این روزها شکار موضوع مجادله برانگیز گروه های محیط زیستی است و با راه پیدا کردن این موضوع به میان مردم شاهد واکنش های متفاوتی هستیم.
به گزارش حکیم مهر به نقل از زیست بوم، کارشناسان در کنار عوامل مختلف کاهش جمعیت حیات وحش مانند تخریب زیستگاه ها و آلودگی ها، شکار را به عنوان یکی از دلایل اصلی این مساله عنوان می کنند. در این سال ها برخی از کنشگران محیط زیستی در تلاش بوده اند تا ممنوعیت شکار در کشور بطور رسمی و قانونی انجام شود، این بار اما ممنوعیت شکار از حد مرزهای قانونی کشور خارج شده و در قالب یک درخواست بین المللی مطرح شده است. بر این اساس آنها پیشنهاد جمع آوری امضا برای توقف شکار قانونی فوک های خزری در مناطق شمالی دریای خزر را تهیه کرده اند.
فوک خزری تنها پستاندار دریای خزر است که متاسفانه در طی 50 سال اخیر جمعیتش به 10 درصد کاهش یافته است. طبق برآوردهای صورت گرفته در حال حاضر حدود 100 هزار قلاده فوک خزری در دریای خزر وجود دارد.
در رابطه با وضعیت فوک خزری و نیز فراخوان مطرح شده گفتگویی با «دکتر امیر صیاد شیرازی» مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی فوک خزری انجام داده ایم که می خوانید.
- لطفا کمی در مورد وضعیت فوک خزری در منطقه و فعالیت های این مرکز درمانی – تحقیقاتی توضیح دهید.
این گونه حیوانی مهاجر هست و نیمی از سال را در مناطق شمالی و نیمه دیگر سال را در قسمت جنوبی و میانی دریای خزر سر می کند. بطور کلی وضعیت این گونه در اکوسیستم خزر وضعیت جالبی نیست. چون در 50 سال اخیر جمعیتش به کمتر از 10 درصد رسیده، یعنی از یک میلیون قلاده به کمتر از 100 هزار قلاده رسید و اگر وضعیتش به همین شکل پیش برود آینده خوبی برای این گونه در نظر نداریم.
اما چه اتفاقی افتاده که وضعیت را به اینجا کشانده است؟
عوامل مختلفی در کنار هم بوده، از شکار مستقیم توسط انسان گرفته تا مرگ و میر توسط تورهای ماهیگیری و یا بحث آلودگی ها که بسیار نگران کننده و مهم هستند. از طرفی دیگر تغییرات اقلیمی هم موثر بوده چون این گونه در نیمه زمستان و در اوج سرما باید در جاهایی برای زادآوری و تولید مثل باشند که سطح آب یخ زده است و با گرم شدن کره زمین که پدیده ای جهانی است، این فضاهای یخ زده کمتر می شود و محل امنی که در گذشته برای این موجودات وجود داشته هر ساله کمتر می شود. اما کمبود مواد غذایی هم موثر است چون ذخیره غذایی خزر توسط آلودگی ها، صید بی رویه، وجود گونه غیر بومی شانه دار دریایی و انواع بیماری ها کاهش پیدا کرده همچنین به دلیل بروز شدید آلودگی سیستم ایمنی فوک ها تضعیف شده و باعث می شود بیماری هایی که در گذشته نگران کننده نبوده، امروزه مشکل ساز شود و حتی با یک آنفولانزا یا یک ویروس ساده که در گذشته اهمیتی نداشته، تلفات سنگینی به جمعیت فوک های خزری تحمیل شود.
سهم شکار در کاهش جمعیت این گونه چقدر بوده؟
متاسفانه در کشورهای روسیه و قزاقستان همچنان شکار قانونی در حال انجام است آن هم به میزان بالا. واژه ای داریم به عنوان "کوتا" که به معنای شکار مجاز است و گهگاه از 4000 تا 10000 قلاده سالانه مجوز داده شده است. البته همه این تعداد مجوز قابل استفاده نیست، چون کسانی که مجوز دارند دسترسی به مناطقی که فوک ها در آنجا هستند برایشان سخت است. اما متاسفانه مافیایی وجود که ثروتی از فروش پوست فوک ها بدست می آورند و آنها هر ساله در این مناطق دست به شکار می زنند، بنابراین باید این مورد بسیار مورد توجه قرار گیرد، چون سریعتر از سایر عوامل مخاطره آمیز دیگر می توان آن را کنترل کرد، اما باقی موارد مثل آلودگی کاهشش زمانبر است، اما حذف شکار قانونی چون مستقیماً با انسان سروکار دارد می توان جلوی آن را گرفت و چون سهم قابل توجهی در کاهش جمعیت فوک ها دارد، حذف آن می تواند بسیار تاثیرگذار باشد.
