گفتوگوی حکیم مهر با «دکتر شهابالدین جوادی» کلینیسین باسابقه و عضو شورای نظام دامپزشکی استان سمنان:
وی افزود: در دام بزرگ هم همین اتفاق افتاد؛ تعرفههای سازمانی عملاً اجرا نمیشود و بسیاری خدمات با ۳۰ درصد کمتر ارائه میشود. در سال ۱۴۰۴، در بهترین حالت، نرخ واقعی همان نرخ سال ۱۴۰۳ است، و حتی پایینتر ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در حالیکه کلینیسینهای دامپزشکی در استان سمنان با افزایش هزینهها، تعرفههای غیرواقعی، نبود حمایتهای بیمهای و گسترش رقابتهای ناسالم دستوپنجه نرم میکنند، گفتوگوی صریح و بیپرده حکیم مهر با «دکتر شهابالدین جوادی» کلینیسین باسابقه، عضو اصلی شورای نظام دامپزشکی استان سمنان و بورد تخصصی مامایی و بیماریهای تولیدمثل، تصویری روشن از دغدغههای عمیق این قشر ارائه میدهد. او از نبود ظرفیتسنجی در صدور مجوزها، تداوم نرخشکنیها، فاصله چشمگیر کیفیت خدمات با استانداردهای جهانی، و بیاثربودن برخی سیاستهای حمایتی سخن میگوید و تأکید میکند که «انسجام صنفی گمشده» مهمترین مانع پیش روی تشکیل انجمن کلینیسینهاست.
دکتر جوادی با لحنی انتقادی اما واقعگرایانه، از مشکلات دیرینه کلینیسینها در حوزههای اقتصادی، مدیریتی و نظارتی میگوید؛ از اینکه چگونه مراکز تازهتأسیس بدون نیازسنجی به اشباع برخی شهرستانها دامن زدهاند، تا اینکه چرا تعرفهها نهتنها بهروز نیست، بلکه در عمل با تخفیفهای غیرمتعارف و رقابتهای زیرقیمتی بیاثر شدهاند. او آینده حرفه طبابت دامپزشکی را وابسته به اصلاحات ساختاری میداند: از ظرفیتسنجی واقعی در کل کشور تا بازنگری در جایگاه شغلی دامپزشکان و انتخاب مدیرانی که تجربه عملی داشته باشند.
این گفتوگو، بازتابی از دغدغههای کلینیسینهایی است که در صف مقدم سلامت دام و امنیت غذایی کشور ایستادهاند؛ دغدغههایی که اگر جدی گرفته نشود، آینده حرفهای یکی از مهمترین بخشهای نظام سلامت کشور را تهدید خواهد کرد.
حکیم مهر: لطفاً در ابتدا تصویری کلی از وضعیت کلینیسینهای دامپزشکی در استان سمنان ارائه دهید. اکنون چه تعداد کلینیک، مطب یا مرکز درمانی دامپزشکی فعال دارید و آیا این تعداد با نیاز استان تناسب دارد؟
استان سمنان ۸ شهرستان دارد و در همه این شهرستانها کلینیک یا مرکز اشتغال به امور درمانی فعال است؛ در حوزههای دام بزرگ، طیور، دامهای کوچک و همچنین مراکز مایهکوبی. در حال حاضر حدود ۴۰ مرکز درمانی در استان فعالیت میکنند. با این حال، برخی شهرستانها مثل شاهرود با تراکم بالای مراکز درمانی روبهرو هستند، درحالیکه برخی دیگر وضعیت نرمال دارند و در بعضی بخشها نیز علیرغم نیاز شدید منطقه، ظرفیت خالی وجود دارد.
