انتقاد از کمبود طیور صنعتی ارجاعی به دانشکده دامپزشکی از نظر بنده مورد تایید است/ افرادی را می‌شناسم که با درآمد یک سال‌ تولید و فروش پرندگان زینتی، یک واحد آپارتمان در تهران خریده‌اند

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: پایگاه خبری حکیم مهر در راستای رسالت خبری خود و به منظور ایجاد انگیزه در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دوره عمومی دامپزشکی برای ورود به دوره تحصیلات تکمیلی تخصصی، اقدام به انجام مصاحبه با تعدادی از رزیدنت‌های ممتاز ورودی جدید دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران کرد که بدون سهمیه وارد این مقطع شده‌اند. در یکی از این مصاحبه‌ها، انتقادی از سوی یکی از دانشجویان مبنی ‌بر تمرکز کم کلینیک طیور دانشکده به حوزه طیور صنعتی مطرح شد (اینجا).

دانشیار بهداشت و بیماری‌های طیور دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران ضمن پذیرش این انتقاد، به بیان نقطه‌نظرات شفاف خود در این حوزه می‌پردازد. به گفته «دکتر جمشید رزم‌یار» در چند سال گذشته تفاهم‌نامه‌هایی با اداره کل دامپزشکی استان تهران و سازمان حفاظت محیط زیست امضا شده که مطابق آن با ارسال نمونه، به ما کمک کنند که در زمینه پرندگان وحشی و پرنده‌های صنعتی تدریس عملی هم داشته باشیم، اما متاسفانه موانعی باعث شده که اینها به نتیجه نرسد.

وی در گفت‌وگو با حکیم مهر می‌افزاید: «در حال حاضر مشکلی که ما داریم این است که حتی برای امتحان و آموزش کالبدگشایی مجبور هستیم برحسب ارتباطات شخصی که داریم، از مرغداری‌ها تلفات بگیریم و آنها را در سردخانه‌ها نگهداری کنیم و به دانشجویان آموزش دهیم.»

دکتر رزم‌یار به ظرفیت مغفول مانده پرندگان زینتی در جامعه اشاره و تصریح می‌کند: «در حال حاضر بسیاری از افراد در جامعه در منازل و مغازه‌ها با تعداد خیلی کمی قفس، اقدام به تکثیر پرنده‌های زینتی می‌کنند و این یک کار اقتصادی و یک نوع شغل است. همچنین بحث صادرات پرندگان زینتی به کشورهای همسایه، منبع درآمد بسیاری از افراد است. صنعت پشت پرنده‌‌های زینتی یک صنعت زیرزمینی است که در جامعه به پتانسیل آن برای اشتغال‌زایی هیچ توجهی نشده است. بسیاری از مراجعین من از قناری و طوطی‌‌سانان درآمدهای زیادی دارند و مواردی را می‌شناسم که حتی موفق شدند از درآمد یک سال آن، یک واحد آپارتمان بخرند.»

حکیم مهر: آقای دکتر، یکی از انتقادات دانشجویان این بود که کلینیک طیور صنعتی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران تعطیل است. نظر شما چیست؟

انتقادی که مطرح شده از نظر بنده مورد تایید است. متاسفانه کلینیک‌های طیور صنعتی نه تنها در دانشگاه تهران بلکه در اکثر دانشکده‌های دیگر، سال‌هاست که به دلایل متعدد دچار ضعف شدند.

حکیم مهر: از نظر شما مهمترین علت آن چیست؟

علل آن بسیار متنوع است، از جمله اینکه در سال‌های خیلی دور و قبل از سال ۷۶ که بخش خصوصی در ایران رشد آن‌چنانی نکرده بود، عمدتا دانشکده‌های دامپزشکی پنج‌گانه یعنی دانشکده دامپزشکی تهران، شیراز، اهواز، مشهد و ارومیه تنها دانشکده‌های دامپزشکی در آن زمان بودند که در کنار ادارات دامپزشکی، کلینیک‌های فعالی داشتند.