گروه حفاظت از فوک خزری چگونه شکل گرفت و چه اقداماتی انجام می دهد؟
فعالیت مرکز حفاظت از فوک خزر تقریباً از سال 2008 شروع شد، چون در آن سال جمعیت فوک های خزری 100 هزار قلاده اعلام شد. این مرکز در واقع مرکزی عام المنفعه در هلند هست و به تمام کشورها مانند ایران، یونان، روسیه و...کمک می کند. این ایده توسط خانم لنی هارت و مرحوم دکتر محمد مصطفی شاهی فردوس که آن زمان رئیس مرکز دامپزشکی آنجا بود مطرح شد و قرار بود استارتش هم از ایران زده شود. بنده هم از همان زمان با آنها همکاری داشتم و در همانجا آموزش دیدم.
اولویت اول فعالیتهای این مجموعه آموزش است؛ در ابتدا از ماهیگیران بومی و بعد سازمانها، دانشگاه ها و افراد و گروه های علاقمند بویژه NGO ها شروع شد. در آن زمان عده ای کمی میدانستند ما در خزر فوک داریم.
اولویت بعدی امداد و نجات است، بویژه در ایران که علت اصلی کشته شدن فوکها گیر افتادن در تورهای صیادی است. ما با کمک مردم و صیادان تا الان حدود 72 قلاده فوک را توانستیم نجات دهیم.
بحث بعد در این مرکز تحقیقات بویژه از لاشه ها یا نمونه های زنده که در اختیارمان قرار میگیرد و اگه بودجه ای هم به ما برسد این نمونه ها را بررسی می کنیم. که باعث می شود ما نظارت بیشتری روی دریای خزر داشته باشیم. این گونه برای مونیتورینگ و مطالعه دریاچه خزر بویژه آلودگی خزر بسیار مناسب است و چون در راس هرم غذایی قرار دارد آلودگی های دریاچه خزر را به خوبی در خود نشان می دهد.
مبحث بعدی درمان است کلینیکی در جزیره ای در آشوراده وجود دارد که نیاز کشور را فراهم می کند؛ این کلینیک ملی است و قابلیت پذیرش حیوانات از هر سه استان را دارد و بعد از درمان در همان مکانی که پیدا شده اند رهاسازی می شوند.
اما مورد بعدی فعالیت مرکز، فعالیت منطقه ای و بین المللی هست همه کشورهای حاشیه خزر بخاطر اتفاقات ناخوشایندی که برای فوک خزری افتاده مسئول هستند و باید در کنار هم کار کنند، بنابراین مرکز ما شروع کرد به اطلاع رسانی و آموزش تئوری در کشورهای دیگر بویژه در روسیه و قزاقستان که شکار در آنجا پررنگ است. در این کشورها افرادی شناسایی شدند و گروهی مثل گروه خودمان تشکیل دادیم. این افراد به ایران آمدند آنها را آموزش دادیم و امیدواریم همانطور که در ایران روند روبه رشدی داشت در کشورهای حاشیه خزر هم این اتفاق بیفتد و کار گسترش پیدا کند.
پیشنهاد این فراخوان از طرف چه کسانی بوده و هماهنگ کننده چه نهاد یا اشخاصی هستند؟ و چگونه به این نتیجه رسیدید که جمع آوری 100 هزار امضا می تواند در جهت توقف شکار موثر باشد؟
فکر اولیه این پتیشن و فراخوان در گروه حفاظت فوک خزری در ایران شکل گرفت و پیشنهاد آن در سازمان محیط زیست مطرح شد و با حمایت و پیشنهاد خانم فرشچی تصمیم گرفته شد که این مساله در جلسه باکو عنوان شود.
ما با سفری که به روسیه داشتیم با دوستانمان مشورت کردیم و متوجه شدیم که کشور روسیه قانونی دارند که اگر 100 هزار امضا در موردی جمع شود و مردم خواسته ای از دولت داشته باشند، می تواند دولتمردان را مقید به بررسی کند، اما نمی شود گفت حتماً اینکار انجام می شود، ولی همین که اینکار صورت می گیرد اولا یک اطلاع رسانی در حجم بالاست که از اهداف اصلی گروه است و اینکه باعث شده خواسته عمومی شکل بگیرد و رفته رفته هم افزایش پیدا کند و مطمئنا به گونه ای نخواهد بود که از کنارش بگذرند.