حکیم مهر: در سالهای اخیر روند تأسیس یا تعطیلی کلینیکهای دامپزشکی چگونه بوده و چه عواملی در این روند تأثیرگذار بودهاند؟
طی سالهای اخیر بیشتر شاهد تأسیس مراکز جدید بودهایم. متأسفانه بهدلیل سیستمیک شدن صدور پروانهها و کسب امتیاز احراز پروانه توسط متقاضیان یا فارغالتحصیلان جدید، تمایل زیادی برای تأسیس مراکز در مرکز شهرستانها وجود دارد و بسیاری از بخشها مغفول میمانند. نبود نیازسنجی و ظرفیتسنجی دقیق باعث شده در برخی فیلدها تراکم دامپزشک داشته باشیم، چرا که هر فردی که شرایط احراز پروانه را داشته باشد، میتواند در هر نقطهای اقدام کند.
حکیم مهر: از نظر اقتصادی، مهمترین مشکلات کلینیسینها چیست؟
هزینههای کلینیک بسیار بالاست؛ از جمله تهیه مکان مناسب با اجارههای سنگین، مالیات بالا، پرداخت حقوق پرسنل و سایر هزینههای عمومی. از طرف دیگر، تعرفهها پایین است و دیرهنگام از سوی سازمان نظام ابلاغ میشود. رقابت ناسالم برخی مراکز هم فشار مضاعف ایجاد کرده و بسیاری از کلینیسینها با مشکل تأمین هزینههای جاری مواجه هستند.
حکیم مهر: تعرفههای خدمات دامپزشکی تا چه اندازه با هزینههای واقعی همخوانی دارد؟
تأسیس یک کلینیک استاندارد که بتواند نیاز امروز مراجعان را پاسخ دهد بسیار پرهزینه است و درآمد حاصل به هیچ عنوان با این هزینهها تناسب ندارد.
حکیم مهر: وضعیت پرداخت هزینهها از سوی دامداران یا صاحبان حیوانات خانگی چگونه است؟ آیا با تأخیر یا بیاعتمادی مواجه هستید؟
در حوزه دام کوچک یا حیوانات خانگی پرداختها معمولاً نقدی است. اما در دام بزرگ و طیور با بازپرداختهای طولانیمدت مواجهیم. حتی پس از چندین ماه، اگر دامپزشک برای دریافت دستمزد مراجعه کند، گاهی با بیمهری دامدار یا مرغدار روبهرو میشود و آنها با طرح مشکلات مختلف از تسویهحساب طفره میروند. این در حالی است که هزینه درمان در مقایسه با هزینههای کلی یک واحد دامداری بسیار ناچیز است و بخش عمده هزینهها مربوط به تغذیه است. متأسفانه در برخی مواقع زمانی تسویه انجام میشود که بهدلیل تورم، ارزش ریالی مبلغ دریافتی تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.
حکیم مهر: آیا کلینیسینها در استان از تسهیلات مالی، بیمهای یا حمایتی خاصی برخوردار هستند؟
خیر، دامپزشکان از شرایط بیمهای ویژه برخوردار نیستند و بیمه بهصورت خویشفرما انجام میشود.
حکیم مهر: چرا تاکنون انجمن صنفی کلینیسینهای دامپزشکی در استان شما تشکیل نشده است؟
برای تشکیل یک صنف رسمی، باید حداقل تعداد مشخصی عضو در هر شهرستان وجود داشته باشد. چند سال پیش که برای پیگیری این موضوع به امور اصناف مراجعه کردم، اعلام کردند که تعداد کلینیسینها باید حداقل به ۵۰ نفر برسد، اما چنین ظرفیتی در شهرستان ما وجود نداشت. حتی اگر میخواستیم کل استان را زیر چتر یک صنف واحد تعریف کنیم، این نگرانی مطرح بود که موازیکاری با نظام دامپزشکی ایجاد شود.
در حال حاضر در نظام دامپزشکی استان سمنان، گروههایی مانند کلینیکها، داروخانهها و مسئولان فنی نماینده دارند و من هم بهعنوان نماینده بخش کلینیک در شورای نظام مطالبات این گروه را مطرح میکنم. اما مشکل اصلی نبود انسجام میان همکاران بخش خصوصی است؛ انسجامی که لازمه تشکیل یک صنف قدرتمند است.
