجموعه‌ای از روش‌های حفاظت باید مدنظر قرار گیرد و به همه پارامترها با توجه به وضعیت گونه، نوع گونه و ... توجه شود.

مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی خاطر نشان کرد که یکی از مهم‌ترین روش‌های حفاظت، حفاظت خارج از زیستگاهی است و ادامه داد: حفاظت خارج از زیستگاهی روش‌های مختلفی دارد؛ از نگهداری و تکثیر و پرورش در اسارت گرفته تا باغ‌وحش‌ها و باغ‌های گیاه‌شناسی، همگی انواعی از حفاظت خارج از زیستگاهی هستند. بخشی از این روش‌ها، نیز تهیه بانک‌های نمونه و ذخیره‌سازی ژنتیکی گونه‌ها است.

وی تاکید کرد: هر حیوان از یک گونه که از دست می‌دهیم، حتی اگر از نظر حفاظتی وضعیت خوبی داشته باشد، با خود یک ذخیره ژنی را از بین می‌برد؛ بنابراین چه بهتر که آن ذخیره ژنی حفظ و نگهداری شود.

دکتر مدادی با بیان این‌که در حال حاضر هدف از ذخیره‌سازی نمونه‌ها و بانک‌های ژنی، تنها جمع‌آوری و ذخیره‌سازی نمونه‌های سلولی در معرض تهدید و بحرانی است، گفت: فعلاً هیچ برنامه‌ای برای تکثیر آزمایشگاهی یا کلون‌سازی و مواردی از این قبیل در دستور کار قرار ندارد. برای انجام چنین اقداماتی، اگر روزی مجبور شویم که در مورد یک گونه این برنامه را پیاده کنیم، باید یک ذخیره سلولی و ژنی کافی داشته باشیم. اگر این کار زودتر انجام می‌شد، برای مثال الان در مورد یوزپلنگ می‌توانستیم یک ذخیره ژنی خیلی خوبی داشته باشیم.

وی افزود: به هرحال الان هم خیلی دیر نشده و امیدواریم در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت بتوانیم به نقطه‌ای برسیم که بتوانیم ادعا کنیم که ما هم ذخیره سلولی مناسبی از گونه‌های در معرض تهدید خود داریم.

گفتنی است، سه‌شنبه ۱۵ فروردین ۱۴۰، توافق‌نامه «راه‌اندازی بانک سلولی گونه‌های جانوری در معرض تهدید ایران» بین سازمان محیط‌زیست و جهاد دانشگاهی منعقد شد. همکاری در زمینه شناسایی، حفاظت و احیای منابع ژنتیکی جانوری در معرض خطر انقراض ایران؛ بهره‌مند شدن از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های متقابل از قبیل: منابع انسانی، امکانات آزمایشگاهی، کارگاهی، کتابخانه‌ای، بانک‌های اطلاعاتی، نمونه‌های زیستی و فضای فیزیکی؛ ایجاد شبکه ملی پاسخ سریع نمونه‌برداری از منابع ژنتیکی حیات وحش در معرض خطر انقراض در واحدهای سازمان جهاد دانشگاهی در سراسر کشور در هماهنگی با ادارات کل سازمان؛ راه‌اندازی بانک سلولی گونه‌های جانوری در معرض تهدید ایران در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران؛ تدوین دستورالعمل‌ها، ضوابط و استانداردهای مورد نظر جهت نمونه‌برداری سریع و استاندارد، از اهداف و اقدامات مشترک این توافق‌نامه عنوان شده است.

به گزارش ایسنا، ۲۶ گونه در معرض تهدید یوزپلنگ، گوزن زرد، خرس سیاه، آهوی کوهی، پلنگ، گربه وحشی، گربه جنگلی، گربه شنی، کاراکال، سیاه‌گوش، گربه پالاس، روباه ترکمنی، پستانداران دریایی از جمله نهنگ و دلفین و فک خزری، هوبره، میش‌مرغ، سیاه‌خروس، بالابان، شاخین، غاز پیشانی سفید کوچک، لاک‌پشت عقابی، لاک‌پشت سبز، افعی لطیفی، تمساح مردابی، سمندر لرستانی، سمندر آذربایجانی و ماهی قزل‌آلای خال قرمز، در اولویت فاز اول طرح ذخیره‌سازی سلولی قرار دارند.