«شهروند» نوشت:
کتاب هنوز منتشر نشده اما واژه‌های تازه، به شبکه‌های اجتماعی هم کشیده شده و بازار لطیفه‌ها رونق گرفته است: « اگر در علوم دیگر مثل شیمی و فیزیک و ریاضی همچنین کاری کنند، به‌زودی زبان جدیدی ابداع خواهد شد.» و انتقادات بعد از انتشار واژه‌های تازه اینطور آغاز شد: «وقتی سه‌سال بعد در دانشگاه، مجبور باشیم لاتین همین کلمات را بخوانیم چه؟» دانش‌آموزی اینطور انتقاد کرده و مادری دیگر نوشته « واژه‌هایی اعلام شده زیست شناسی کاملاً نامانوس هستند. بچه‌های ما خیلی مواقع در درک مفاهیم زیست شناسی با واژه‌هایی که از سال‌ها قبل شنیده‌اند مشکل دارند، چه برسد به این واژه‌ها.»
اقدام ناروا
نسخه پیش‌نویس كتاب‌های پایه اول دوره متوسطه دوم، روی سایت دفتر تالیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری قرار گرفته و نسخه نهایی هفته آينده روي سايت قرار خواهد گرفت و کتاب‌ها اواسط شهریور منتشر خواهند شد.
افزون بر جنجالی که کلمات تازه به پا کرده، انتشار دیرهنگام کتاب‌ها هم خود معضلی است. «کتاب‌ها جدید است و لازم است معلمان زودتر از اینها با آن آشنا شوند تا در تدریس مشکلی پیش نیاید. اما اینطور که پرس و جو کردم و پیداست، کلاس‌های آموزشی ضمن خدمت معلم‌ها هم به این زودی برگزار نخواهد شد.» مهدی بهلولی، معلم و فعال صنفی اینچنین می‌گوید. کتابی که جنجال آفریده، کتاب درسی اولین محصلان نظام آموزشی ٦-٣-٣ است که از‌سال تحصیلی ٩٦-٩٥ به پایه اول دوره دوم متوسطه می‌روند اما خیلی از معلمان هنوز نسخه پیش نویس را هم
ندیده اند.
گروهی از معلمان تغییرات تازه و جایگزینی «واژگان نامانوس و نامتعارف» را «اقدامی ناروا» دانسته‌اند و در اعتراض طوماری نوشته و خواسته‌اند که «برای اصلاح مجدد» هرچه سریعتر اقدام شود. در این نامه که در اعتراض به جایگزینی گسترده لغات نامانوس به جای واژگان زیست‌شناسی منتشر شده ضمن تأکید بر اینکه امضاءکنندگان نامه همگی کارشناسان زیست شناسی با مدارک تحصیلی لیسانس، فوق لیسانس و دکتری هستند، دلایل نارضایتی معلمان در ٢٥ بند آمده است: مشترک بودن زبان علمی و غیرعلمی بودن معادل سازی‌ها، آسیب دانش‌آموزان پس از ورود به دانشگاه در مواجهه با منابع علمی دانشگاهی، غیرکارشناسانه بودن معادل‌های فارسی اصطلاحات علمی که بعضا مضحک و ناشیانه و تنها با هدف ترجمه تحت‌الفظی جایگزین شده‌اند، نامانوس بودن واژه‌های معادل (مثل دنا بجایDNA) )، به کارنگرفتن اصطلاحات تازه در متون دانشگاهی،کاهش توانایی رقابتی دانش‌آموزان در آزمون‌های علمی بین‌المللی، از بین رفتن توانایی انتقال نتایج تحقیقات احتمالی تحقیقات به دنیا ودور ماندن از پیش از قافله جهانی علم، بی توجهی به نظر کارشناسی اساتید زیست‌شناسی، اجبار دبیران برای بکارگیری واژه‌هایی که هیچ درک علمی از آنها ندارند و دلایلی از این دست.
حداد عادل: به کفش نو عادت می‌کنید
ابتدای پیش‌نویس کتاب آمده: «توانمندسازی زبان فارسی در همۀ زمینه‌ها ازجمله علم و فناوری، آرمان تمام ایرانیان است. از این رو در این کتاب از واژگان مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی به جای واژگان بیگانه استفاده شده است.» در این نسخه آمده، که «نگاشت اولیه غیرقابل استناد است» و «جهت آشنایی همكاران با ساختار كتاب» در دسترس عموم قرار گرفته است و «کلیه» حقوق مادی و معنوی آن متعلق به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش است.
