شیوع بیماری استرانگل (گورم) در بین اسب‌های پارک ملی بوجاق استان گیلان

بيماري گورم (استرانگل)

گردآوري: دكتر رضا رضایی

جنس استرپتوكوكوس متشكل از گونه هاي متنوعي از كوكسي هاي گرم مثبت و كاتالاز منفي است كه رشد آنها در محيط مايع آرايش زنجيري دارد. بيهوازي اختياري، فاقد هاگ و غير متحرك مي باشند غالبا در محيطهاي ساده آزمايشگاهي رشد ضعيفي دارند و براي رشد بايد به محيطهاي غذايي موادي نظير خون ، سرم و يا قندهاي قابل تخمير افزود. اين باكتريها كربو هيدرات را تخمير كرده و به ميزان زيادي اسيد لاكتيك توليد مي كنند.تفريق گونه هاي اين جنس پيچيده است زيرا حداقل 4 الگوي مختلف براي تقسيم بندي اين باكتري ها وجود داردكه شامل نامگذاري بر اساس 1- علائم درمانگاهي مثل گروه چركزا ، دهاني و روده اي 2- خصوصيات سرم شناسي(گروه بندي لانسفيلد) 3- الگو هاي هموليز ، هموليز بتا (كامل) ، هموليز آلفا(ناقص) ، هموليز گاما(عدم هموليز) 4- خصوصيات بيو شيميايي مي باشد.

خصوصيات باكتري:

باكتري ، كوكسي شكل و گرم مثبت بوده و در محيط هاي مايع به شكل زنجير هاي بلند و گاهي كوتاه مشاهده مي شود. استرپتوكوكوس اكوئي در محيط آگار خوندار هموليز بتاي شديد ايجاد مي كند و پرگنه ها در جداسازي اوليه ممكن است موكوئيدي و يا مات باشند. رشد پرگنه هاي موكوئيدي ناشي از حضور اسيد هيالورونيك كپسول است در حالي كه رشد پرگنه هاي مات ناشي از فقدان كپسول مي باشد. آزاد سازي هيالورونيداز ده ساعت بعد از انكوباسيون اتفاق مي افتد. اين آنزيم كپسول را هيدروليز مي كند و باعث مي شود ظاهر پرگنه پهن و موكوئيدي باشد.

اپيدميولوژي:

بيماري گسترش جهاني داشته و شديدا مسري مي باشد.دام آلوده تا حداقل 4 هفته بعد از آلودگي باكتري را پخش مي كند. بدليل مقاومت باكتري در برابر عوامل محيطي تا حدود يك ماه بعد از انتقال دام از محل ، محيط آلوده است و دام حساس به آساني آلوده مي شود. لذا مهمترين عمل در بقاي عفونت اسب آلوده است. حشرات در انتقال آلودگي نقش دارند زيرا از ترشحات آلوده دام تغذيه كرده و باكتري را به ميزبان جديد انتقال مي دهند. اسبها در هر سني ممكن است بيمار شوند ولي بخصوص اسب هاي جوان 1 تا 5 سال بيشتر دچار عفونت مي شوند اگر چه ايمني خوبي بعد از عفونت در دام بهبود يافته ايجاد مي شود ولي ممكن است اسب مجددا آلوده گردد.

كره اسبهايي كه ترشحات بيني آنها آلوده است گاهي در حين خوردن شير مي توانند غده پستان مادر را آلوده سازند و درنتيجه باعث بروز ورم پستان گردند. همچنين عفونتهاي رحمي در اسبهاي ماده نيز ممكن است اتفاق بيفتد. اولين مرحله در بيماري زايي استرپتوكوكوس اكوئي اتصال باكتري به سلولهاي اپيتليال است كه ارتباطي هم با كپسول دار بودن آن ندارد. مرحله هاي از بيماري زايي كه شامل عبور باكتري از سلولهاي اپيتليال مي باشد شناخته نشده است ولي به هر حال باكتري از طريق جريان لنف در عقده هاي لنفاوي تحت فكي و عقب حلقي جايگزين مي شود و بعد از آن آبسه تشكيل مي شود. موردي از بروز همه گيري گورم در اسبداري هاي تهران در سال 1368 توسط دانشگاه تهران و در سال 1387 توسط دانشگاه شهيد چمران گزارش گرديده است.

