براساس آمار سازمان جهانیFAO سرانه مصرف شیر در ایران حدود 66.12 کیلوگرم در سال است، حال آن‌که قیمت یک لیتر شیر حدود کمتر از یک دلار (٢٥٠٠ تومان) است.
به گزارش ایانا به نقل از شهروند، داستان سرانه مصرف شیر و قیمت مصرف‌کننده آن نیز در ایران از همین‌جا شروع می‌شود. میانگین جهانی مصرف سرانه شیر ١٥٠ کیلوگرم است که در برخی کشورهای اروپایی حتی به ٣٠٠ کیلوگرم هم می‌رسد.
در ایران از سال‌ها قبل برای افزایش سرانه مصرف ایرانی، به شیر یارانه داده می‌شد. همچنین سهمیه تغذیه شیر در مدارس بنیان گذاشته شد. این یارانه شیر که البته اقدام درستی بود تا همین اواخر ادامه داشت، اما در جریان هدفمندی یارانه‌ها و اجرای غلط آن این یارانه‌ها حذف شد. به بیان دیگر در هدفمندی یارانه قرار بر آن بود که یارانه شیر از مصرف‌کننده به تولید‌کننده داده شود، اما در عمل نه مصرف‌کننده و نه تولید‌کننده آن را دریافت نکردند، بنابراین سرانه مصرف شیر در ایران از ١٠٠ تا ٩٠ کیلوگرم به کمتر از ٧٠ کیلوگرم رسید.
با توجه به جمعیت ٧٥ میلیونی و تولید انبوه چنین رقمی برای سرانه مصرف خیلی پایین به نظر می‌رسد. این درحالی است که آمارها نشان می‌دهد هرچند میانگین سن پوکی استخوان در جهان ٧٠سال است اما این سن در ایران به ٣٥سال رسیده است، بنابراین با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم علاوه بر آن‌که مصرف‌کننده متضرر شد، تولیدکننده‌ها نیز با بازاری راکد روبه‌رو شده‌اند و چون نمی‌خواهند ضرر کنند باید شیر را گران‌تر بفروشند. به این ترتیب روند پی‌درپی افزایش قیمت به یک چرخه باطل تبدیل شده است. در همین راستا، چندی پیش وزیر کشاورزی پیشنهاد کرده بود دوباره به بخش لبنیات یارانه تعلق بگیرد که البته این پیشنهاد هنوز به جایی نرسیده است.
چنین مشکلاتی سبب شده سرانه مصرف ایران به‌عنوان کشوری که در حوزه تولید شیر تقریبا خودکفاست، کم و در رده کشورهای آفریقایی مانند نیجریه (٥٠ کیلوگرم)، آفریقای‌جنوبی (٥٧.٩٢) یا کوبا (٧٥.٥ کیلوگرم) قرار داشته باشد.
مردم آمریکا شیر را جایگزین کرده‌اند
براساس اطلاعات و آمار موجود در وب‌سایت سازمان بین‌المللی محصولات لبنی، کل سرانه مصرف شیر در آمریکا ٢٥٣,٨ کیلوگرم ثبت شده است، البته در این زمینه ارقام مختلفی اعلام می‌شود و در سال‌های اخیر رسانه‌ها و مقامات این کشور از کاهش سرانه مصرف شیر خبر داده‌اند.
در زمانی نه‌چندان دور، شیر یکی از اجزای همیشگی صبحانه‌های مردم این کشور بود. سرانه مصرف شیر در آمریکا نسبت به دهه ١٩٧٠ میلادی ٣٧درصد کاهش یافته است. به نوشته روزنامه واشنگتن پست، دلیل این کاهش مصرف را می‌توان جایگزین کردن نوشیدنی‌های دیگر با شیر دانست. مصرف مایعات مردم این کشور نسبت به دهه ١٩٧٠ میلادی همچنان یکسان است اما درصد شیر در آن پایین آمده است. همچنین مصرف شیر میان جوانان این کشور کاهش یافته است. به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد والدین و مدارس به‌طور ناخودآگاه شیر را از برنامه غذایی نسل جوان حذف کرده‌اند.
از سوی دیگر تحقیق موسسه CoBank نشان می‌دهد مردم این کشور دیگر برای دستیابی به مواد معدنی و ویتامین‌های مختلف به شیر نیازی ندارند زیرا می‌توانند این مواد را به صورت قرص یا نوشیدنی‌های حاوی آنها بیابند. از سوی دیگر بلومبرگ نیز در گزارشی به این نکته اشاره می‌کند که تولید شیر در این کشور به‌حدی زیاد است که بخشی از آن در خاک دفن می‌شود، زیرا دامداران نمی‌توانند خریداری بیابند. تولید لبنیات این کشور به بالاترین میزان طی ١٥سال اخیر رسیده است. این درحالی است که قیمت یک لیتر شیر به‌طور متوسط در این کشور ٣.٤٤ دلار است.
قیمت شیر آلمان کمتر از هزینه تولید آن
سرانه مصرف شیر این کشور حدود ٢٤٧ کیلوگرم در سال ٢٠١١ اعلام شده است. هرچند این رقم در مقایسه با سرانه مصرف ایران خیلی بهتر است، اما نگاهی به درون صنعت نشان می‌دهد، صنایع لبنی آلمان درحال رکود هستند. در اکتبر ٢٠١٥ میلادی هزینه تولید یک کیلو شیر به‌طور متوسط ٤٤,٣٧ سنت بود. این تحقیق نشان می‌دهد هزینه متوسط تولید شیر در سراسر آلمان تقریبا یکسان است. هزینه‌های تولید در اکتبر ٣٩.٩٨ سنت بود. آمار اکتبر در حوزه نسبت قیمت و هزینه که نشان‌دهنده هزینه‌های تولید است حدود ٠٦٥ است؛ به بیان دیگر فقط ٦٥درصد هزینه‌های تولیدی شیر در دامداری در آلمان تأمین می‌شود. تحت چنین شرایطی کشاورزان به سختی می‌توانند سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای فعالیت‌های خود را به دست آورند و حتی درآمد کافی نمی‌توان داشت.