بعد از انتشار کتاب هم تعداد زیادی از معلمان و دانش آموزان، نقد خود را در همین سایت نوشته‌اند و یک در میان پاسخی گرفته اند. رضا نوشته: «کسی بعد از تحصیل با این واژه‌ها نمی‌تواند در جوامع بین‌الملل اظهار کند و تدریس نیز برای فرهنگیان سخت میشود» و پاسخش این بوده: «در كتاب جديد مصوبات فرهنگستان جايگزين كلمات انگليسي و لاتين شده است.»
یا اینکه هانیه وکیلی اصطلاحات تازه را غیرقابل قبول دانسته: « هم معلمان با تجربه که چندین‌سال با اصطلاحات علمی درس دادند ودانش آموزان که در آزمون‌های تستی شرکت میکنند، مشکل پیدا میکنند.»
وبسایت دفتر تالیف هم در توضیحی با عنوان« واژگان زيست شناسي تصحيح شد» اینطور پاسخ داده: «همة شما در كتاب‌هاي درسي زيست‌شناسي با واژه‌هاي فارسي كاسبرگ، گلبرگ، جام‌گل، پرچم، آوند،هاگ و‌هاگدان و نظاير آنها آشنا هستيد و آنها را به‌راحتي به كار مي‌بريد. روزي كه اين واژه‌ها به جاي واژه‌هاي خارجي، يعني به جاي سپال، پتال، كاليكس، اِستامِن، وِسِل، اسپور و اسپورانژيوم، پيشنهاد شدند استفاده از آنها براي كساني كه به آن لغات خارجي عادت كرده بودند دشوار بود اما امروز همه بدون كم‌ترين دشواري از آنها استفاده مي‌كنند. هشتاد‌سال قبل اين واژه‌ها به همت استاداني مانند شادروان حسين گل‌گلاب ساخته و پيشنهاد شد . امروز نيز استاداني دانشمند براي واژه‌هاي جديدي كه در علم زيست‌شناسي پديد آمده معادل‌هاي فارسي پيشنهاد كرده‌اند.تعدادي از اين واژه‌ها از امسال در كتاب درسي پاية دهم به كار رفته است. شايد استفاده از اين واژه‌ها به جاي واژه‌هاي خارجي كه ما به آنها عادت داشته‌ايم، در آغاز كار قدري دشوار باشد، اما اين دشواري زودگذر است و ايرانياني كه مي‌خواهند زبان فارسي زبان علم شود، آن را تحمل خواهند كرد.»
در ادامه این متن آمده: «بيان مفاهيم علمي با استفاده از واژه‌هاي فارسي به فهم بهتر آن مفاهيم كمك خواهد كرد. البته نبايد انتظار داشت كه افراد غيرمتخصص نيز بتوانند معني آن واژه‌ها را دريابند، همان‌طور كه در زبان انگليسي هم مردم عادي معني اصطلاحات علمي تخصصي را كه بسياري از آنها در زبان‌هاي يوناني و لاتين ريشه دارند، نمي‌دانند. براي آنكه با طرز ساخته شدن بعضي از واژه‌هاي فارسي جديدي كه در اين كتاب به جاي لغات خارجي آمده‌اند، آشنا شويد، توجه شما را به توضيح مختصري درباره آنها جلب مي‌كنيم.»
بعد از بالاگرفتن بحث بر سر واژه‌های تازه، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم ظهر چهارشنبه به خبرنگاران پاسخی اینچنین داد: «بالاخره باید این کار از جایی شروع شود، اما درباره پذیرفته نشدن این کلمه‌ها، طبیعی است مثل کفش نو می‌ماند که روزهای اول پا را می‌زند ولی بعدا پا در کفش جا می‌افتد.»
رئیس بنیاد سعدی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «وارد کردن تعدادی واژه‌های فارسی در کتاب زیست‌شناسی کلاس دهم برای بعضی معلم‌ها تعجب‌آور بوده چون بار اولشان است به همین دلیل قدری حساسیت نشان میدهند و رسانه‌ها هم این مسأله را منعکس کردند. این کار از اقداماتی است که برای تبدیل زبان فارسی به زبان علم صورت گرفته است.»
چطور به آویزه عادت کنیم؟
میان این همه مخالفت اما محمدرضا نیک‌نژاد، معلم و فعال صنفی واژه سازی را یکی از ضروریات زبان میداند، چرا که به اعتقاد او «واژه‌های علمی زبان‌های بیگانه، زبان کشور را در بلند مدت دچار نقصان میکنند، مثل اتفاقی که در کشور هند افتاده.» و «برای زنده بودن زبان و جلوگیری از آسیب معادل سازی لازم است.» با این حال بسیاری از واژه‌های تازه برایش غیرقابل قبولند.