علائم درمانگاهي:

دوره كمون بيماري از 3 الي 6 روز تا سه هفته يا بيشتر متغير مي باشد. علائم بيماري شامل تب (39.5 تا 40) قطع كامل اشتها ،سرفه و ترشح سروزي بيني است كه بتدريج چركي مي شود. مخاط بيني و حلق متورم مي شود و آبسه هاي كوچكي در فوليكولهاي لنفوئيدي تشكيل مي گردد. ناحيه حلق شديدا دردناك است ملامسه اين ناحيه با عكسالعمل سرفه و خروج مقادير قابل توجهي ترشحات چركي از بيني همراه مي باشد. تورم ناحيه حلق ممكن است بحدي شديد باشد كه دام قادر به بلع آب و غذا نباشد. درگير شدن عقده هاي لنفاوي پشت حلقي منجر به بسته شدن راه عبور هوا مي شود و در نتيجه دام دچار تنگي نفس مي گردد. يك تا دو هفته بعد از شروع اولين علائم بيماري آبسه ها باز مي شوند و با خارج شدن كامل چرك دام بهبود مي يابد. گاهي آبسه ها در نواحي سينه و شكم تشكيل مي گردد. كه پاره شدن آنها منجر به مرگ دام مي شود. متاستاز آبسه در ساير اندامها ممكن است باعث بروز مشكلات جديدي گردد.

تشخيص بيماري:

علائم آشكار درمانگاهي همراه با جدا سازي باكتري عامل بيماري از ترشحات بيني و چرك آبسه ها به تشخيص كمك مي كند. بيماري گورم مي بايست از بعضي بيماري هاي ديگر در اسب ازجمله رينوپنوموني ويروسي اسب ، تورم شريان ويروسي اسب و آنفلوانزا تفريق گردد. به هر حال در اين بيماريها بزرگ شدن عقده هاي لنفاوي درگير معمولا اتفاق نمي افتد. هر چند كه در اين بيماري آثار پوستي وجود ندارد اما بايد از فرم ريوي مشمشه نيز متمايز گردد.

درمان:

بدليل مسري بودن بيماري اسب آلوده بلافاصله بايستي از سايرين جدا گردد و سريع تحت درمان با آنتي بيوتيكهاي مناسب از راه غير خوراكي قرار گيرد. بطور همزمان مراقبت از دام به بهبود سريع تر كمك مي كند. عامل بيماري نسبت به پني سيلين ، كلرآمفنيكل ، اريترومايسين ، لينكومايسين و تتراسايكلين حساس مي باشد در عين حال انجام آزمايش حساسيت آنتي بيوگرام براي انتخاب بهترين آنتي بيوتيك ضروري مي باشد. درمان با آنتي بيوتيك بدون خارج شدن چرك از آبسه ها نتيجه اي ندارد گاهي خارج شدن كامل چرك از آبسه ها بدون درمان باعث بهبود دام مبتلا مي گردد. ميزان مناسب تجويز پني سيلين جي 22000 واحد براي هر كيلوگرم به همراه 3 گرم استرپتومايسين براي هر راس بصورت تزريق دوبار در روز به مدت 5 روز مي باشد. تتراسايكلين اگر چه داروي موثري است ولي به علت احتمال بروز اسهال توصيه نمي گردد.

پيشگيري و كنترل:

به منظور جلوگيري از گسترش بيماري مي بايست با مشاهده دام بيمار هر چه سريعتر آن را از گله جدا و از محل خارج نمود. محل نگهداري و وسايل آلوده بايستي به نحوه مطلوبي ضد عفوني گردد.در صورت مشاهده چند مورد بيماري دامهاي سالم را بايستي واكسينه نمود. دقت شود كه دامهاي بيمار واكسينه نشوند زيرا خطر بروز واكنش هاي ازدياد حساسيت وجود دارد.

واكسنهاي تجارتي تهيه شده از باكتري كشته استرپتوكوكوس اكوئي در دسترس است كه در كره اسبهاي 3 الي 12 ماهه توصيه مي شود. سه بار تزريق به فاصله 10 الي 14 روز و يك تكرار بعد از يكسال نتيجه مطلوبي مي دهد. واكسيناسيون نبايد در كره اسبهاي كمتر از 12 هفته انجام گيرد.هدف از واكسيناسيون كاهش تعداد موارد بروز و كاهش شدت بروز بيماري است.ايمني به اندازه اي خواهد بود كه روند شيوع بيماري را آهسته يا قطع كند.