از سال ۷۶ به بعد که بخش خصوصی رشد زیادی کرد، منجر به این شد که مراجعات به ادارات دامپزشکی کم شود. به دلیل وفور بخش خصوصی، به تدریج کلینیک‌های ادارات کل دامپزشکی نیز تعطیل شدند و وضعیت کماکان همین است و بیشتر بخش مرجع را دارند و دانشگاه‌ها نیز همین آسیب را دیدند. در واقع در گذشته همکاران دانشکده‌ها، مرجعی برای تشخیص بیماری‌های طیور صنعتی بودند اما با افزایش تعداد فارغ‌التحصیل به ویژه با ظهور دانشگاه آزاد، آن قدر تعداد دامپزشک زیاد شد که در حال حاضر حتی خیلی از فارم‌ها دکتر اختصاصی دارند. این مساله باعث شد که نیاز برای ارسال نمونه به شهرهای مرکزی مثل تهران خیلی کم شود، در حالی که قبلا از سراسر کشور چه برای دانشگاه و چه برای دامپزشکان مطرح نمونه می‌آمد.

به دلیل افزایش جمعیت دامپزشک، چه در حوزه عمومی و چه بعدها در حوزه تخصصی، خیلی از دانشکده‌ها کم‌کم دوره تخصص را راه‌اندازی کردند. دانشگاه آزاد هم معمولا با تعداد چند برابر دوره‌های تخصصی را راه‌اندازی و این قضیه کمک زیادی کرد به اینکه کم‌کم مراجعه به دانشکده‌ها برای تشخیص بیماری‌ها کم شود.

موضوع دیگر اینکه در چند دهه قبل خیلی از مرغداری‌ها در داخل شهر و در حاشیه‌های شهر فعالیت می‌کردند که با رشد شهرها، کم‌کم فاصله میان آنها زیاد شد و به خاطر مباحث شهری و بهداشتی از شهرها دور شدند، لذا طبیعی است که با توجه به حضور کلینیک‌های دامپزشکی در مناطق مختلف، دیگر نیاز به ارسال نمونه به مرکز شهر و جاهایی مثل دانشکده دامپزشکی تهران از طرف مرغداران خیلی کمتر شود.

اما با همه این تغییرات انجام شده، هنوز به این شکل نیست که هیچ مراجعه‌ای نباشد. مراجعات به این دلیل کم است که دانشکده بیشتر نقش مرجع را بازی می‌کند و اگر موارد خیلی خاصی از بیماری‌ها باشد که همکاران بخش خصوصی نیاز به کمک داشته باشند، از طریق سیستم‌های ارتباطات مجازی با ارسال عکس، تصویر و فیلم با اساتید دانشکده دائما در تماس هستند و مشورت می‌کنند. اگر هم موردی باشد که نیاز به مشورت بیشتر یا آزمایش‌های دقیق‌تر داشته باشد، از دانشگاه کمک می‌گیرند و الان هم این اتفاق می‌افتد.

اما متاسفانه کلینیک فعال در دانشکده نیست و امکان دارد که در ماه یک یا دو بار نمونه‌ای برای انجام کار تخصصی از شهرستان ارسال شود. مثلا سال گذشته مشکلاتی ازجمله تلفات، افت تولید و افت گله‌های مادر اتفاق افتاد. وقتی تصاویر و فیلم‌های کالبدگشایی توسط همکاران از استان‌های مختلف ارسال شد، به شیوع یک بیماری به نام هپاتیت E که تا به حال در ایران گزارش نشده بود، مشکوک شدیم. خود صنعت و انجمن جوجه یک‌روزه هزینه تحقیقات را داد تا علت بیماری مشخص شود. ما کار کردیم و دیدیم که این بیماری هست و وجود آن تایید شد. اینکه این بیماری در ایران ظهور پیدا کرده در سطح جهانی نیز مطرح و به اطلاع همکاران بخش خصوصی هم رسانده شد تا مدنظر آنها هم قرار گیرد. در حال حاضر در زمینه بیماری‌هایی مثل آنگارا که ظرف چند سال گذشته از آدونوویروس‌ها شیوع زیادی پیدا کرده، دانشکده پایان‌نامه می‌دهد و کار تخصصی روی آن انجام می‌گیرد و نتایج آن را هم به بخش خصوصی می‌دهد.