او اضافه می‌کند: «کسانی که در واژه سازی دخیلند، باید بر دو مهارت چیره باشند، یکی زبان و دیگری علم.» و از واژه «آویزه» که حالا جایگزین «آپاندیس» شده، اینچنین می‌گوید: «برای دانش‌آموزان هم مضحک است که بگویند آویزه. مردم با این واژه‌های عمومی از علم پزشکی سالهاست که آشنا هستند. روی چنین واژه‌هایی که حساسیت وجود دارد، نباید تغییری اعمال کرد. باید پرسید چرا این واژه برگزیده شده؟ آیا نقشش در بدن به کلمه «آویزه» شبیه است؟چطور به آویزه عادت کنیم؟»
نیک‌نژاد که خود معلم فیزیک است، دکتر محمود حسابی، فیزیکدان برجسته ایران را ازجمله کسانی میداند که صلاحیت واژه‌سازی داشته و با توجه به داشتن تخصص و در عین حال علاقه به شعر، واژه‌هایی در درس فیزیک محصلان ساخته که به گفته او « زیبا و پر معنی»اند.
نیک‌نژاد واژه «تکانه» را برای «اندازه حرکت» که حاصل ضرب جرم در سرعت است را نمونه‌ای از این واژه‌سازی‌های قابل قبول میداند.«تکانه یعنی چیزی ناگهان تکان بخورد. این واژه هم از لحاظ علمی به معنتی مورد نظر نزدیک است و با مفهوم آن در فیزیک تناسب دارد و هم اینکه از لحاظ ادبی غنی است. دانش‌آموزان رشته ریاضی و تجربی با شنیدن این کلمه تعجب نمی‌کنند و آن را به سخره نمی‌گیرند. یا کلمه کانون به‌عنوان نقطه فوکوس آینه‌ها انتخاب کرد و برای آینه‌های محدب و مقعر که دانش‌آموزان به سختی با آنها ارتباط برقرار می‌کردند، کاو و کوژ را جایگزین کرد؛ هر چند باز هم در کتاب‌های چند‌سال اخیر کاو و کوژ به محدب و مقعر برگشتند.»
از نگاه او، موفق‌ترین بخش واژه‌سازی‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی در فیزیک است چرا که دانش‌آموزان توانسته‌اند کلمه‌هایی که معادل‌سازی کرده را بفهمند و به آنها عادت کنند. او درباره این انتقاد که «دانش‌آموزان به دانشگاه می‌روند و با واژه‌های تازه گیج میشوند.» هم می‌گوید: «حتما باید هماهنگی‌هایی بین آموزش و پرورش و مراکز آموزش عالی صورت بگیرد تا آشفتگی پدید نیاید. بسیاری به این مسأله منتقدند و باید ارتباطی افقی وجود داشته باشد. همین حالا واژه‌های سال دوم دوره متوسطه دوم هم با واژه‌های تازه فرق می‌کند.»
محمود امانی طهرانی، مدیرکل دفتر تالیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری نیز در گفت‌و‌گویی دراین‌باره به «آنا» درباره جایگزین شدن واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کتاب‌های درسی دهم متوسطه گفته: «اکثر کشورها برای حفظ زبان خود ملاحظاتی را در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان ایجاد کرده‌اند زیرا این مسأله موجب حفظ زبان اصیل آن کشور میشود اما محدود کشورهایی هستند که نسبت به این مسأله بی‌تفاوت هستند و از واژگان انگلیسی، لاتین و ... در کتاب‌های خود استفاده میکنند که این امر باعث تغییر زبان مادر آن کشور شده است.»
واژه ها به دنیا می آیند و سفر میکنند و میمیرند.کسی که الفبای زبان شناسی را میداند باید بداند که وجود واژه های بیگانه در یک زبان هیچگونه مشکلی ایجاد نمیکند چون واژه ی وارد شده در چهارچوب زبان مقصد ادا و تلفظ میشود و رنگ و بوی زبان مقصد را میگیرد. خیلی اوقات هم حتی معنای واژه از زبان مبدا به زبان مقصد تغییر می کند. هفتاد و پنج درصد از زبان انگلیسی واژگان اسپانیایی فرانسوی و آلمانی است و انگلیسی زبان ها نه تنها این را عیب نمی دانند بلکه هنوز هم به وارد کردن واژه های جدید از زبان های بیگانه ادامه میدهند زیرا که به عقیده آنها هر چه تعداد واژگان یک زبان بیشتر باشد آن زبان غنی تر است. اکنون هم که می بینید نه تنها زبانشان مهجور و منزوی نشد بلکه پویاترین زبان دنیا و زبان بین الملل است. واقعا حساسیت فرهنگستان زبان به واژه هایی که سالهاست در زبان فارسی استفاده میشود و دیگر رنگ و بویی فارسی به خو گرفته چیست؟ آیا همان قدر که به واژه های لاتین حساسیت دارید به واژه های عربی هم حساسیت نشان می دهید؟ کلیه و معده و قلب هم فارسی نیستند برای اینها چرا معادل سازی نکردید؟ این کار نه تنها فرهنگسازی نیست بلکه تخریب فرهنگی است. فرهنگستان تنها میتواند برای واژگانی که هنوز وارد زبان فارسی نشده اند واژه ی معادل بسازد. برای باقی واژه های وارد شده بسیار دیر است و کار از کار گذشته. همچنین فرهنگستان حقورود به رشته های تخصصی را ندارد و حتی در صورت این امر باید تغییر واژگان با حضور اساتید آن رشته و با مشورت آنها صورت پذیرد. 