مثالی بزنم؛ چند سالی است بهعنوان نماینده کلینیکهای شهرستان فعالیت میکنم و هر سال ابتدای سال همکاران را دعوت میکردیم تا درباره نرخ خدمات به یک وحدت رویه برسیم. چون تعرفه مشخصی برای دام کوچک وجود ندارد و نرخ خدمات توافقی است، دوستان پیشنهاداتی ارائه میدادند و در نهایت نرخها مکتوب و صورتجلسه میشد تا بهعنوان یک الگو استفاده شود، اما متأسفانه برخی کلینیکها همان نرخ مصوب جمعی را دستاویز رقابت ناسالم میکردند و به دامدار یا صاحب حیوان میگفتند: «این تعرفه امضای همه است، اما من ۳۰ تا ۵۰ درصد کمتر میگیرم!» نتیجه این شد که مشتری برخی کلینیکها تا ۷۰–۸۰ درصد کاهش یافت و همکاران به این نتیجه رسیدند که وحدت رویه فایدهای ندارد و هرکس باید مسیر خودش را برود.
در دام بزرگ هم همین اتفاق افتاد. تعرفههای سازمانی عملاً اجرا نمیشود و بسیاری خدمات با ۳۰ درصد کمتر ارائه میشود. در سال ۱۴۰۴، در بهترین حالت، نرخ واقعی همان نرخ سال ۱۴۰۳ است، و حتی پایینتر. گاهی میبینیم برخی همکاران با تعرفههای بسیار پایینتر کار میکنند؛ حتی پیشکسوتانی که هنوز با نرخهای دهه ۹۰ فعالیت دارند. این رقابت ناسالم، انگیزه و اتحاد صنفی را از بین میبرد.
یکی از دلایل اصلی، نبود ظرفیتسنجی برای تأسیس کلینیکهاست. «سفره کوچک» باعث میشود همکاران برای تأمین هزینههایشان وارد نرخشکنی شوند. درحالیکه یک کلینیک اگر بخواهد خدمات باکیفیت ارائه دهد و تجهیزات مناسب داشته باشد، باید سودآور باشد. متأسفانه بسیاری از مراکز فقط با حداقل استانداردها فعالیت میکنند و با معیارهای جهانی فاصله زیادی داریم.
حکیم مهر: ارتباط کلینیسینها با ادارهکل دامپزشکی استان را چگونه ارزیابی میکنید؟
ارتباط بخش خصوصی با ادارهکل معمولاً از طریق ادارات شهرستانها برقرار میشود. نظام دامپزشکی استان و نمایندگان منتخب شورا نیز بهعنوان نمایندگان بخشهای مختلف خصوصی با ادارهکل تبادل نظر میکنند.
حکیم مهر: تا چه اندازه از نظرات کلینیسینها در تصمیمات استانی—مانند صدور مجوزها، نظارتها یا طرحهای واکسیناسیون—استفاده میشود؟
با توجه به سیستمیکشدن صدور پروانهها، دیگر عملاً فضایی برای اظهار نظر وجود ندارد. طرحهای واکسیناسیون هم با تصمیمات کلان سازمان دامپزشکی کشور اجرا میشود و معمولاً نظر تخصصی کلینیسینها اخذ نمیشود؛ مراکز مایهکوبی فقط مجری دستورات هستند.
حکیم مهر: همکاری شما با نظام دامپزشکی استان در چه سطحی است و چه انتظاراتی دارید؟
بنده حدود ۲۲ سال سابقه فعالیت در حوزه دامپزشکی و دو سال سابقه عضویت در شورای نظام دامپزشکی استان سمنان را دارم. متأسفانه در سالهای اخیر نظام دامپزشکی استانها درگیر قوانین بسیار انقباضی شدهاند. با توجه به نبود بودجه، بسیاری از تصمیمات یا نافرجام میماند یا در حد صدور یک بیانیه متوقف میشود. ضعفهای اجرایی هم زیاد است؛ برای مثال، نظارت بر مراکزی که از نظام دامپزشکی پروانه گرفتهاند، طبق دستورالعمل تازه بر عهده نظام است، اما بهدلیل نبود منابع مالی و انسانی، این وظیفه عملاً مغفول مانده است.
