حکیم مهر: کودکان مبتلا به اوتیسم به دلیل محدودیت در برقراری ارتباط اجتماعی با چالش‌های فراوانی روبه‌رو هستند. پژوهشی تازه نشان می‌دهد که تجربه‌های متفاوت و غیرمعمول می‌تواند مسیر تازه‌ای برای بهبود تعاملات اجتماعی این کودکان فراهم کند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، اختلال طیف اوتیسم یک نارسایی رشدی است که به طور مادام‌العمر ادامه دارد و نشانه‌های اصلی آن شامل دشواری در ارتباطات اجتماعی، تعاملات بین‌فردی و بروز رفتارهای تکراری است. شدت و نوع این نشانه‌ها در کودکان مختلف متفاوت است؛ برخی توانایی زبانی بهتری دارند اما همچنان در برقراری روابط دچار مشکل‌اند، در حالی که گروهی دیگر با اختلال شدیدتر گفتاری و تعامل اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شایع‌ترین و پایدارترین ویژگی اوتیسم، ناتوانی در مهارت‌های اجتماعی است؛ از جمله دشواری در آغاز گفتگو با همسالان، حفظ روابط دوستانه یا حتی درک احساسات دیگران. این کمبودها بر کیفیت زندگی کودکان و خانواده‌هایشان اثر عمیق می‌گذارد و نیازمند راهکارهای درمانی تازه است.
با وجود این چالش‌ها، بسیاری از کودکان اوتیسم نشان داده‌اند که می‌توانند با حیوانات ارتباط نزدیکی برقرار کنند. همین موضوع باعث شده است که روش‌های درمانی با کمک حیوانات مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد. در میان این روش‌ها، اسب‌درمانی بیشترین تاثیر را در بهبود وضعیت اجتماعی و ارتباطی این کودکان داشته است. اسب‌درمانی از حرکات منظم اسب برای تحریک جسم و روان کودک استفاده می‌کند و می‌تواند علاوه بر تقویت مهارت‌های حرکتی، بر حوزه‌های شناختی، عاطفی و رفتاری نیز اثر بگذارد. این ویژگی باعث شده است تا اسب‌درمانی به عنوان روشی نوین برای بهبود کیفیت زندگی کودکان اوتیسم مطرح شود.
«دکتر پرویز عسگری» استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، همراه با سه همکار خود پژوهشی در این زمینه انجام داده‌اند. آنان به بررسی تاثیر یک برنامه اسب‌درمانی بر مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودکان مبتلا به اوتیسم در شهر ارومیه پرداختند. هدف این گروه علمی، یافتن پاسخی روشن به این پرسش بود که آیا اسب‌درمانی می‌تواند به این کودکان در برقراری روابط بهتر با دیگران کمک کند یا خیر.
برای انجام این تحقیق، ۳۰ کودک ۸ تا ۱۲ ساله مبتلا به اوتیسم انتخاب شدند. آنان به صورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند. گروه مداخله طی ۱۵ جلسه هفتگی، هر بار به مدت ۶۰ دقیقه، در برنامه‌های اسب‌درمانی شرکت کردند، در حالی که گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. پژوهشگران با استفاده از ابزارهای روان‌سنجی معتبر، وضعیت ارتباطی و اجتماعی کودکان را پیش از شروع جلسات، پس از پایان برنامه و در دوره پیگیری ارزیابی کردند.
نتایج این بررسی نشان داد که کودکان گروه مداخله پس از شرکت در جلسات اسب‌درمانی، پیشرفت قابل‌توجهی در مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی داشتند. این تغییرات نه تنها در پایان دوره بلکه در مرحله پیگیری نیز پایدار باقی ماند. در مقابل، کودکان گروه کنترل که هیچ مداخله‌ای دریافت نکرده بودند، بهبودی مشابهی تجربه نکردند.
پژوهشگران در نتیجه‌گیری خود تاکید کردند که اسب‌درمانی می‌تواند به عنوان یک روش موثر برای بهبود روابط اجتماعی کودکان اوتیسم مورد استفاده قرار گیرد. به بیان ساده‌تر، این تجربه به کودکان کمک می‌کند تا راحت‌تر با دیگران ارتباط برقرار کنند و در تعامل‌های روزمره موفق‌تر عمل کنند.
اهمیت این یافته‌ها زمانی بیشتر روشن می‌شود که آن را با مطالعات مشابه در کشورهای دیگر مقایسه کنیم. تحقیقات بین‌المللی در چین، آمریکا، کره جنوبی و ایتالیا نیز اثرات مثبت اسب‌درمانی بر مهارت‌های اجتماعی، زبانی و حتی کنترل هیجانی کودکان اوتیسم را تایید کرده‌اند.
در ایران نیز چند مطالعه گذشته نتایج مشابهی داشته‌اند و نشان داده‌اند که این روش می‌تواند نه تنها به کودک بلکه به خانواده او نیز کمک کند و کیفیت زندگی آنان را ارتقا دهد. با این حال، در برخی پژوهش‌ها نتایج متفاوتی گزارش شده است، بنابراین ادامه تحقیقات در این زمینه برای رسیدن به قطعیت بیشتر ضروری است.
به طور کلی، ارتباط کودکان اوتیسم با حیوانات می‌تواند فرصتی ارزشمند برای ابراز احساسات و کاهش پرخاشگری فراهم کند. تجربه اسب‌درمانی نه تنها یک فعالیت درمانی، بلکه یک تجربه چندحسی است که حضور فیزیکی اسب، فضای طبیعی اطراف و تعامل مستقیم با حیوان، همگی در کنار هم به بهبود وضعیت کودک کمک می‌کنند.
نتایج این پژوهش در «فصلنامه پرستاری و مامایی» دانشگاه علوم پزشکی ارومیه منتشر شده‌اند. انتشار نتایج نشان‌دهنده اهمیت علمی و کاربردی موضوع در حوزه سلامت روان و توان‌بخشی کودکان است و می‌تواند راه را برای استفاده گسترده‌تر از این روش درمانی در مراکز مرتبط باز کند.