باز هم تاکید می کنم که هدف ما این نیست که برویم باکو مطلبی را عنوان کنیم و بعد مانند بسیاری از جلسات که هیچ اتفاقی در آن نمی افتد خداحافظی کنیم و برگردیم؛ مجموعه ما کارش را انجام می دهد، چه دولت ها باشند چه نباشند ما کارمان را ادامه می دهیم و حضور مردمی هست که اینجا کار را پیش می برد، همانطور که در ایران این اتفاق میفتد. جمع آوری این امضاها میتواند تاثیرگذار باشد؛ همین که بخش UNEP بخش محیط زیستی سازمان ملل در جلسه هست و از وضعیت بد دریای خزر و وضعیت بد این گونه بعنوان سمبل دریای خزر این اطلاع رسانی به آنها صورت می گیرد، قطعاً تاثیرگذار خواهد بود. کشورها دوست ندارند در این سالها که مسایل محیط زیست در همه دنیا پررنگ شده است، در سایر نقاط دنیا به آنها بدبین شوند، بنابراین این مورد بی تاثیر نخواهد بود.
این سوال مطرح میشود که به فرض رسیدن تعداد امضاها به حد مورد نظر، چه تضمیمی وجود دارد که کشورهای حاشیه خزر پذیرای این درخواست باشند؟
فعالیت های اینچنینی هرگز تضمین ندارد، اما تلاشی است در برابر جهل و نا آگاهی بشر که نسبت به محیط زیستش فعالیت هایی انجام می دهد که منجر به نابودی می شود. کسانی که به این میزان آگاهی رسیدند که زمان تنگ است و کاری باید انجام داد، قطعا به این جلسه راضی نخواهند شد و فعالیت هایشان را ادامه خواهند داد. این قسمت هم تلاش کوچکی هست برای پیشبرد اهدافمان و حتی اگر نتیجه هم نگرفتیم باعث نخواهد شد که دست بکشیم و ناامید نخواهیم شد؛ این کار ادامه دارد و پله پله پیش می رویم، بنابراین اینکه تضمین کنیم این اتفاق خواهد افتاد، ما هرگز در هیچ موردی با قطعیت نمی توانیم بگوییم حتما اتفاق می افتد، بلکه تلاشی است که می توانیم از این فرصت در پیش رو بهترین استفاده را بکنیم و حتی اگر هم در این مورد توافق حاصل نشد، باز برد با ما خواهد بود، چون این اطلاع رسانی انجام شده و عده زیادی متوجه موضوع شدند و در نهایت گروه هایی که شکار قانونی یا غیرقانونی می کنند، راهی نخواهند داشت جز اینکه به این کار خاتمه بدهند.
و در آخر اینکه بنظر شما چه اقدامات دیگری بجز ممنوعیت شکار در حفاظت از اینگونه موثر خواهد بود.
در ابتدای عرایضم عوامل موثر در کاهش جمعیت را ذکر کردم، اما همه عوامل ذکر شده ناشی از فعالیتهای بشر است. بحث رفع و کاهش آلودگی های دریای خزر که مهمترین عامل تهدید این اکوسیستم است، حرکت و فعالیت بزرگی را می طلبد. همه کشورهای حاشیه خزر، مردم و دولتمردان باید یکصدا باشند و وضعیت محیط زیست رو بهبود بدهند. این یک کار انفرادی نیست، مربوط به یک یا دو گروه نیست، بلکه کار مشترکی است و همه باید در کنار هم باشند. اگر غیر از این انجام شود اتفاق خوشایندی در انتظار ما و محیط زیست نیست.
اعتقاد ما این است که در بروز پدیده های اینچنینی سه گروه مقصرند: گروه اول که بطور مستقیم به محیط زیست صدمه میزنند، گروه دوم همدستان گروه اول هستند، کسانی که با آنها همکاری می کنند و کنارشان هستند و گروه سوم شاهدان این اتفاقات هستند که بی تفاوت می گذرند.
خدا دکتر شاهی فردوس را رحمت کنه. شادی روحش صلوات 
از توضیح شما سپاسگزارم.
اصلاح شد.