از طرف دیگر دوره تخصص را نیز باید به این شکل نگاه کرد که دانشجو در دوران عمومی که شش سال درس می‌خواند و دکترای عمومی می‌گیرد، از مجموع ۲۲۰ واحد شاید کمتر از ۵ واحد مرتبط با صنعت طیور می‌خواند و این اشکالی هست که در زمینه آبزیان نیز دیده می‌شود. در حالی که در صنعت وقتی نگاه می‌کنید، نقش طیور، پرورش ماهیان سردابی و گرمابی، پرورش میگو و... سهم زیادی را از بازار، صنعت، مباحث کشاورزی و تولیدات کشاورزی در کشور و سهم عمده‌ای هم در بحث اشتغال دارند. سعی شده که این کمبود با راه‌اندازی دوره تخصص بیماری‌های طیور که دانشجویان در طول دو سال آن، ۶۰ واحد درسی دارند و دو سال بعد آن را معمولا روی پایان‌نامه‌‌های تخصصی کار می‌کنند، جبران شود. هدف ما در دوره‌های تخصصی، بیشتر عمیق‌شدن روی مباحث تشخیصی در زمینه ویروس‌شناسی است و تشخیص بیماری‌ها به صورت عمیق آموزش داده می‌شود و دانشجویان به صورت تئوری وارد این قضایا می‌شوند. مباحث تئوری را قوی می‌کنند و بعد از اینکه درس آنها تمام شد، با ورود به بازار که باز هم با ارتباطاتی که دانشگاه دارد، به اکثر فارغ‌التحصیلان کمک می‌کند که در مراکز مهم تولیدی استخدام شوند و کار انجام دهند. کمااینکه الان بسیاری از رزیدنت‌های ما در مراکز مهم تولیدی از مادر، جوجه‌کشی‌های بزرگ و شرکت‌های مرتبط با صنعت استخدام می‌شوند و آنجا عمق یافته‌های علمی و مطالعات خود را که خیلی نسبت به دوره عمومی عمیق‌تر هست، در کنار تجربه‌ای که به صورت عملی به دست می‌آورند، به کار می‌گیرند.

این معضلی نیست که صرفا یک دانشگاه یا یک دانشکده با آن روبرو باشد، بلکه همین وضعیت برای همه دانشکده‌های دامپزشکی وجود دارد. من گزارش‌های دیگر حکیم مهر در خصوص دانشگاه‌ها ‌را که می‌خواندم، آنجا هم دیدم که آن انتظاری که دانشجویان مختلف از دانشکده‌ها دارند، خیلی جاها شاید برآورده نشده و خیلی از دانشکده‌ها این را پذیرفتند و برخی دانشکده‌ها هم نپذیرفتند. تلاش همه دست‌اندرکاران وزارت علوم این است که تا جایی که می‌توانند، ارتباط با صنعت را زیاد کنند تا دانشجویان تجارب فنی هم به دست بیاورند، اما خیلی از مواقع اینها دست ما نیست. کمااینکه در چند سال گذشته تفاهم‌نامه‌هایی را برای اداره کل دامپزشکی تهران و سازمان محیط زیست آماده کردیم که مطابق آن با ارسال نمونه، به ما کمک کنند که در زمینه پرندگان وحشی و پرنده‌های صنعتی تدریس عملی هم داشته باشیم، اما متاسفانه موانعی باعث شده که اینها به نتیجه نرسد، البته باز هم ما تلاش خود را می‌کنیم.

حکیم مهر: چه موانعی؟

در این مورد خاص نمی‌توانم اظهارنظری بکنم. چون آن زمان آقای دکتر واعظی در پست معاونت سازمان نظام دامپزشکی همکار من بودند، همکاری زیادی کردند و جلسات متعددی داشتیم. ایشان تفاهم‌نامه را نیز امضا کردند اما زمانی که تفاهم‌نامه به سازمان دامپزشکی رفت، آقای دکتر ماکنعلی رياست وقت سازمان ظاهرا موافق این قضیه نبودند و تفاهم‌نامه بایکوت شد. از اداره کل به من گفتند که آنجا گیر کرده و با آن موافقت نشده است. دلایل آن را نمی‌دانم اما به هر حال این همکاری آن زمان انجام نشد. حالا با آمدن دکتر مجتبی نوروزی که در دولت نهم با ایشان همکاری داشتیم، امیدوارم که شرایط بهتر شود و باز بتوانیم آن را پیگیری کنیم.