آپاندیس از کلمه appendix منشاء میگیرد، اگر به ترجمه فارسی کلمه اخیر دقت کنید، کلمه آویزه که به عنوان معادل انتخاب شده است را درک خواهید کرد. 
بهتره بجای تغییر دادن کلمات علمی مجری های برنامه های تلویزیونی رو اصلاح کنید مخصوصا برنامه های ورزش که امروزه همش از کلمات خارجی استفاده می کنند با سلام خدایا شکرت که تمام مسایل و مشکلات آموزش و پرورش حل شده و فقط تبدیل واژه ها ی بیگانه باقی مونده بود که اون هم به دست توانای فرهنگستان حل شد. آخه عزیز من به جای این کارها می آمدید یه سری به ادارات آموزش و پرورش میزدید تا ببینید چطور بچه های مردم رو به زور در پایه دهم دارن میفرستن به سمت رشته هایی که دوست ندارن بخونن. بچه مردم رو با معدل 19 یا بیست مجبور میکردن برن بشینن رشته های فنی و حرفه ای یا کاردانش بخونند. دو ماه چشم و دل بچه های مردم رو خون کردند. مادرهایی که با گریه و فریاد از اینکه بچه هاشون نمیتونن رشته تجربی رو بخونن رو می دیدید. پدرهایی که با مسئولین آموزش و پرورش دست به یقه میشدن چون نمیخواستن بچه شون به اجبار بره رشته ای رو بخونه که دوست نداره. واقعا جبر و زور در این قرن جواب میده؟ آخرش هم که دیدید کسی زیر بار انتخاب رشته اجباری نرفت و آموزش و پرورش مجبور شد ظرفیت رشته تجربی رو افزایش بده. حالا هم اجبار دوباره درخوراندن واژه های من درآوردی به مردم و بچه های بدبخت پایه دهم است. دوران به راه انداختن سیرک گذشته.مردم دیگه برای بلیط این جور سیرک ها بهایی نمیدن. بيست سال پيش يك معلم ادبيات فارسي در دبيرستان داشتم كه ميگفت جايگزيني لغات انگلسيي قبل از اينكه در جامعه متداول بشه بايد صورت بگبره. همچنين مي گفت اگه يه كلمه بيگانه در فارسي جا افتاد، ديگر جايگزين كردن آن اصلا فايده اي نداره و حتي ضرر آن خيلي بيشتر از منفعتش خواهد بود. سلام من واقعا برای جامعه ادبیات تاسف میخورم این اسامی اسامی خاصی هستند که در کل دنیا استفاده میشوند وقتی وارد دانشگاه شوند دانشجویان پزشکی و دامپزشکی و.... دچار سردگمی میشوند البته این مشکل در کتب تالیفی اناتومی و سایر کتب هم هست که من خودم هر از گاهی متوجه نمیشم کدوم قسمت هست تا اینکه انگلیسی ان را میخوانم زبان رسمی کل دنیا انگلیسی است نمیتوان با واژه سازی پوچ فارسی را جزئ زبان های رسمی دنیا بیان کرد.
ببخشید به جای آپاندیس آویزه گذاشتید درصورتی که اون به قسمتی دیگر ................... را شامل می شود واقعا جای تاسف دارد که آدم های در علوم زیستی دخالت می کنند که هیچ سر رشته ای در این زمینه ندارند. واژه ی دشتینه که بجای سیتوپلاسم استفاده می شود چه ارتباطی با معنا و مفاهیم سلول دارد حتما بعد ازاین به سلول باید دشت گفته شود ویا بجای اسکلت واژه استخوانگاه بکار برده اند کا کاملا غلط است چون اسکلت های متعددی در جانواران وجود دارند که اصلا استخوان ندارند. ........ ای فرهنگستانه پر علوم لطف بفرمایید واژه ای معادل با Eosinophilic Gastritis معرفی بفرمایید که خیل مشتاقان منتظرن...! خدا ازتون نگذره ک انقد زبان فارسی رو با تغییر این واژگان خار و ذلیل کردین 
نکته دیگه اینکه آقای حداد عادل که واژه سازی را با کفش نو یکی می دونید آیا بعدا نمیایید بگید روشن نیست کدام حرام لقمه ای به آپاندیس گفته آویزه؟