حکیم مهر: مهمترین دغدغه صنفی کلینیسینهای استان چیست؟
نبود استقلال مالی و تا حدی نوع تصمیمات نظام دامپزشکی استان، بزرگترین دغدغه فعلی همکاران است.
حکیم مهر: آیا در استان شما دخالت افراد فاقد صلاحیت در درمان حیوانات مشاهده میشود؟
بله، متأسفانه این مشکل وجود دارد. علاوه بر فعالیت افراد فاقد پروانه، برخی از مراکز دارای پروانه نیمهوقت نیز خارج از حدود پروانهشان خدمات ارائه میدهند.
حکیم مهر: وضعیت نظارت بر فروش و تجویز داروهای دامپزشکی در استان چگونه است؟
با توجه به منفعلبودن نظام دامپزشکی در این حوزه، بازرسیها بیشتر توسط ادارات دامپزشکی انجام میشود. درحالیکه یک انجمن صنفی میتوانست نقش مهمی ایفا کند و رابطی میان نظام دامپزشکی، ادارات شهرستان و ادارهکل باشد. نبود این انسجام، در نهایت به ضرر شاغلان بخش خصوصی تمام میشود.
حکیم مهر: دامپزشکان جوان هنگام ورود به بازار کار تا چه حد آمادگی لازم را دارند؟
متأسفانه دامپزشکان جوان با مهارتهای عملی بسیار کم فارغالتحصیل میشوند. اما آنهایی که دورههای بازآموزی و کارورزی زیر نظر دامپزشکان باتجربه میگذرانند یا در دورههای تکمیلی شرکت میکنند، پیشرفت علمی و تجربی چشمگیری دارند.
حکیم مهر: چه نیازهایی در زمینه آموزشهای تکمیلی و بازآموزی احساس میشود؟
آموزشهای تکمیلی جزو جداییناپذیر حرفه طبابت است. امیدوارم همکاران نسبت به این دورهها استقبال بیشتری نشان دهند.
حکیم مهر: آینده حرفه کلینیسینهای دامپزشکی در استان را چگونه میبینید؟
اگر ظرفیتسنجی واقعی برای کلینیکها، داروخانهها و سایر بخشها انجام نشود، بسیاری از همکاران حتی قادر به تأمین هزینههای اولیه نخواهند بود. در این شرایط، کلینیکها سودآور نمیشوند و کلینیکی که سودآوری نداشته باشد، رشد و پیشرفت هم نخواهد داشت. نتیجه این میشود که تعداد زیادی کلینیک فقط با حداقل امکانات و تجهیزات ابتدایی فعالیت کنند. رشد و تجهیز مراکز درمانی وابسته به رشد اقتصادی آنهاست، که متأسفانه محقق نشده است.
حکیم مهر: اگر اختیار تصمیمگیری در سطح ملی داشتید، سه اقدام فوری شما برای بهبود وضعیت کلینیسینها چه بود؟
اول، ظرفیتسنجی و نیازسنجی واقعی در تمام بخشهای دامپزشکی. دوم، قرار دادن حرفه دامپزشکی در رده مشاغل سخت و ایجاد شرایط مناسب بیمه و تأمین اجتماعی در دوران بازنشستگی. سوم، انتخاب مدیران کلان کشور بر اساس سوابق علمی و عملی. مدیری که سابقه کار عملی در بخشهای مختلف، بهخصوص درمانگاه، نداشته باشد، نمیتواند واقعبینانه تصمیم بگیرد و اطلاعاتش فقط محدود به گزارشهای دریافتی خواهد بود.
حکیم مهر: بهعنوان حرف آخر…
لزوم توجه جدی به شایستهسالاری، پایان سخن من است.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