زمانی از ایشان خواستیم که اعضای هیات علمی دانشگاه نیز مثل دامپزشکان بخش خصوصی سهمیه‌ای برای بحث گواهی بهداشتی واحدها داشته باشند تا به این شکل مرغداران با دانشکده مرتبط شوند و بتوانیم آموزش بهتری به دانشجویان ارائه دهیم. الان مشکلی که ما داریم این است که حتی برای امتحان و آموزش کالبدگشایی مجبور هستیم برحسب ارتباطات شخصی که داریم، از مرغداری‌ها تلفات بگیریم و آنها را در سردخانه‌ها نگهداری کنیم و به دانشجویان آموزش دهیم.

حکیم مهر: فکر می‌کنید که راهکار چیست؟

به هر حال حل این موضوع نیازمند یک نگاه کلان در سطح بالاتر از وزارت جهاد و وزارت علوم است که همه دانشکده‌ها در هر رشته‌ای، نه تنها در رشته دامپزشکی و نه تنها در طیور، یک نوع راه ارتباطی به شکل کانالیزه با صنعت داشته باشند. این کمک می‌کند که در بحث تحقیقات، پایان‌نامه‌های دانشجویی در کتابخانه‌ها خاک نخورد. مشکلات صنعت باید مثل همه جای دنیا با حمایت مالی صنعت حل شود. مثلا می‌توان در اسناد بالادستی مثل سند چشم‌انداز یا برنامه‌های توسعه، یک مقدار معافیت‌های مالیاتی برای اتحادیه‌ها و خودتولیدکنندگان در نظر گرفت تا آنها هم بتوانند کمک مالی کنند تا تحقیقاتی که خودشان می‌خواهند، با هزینه خودشان انجام شود و نتیجه آن به درد صنعت بخورد. وقتی ارتباط دانشگاه و صنعت زیاد شود، عملا دانشجو از این موضوع سود می‌برد.

حکیم مهر: آقای دکتر فارغ از این بحث، نکته دیگری که در مصاحبه ما با رزیدنت‌های برتر جلب توجه می‌کند، این است که در سال جاری هیچ‌یک از پذیرفته‌شدگان دوره تخصص رشته طیور از دانشگاه‌ تهران نبودند. آیا این اتفاق خوب است یا بد و علت آن چیست؟

من این اتفاق را نه خوب می‌بینیم و نه بد و شاید بیشتر بتوان آن را یک اتفاق خوب دانست. چون نشان می‌دهد که این توهم توطئه‌ای که در هر دانشگاه سعی می‌کنند دانشجویان خود را بگیرند و سایرین را حذف ‌کنند یا نگاه منفی نسبت به دانشگاه ازاد دارند، رد شود، چون واقعا این‌گونه نیست. من حداقل در مورد گروه خودمان می‌توانم بگویم که ما بر اساس شایستگی‌ها و نمره‌هایی که دانشجویان کسب کردند، آن چیزی که در مصاحبه خود ارائه دادند از CV گرفته تا سایر کارهای علمی، در جذب افراد ملاک است. حالا امکان دارد که در یک سال همه افراد از دانشگاه تهران باشند، امکان دارد یک سال از یک دانشگاه دولتی دیگر غیر از تهران باشند یا امکان دارد مثل امسال هیچ‌کدام از دانشگاه تهران نباشند. عوامل متعددی در این مساله دخیل هستند. نگاه گروه که افراد شایسته را انتخاب می‌کند بدون توجه به اینکه از چه خاستگاهی بیرون آمدند، کمااینکه ما سعی می‌کنیم عدالت را برقرار کنیم.