البته این روند تنها منحصر به آلمان نیست. در بقیه کشورهای اروپایی نیز هزینه تولید شیر ٣٠درصد بیشتر از قیمت فروش آن است؛ به‌عنوان مثال در دانمارک و نیوزیلند نیز تولیدکنندگان فقط ٢٩ سنت دریافت می‌کنند و در بلژیک نیز اکنون مدت‌هاست که قیمت شیر حدود ٢٥ سنت باقی مانده است. به این‌ترتیب، با وجود چنین روندی چندان عجیب نیست که بهای یک لیتر شیر از آب ارزان‌تر است. این موضوع بهای سنگینی برای کشاورزان داشت.
مشکل مردم این منطقه از سال ٢٠١٤ و زمانی شروع شد که روسیه واردات محصولات غذایی را در پی تحریم‌های اوکراین ممنوع کرد. پس از آن نیز تقاضا در چین برای واردات شیر از کشورهای غربی کاهش یافت. به‌هرحال طبق آمار موجود سازمان FAO در سال ٢٠١١ میلادی سرانه مصرف شیر در آلمان ٢٤٧.٢٤ کیلوگرم است. همچنین بهای یک لیتر شیر معمولی در این کشور ٢.٩٨ دلار محاسبه شده است.
سوییس، بزرگترین لابی شیر دنیا
سازمان FAO سرانه مصرف شیر در سوییس را حدود ٣١٥ کیلوگرم تخمین زده است. براساس آمار موجود هر سوییسی سالانه حداقل ٧٠ لیتر شیر می‌نوشد که این میزان معادل ٢٣٣ لیوان است. این درحالی است که به‌طور متوسط هر کشاورز سوییسی ٢٣ گاو شیرده دارد که در مقایسه با کشورهای دیگر پایین‌تر است. به‌هرحال صنعت لبنیات سوییس بخش زیادی از موفقیت خود را مدیون چمنزارهای آلپ است. باران و آفتاب و همچنین تنوع گیاهان به معنای آن است که شیر سوییسی از مناطق دیگر غنی‌تر و خوش‌طعم‌تر است.
برخلاف بسیاری از نقاط دنیا که شیر را به صورت کم‌چرب، پرچرب، غنی‌شده و غیره برای مشتریان عرضه می‌کنند، در سوییس بیشتر شیر تولیدی به صورت ارگانیک با عنوان «شیرکامل» تولید می‌شود. شهرت جهانی شیر سوییس پس از رسوایی ٢٠٠٨ مربوط به شیرخشک‌های فاسد در چین، سبب شد نوزادان چینی به مشتریان درجه یک غذای کودک که از شیر سوییسی تأمین می‌شود، تبدیل شوند.
Emmi AG بزرگترین تولید‌کننده شیر در سوییس است. این شرکت در سال ٢٠١٤ میلادی از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شد و سهام آن در بورس سوییس مبادله می‌شود. در حقیقت می‌توان سوییس را بزرگترین لابی تولید شیر در دنیا به حساب آورد که همچنان در دنیا بی‌رقیب است. قیمت یک لیتر شیر در این کشور به‌طور متوسط ٥,٧٤ دلار است و سرانه مصرف آن نیز ٣١٥.٧٨ کیلوگرم است.
واردات شیر، دلیل مصرف کم در مالزی
براساس آمار سازمان FAO سرانه مصرف شیر در مالزی ٣٦,٨٩ کیلوگرم است که رقم کمی محسوب می‌شود. دلیل این امر را می‌توان در وابستگی این کشور به واردات شیر و محصولات لبنی دانست. در دهه ١٩٧٠ میلادی ارزش محصولات وارداتی حدود ٢٣میلیون دلار بود که این رقم در ٢٠١٤ میلادی به حدود ٢٩٨ میلیون دلار رسید. هرچند طی ٤ دهه گذشته تولید شیر افزایش یافته است، اما هنوز هم مالزی نتوانسته تقاضای شیر کشور را تأمین کند. بین سال‌های ١٩٩٠ تا ٢٠٠٥ میلادی مصرف شیر تازه ٣٣درصد افزایش یافت و از ٣٢.٩ به ٤٣.٥ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال رسید.
به این‌ترتیب، افزایش مصرف سبب شده دولت سیاست‌هایی را برای پاسخگویی به این تقاضا در داخل اتخاذ کند. یکی از این سیاست‌ها کمک به دامداران است. این کمک‌ها شامل آموزش نظارت، دستیابی به سرمایه، آزمایش، حمل‌ونقل، ذخیره و بازاریابی شیر بود. استراتژی تجاری نیز برای زمان‌هایی ایجاد شد که میزان تولید شیر محلی با تقاضا همخوانی نداشت. از سوی دیگر هنگامی که بنیان‌های افزایش تولید شیر در این کشور بنا نهاده شد، دولت با ایجاد محدودیت‌هایی روی شیر وارداتی و محصولات مرتبط با آن از دامداران حمایت کرد، اما به دلیل آن‌که حمایت‌های دولت کافی نبود، فعالان صنعت لبنی برای فرآوری محصولات به‌شدت به محصولات لبنی وابسته شدند. در نتیجه تعرفه محصولات لبنی بسیار پایین‌تر از کالاهای دیگر بود. به‌هرحال بهای یک لیتر شیر در این کشور به‌طور متوسط ٦.٢٠ دلار است.