بحث دیگری که وجود دارد، علایق دانشجویان است. در یک سال امکان دارد بین فارغ‌التحصیلان یا اشخاصی که نزدیک به فارغ‌التحصیلی هستند، کسی باشد که به جراحی یا به سایر رشته‌های متنوع دامپزشکی علاقه‌مند باشد و علاقه‌ کمتری به طیور داشته باشد، یا اگر کسانی هستند که از آن دانشکده شرکت می‌کنند، رتبه مناسبی را نیاورده باشند. به علاوه امتیازاتی که جدول‌بندی می‌شود و ما هم در آن نقشی نداریم، یک بخش ماجراست. داشتن مدرک زبان و معدل فرد در دوران عمومی جداول خاصی دارد که براساس آن امتیازدهی می‌شود و ما نمی‌توانیم نقش خیلی زیادی در جابه جا کردن افراد در مصاحبه دوره تخصص ایفا کنیم. ضمن اینکه بیشترین امتیاز مربوط به امتحان کتبی است که به صورت سراسری دادند.

لذا به طور کلی در بحث مصاحبه، به جز مباحثی که عرض کردم، یک محدوده حدودا ۱۰ درصدی در اختیار آن تیمی است که مصاحبه را انجام می‌دهند که آن هم توسط یک نفر نیست و همانطور که دانشجوی محترم اشاره کرده بودند، یک تیم است و جمع‌بندی افراد از اینکه آن فرد چقدر علاقه‌مند است و چقدر می‌خواهد برای این رشته وقت بگذارد و اهداف او چیست و این حس را در آن ببیند که می‌خواهد با افزایش دانش خود بعدا به جامعه خدمت کند.

حکیم مهر: شما به‌عنوان یک فرد تاثیرگذار در روند مصاحبه آزمون تخصص طیور، چه توصیه‌هایی برای قبولی علاقه‌مندان دارید؟

خوشبختانه امسال در خود دانشگاه تهران، انجمن دانشجویی بیماری‌های طیور را راه‌اندازی کردیم که دانشجویان دانشکده ما در صورت علاقه‌مندی به این رشته حتی پرندگان زینتی که آن هم اهمیت خاص خود را دارد، می‌توانند عضو شوند و در آنجا فعالیت کنند. با اینکه عمر زیادی از تاسیس انجمن نگذشته، با این حال تنها انجمنی هستیم که اسپانسر مالی داریم. یعنی من سعی کردم که از طریق ارتباطات، رضایت یک مجموعه صنعتی را به عنوان اسپانسر مالی جلب کنم تا تحقیقات مورد نیاز آنها توسط این انجمن صورت گیرد، کمااینکه کارگاه‌های مختلف علمی و آموزش‌های گوناگون را در انجمن برگزار می‌کنیم. سایر دانشگاه‌ها در سراسر کشور نیز انجمن علمی دارند و دانشجویان آنها می‌توانند به این سمت بروند و اگر این انجمن‌ها را ندارند، آن را تاسیس کنند. کمااینکه از این طریق مطالعات آنها بیشتر و هدفمند می‌شود و مشارکت در بحث تحقیقات می‌تواند به آنها کمک کند.

از طرفی مطالعه جزوات و کتاب‌های مرجع نیز کمک‌کننده است. همچنین فصل تابستان و تعطیلی دانشکده زمان مناسبی که می‌توانند با مراجعه به کلینیک‌های طیور و مراکز تولیدی مرتبط مثل کشتارگاه‌ها، جوجه‌کشی‌ها و کارخانه‌های تولید دام و مکمل و دارو که اکثر آنها هم از افراد علاقه‌مند پذیرایی می‌کنند و جواب منفی نمی‌دهند، آشنایی خود را با این صنعت افزایش دهند. اساتید هم به‌عنوان مشاور هستند و همه ما موظف هستیم که برای راهنمایی پاسخگوی دانشجویان علاقه‌مند باشیم تا به این شکل، بهتر جذب این رشته شوند.

حکیم مهر: تعدادی از داوطلبان دوره تخصص از تجربه استرس در اتاق مصاحبه و نقش شخص شما در کاهش استرس آنها صحبت کردند. تلاش شما در جهت کاهش استرس چقدر مهم است و می‌تواند به آنها کمک کند تا خود واقعی‌شان را نشان دهند؟

دانشجویان نسبت به بنده لطف داشتند اما صرفا بنده اینطور نیستم، بلکه همه همکاران من این نقش را دارند. ما همواره قبل از شروع جلسه، یک تایم کوتاه را با هم صحبت می‌کنیم تا به نوعی استرس داوطلبان را کم کنیم، چون همه آنها مثل فرزندان خود ما هستند. نگاه ما به دانشجو، نگاه به فرزندان خود است. چون همه ما بچه‌هایی در این سن و سال و در رشته‌های مختلف داریم، لذا کاملا این درک نسبت به استرس آنها و حساسیت این موضوع وجود دارد که امکان دارد تاثیر منفی روی مصاحبه آنها بگذارد. قبل از شروع جلسه این موضوع گوشزد می‌شود و هربار، علاوه‌بر اینکه همه این نقش را دارند، اما این وظیفه بر عهده یک نفر گذاشته می‌شود. این بار این وظیفه به عهده من بود و بنده تلاش می‌کردم تا استرس آنها را پایین بیاورم و اگر استرس دارند به اشکال مختلف به آنها آرامش دهم تا حقشان را بگیرند و استرس مانع زحمتی که برای ورود به این دوره تخصصی کشیدند، نشود.

حکیم مهر: یک جا به اهمیت بخش پرندگان زینتی اشاره کردید. چرا اهمیت این حوزه بالاست؟

طیور زینتی در کشور ما به دلایل متعدد اهمیت زیادی دارد. یک علت این است که به هر حال حیوانات همدم انسان، متنوع هستند و به خاطر برخی دیدگاه‌های ایدئولوژیک در جامعه ما، افراد بسیار زیادی ترجیح می‌دهند که حیوان همدم آنها از نوع پرندگان باشد. پرندگان در طول زمان به دلایل متعددی مورد علاقه بشریت بودند. از صدای خوش، رنگ‌های متنوع، زیبایی، از تقلید صدا در طوطی‌سانان و تقلید صدا در میناها، اما نکته‌ خیلی مهم، منبع شغل و درآمد بودن این حوزه است. کمااینکه در حال حاضر بسیاری از افراد در جامعه در منازل و مغازه‌ها با تعداد خیلی کمی قفس، اقدام به تکثیر پرنده‌های زینتی می‌کنند و این یک کار اقتصادی و یک نوع شغل است. همچنین بحث صادرات پرندگان زینتی به کشورهای همسایه، منبع درآمد بسیاری از افراد است. صنعت پشت پرنده‌‌های زینتی یک صنعت زیرزمینی است که در جامعه به پتانسیل آن برای اشتغال‌زایی هیچ توجهی نشده است. شما با رصد کردن تعداد پرنده فروشی‌ها در شهرها می‌توانید متوجه شوید که چقدر این صنعت گسترده است و ایجاد اشتغال و درآمد و کمک به خانوار می‌کند ‌و برای بسیاری از افراد شغل اصلی و اولیه است.

بسیاری از مراجعین من از قناری و طوطی‌‌سانان درآمدهای زیادی دارند و مواردی را می‌شناسم که حتی موفق شدند از درآمد یک سال آن، یک واحد آپارتمان بخرند. لذا صنعت دارو، صنعت دان و صنعت تکثیر اینها منابع درآمدی است که به هیچ‌وجه دیده و رصد نمی‌شود و اگر پرنده‌های زینتی مورد توجه قرار گیرد، چیزی کمتر از سایر صنایع دامی ما ندارد.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

روند فعالیت حکیم مهر در مسیر یافتن نقایص و رفع آنها با دید اصلاح، روند پسندیده‌ای است، اما خیلی خوب است که وقتی یک موضوعی مطرح می‌شود، قبل از اعلام، جوانب مختلف آن دیده شود و در کنار هم باشد. البته اقتضای ژورنالیستی همین است و پرداختن به حواشی از نکات فنی است اما به هر حال هدف و رسالت شما کمک به سیستم در زمینه‌های مختلف کشاورزی، دامپزشکی، آموزش و پژوهش دامپزشکی است. من می‌دانم که این هدف بسیار خوب است و لذا بهتر است که موارد مختلف جمع‌آوری و تکمیل شود و نهایتا به نتیجه مثبتی برسد که همه بتوانند از آن استفاده کنند و رشد و توسعه را به ارمغان بیاورد.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.