معاون محیط طبیعی استان گلستان از ایده آل بودن شرایط زندگی هیرکان (ماده پلنگ) پس از ۲۵ روز زندگی در پارک ملی گلستان خبر داد و گفت: پس از جمع‌بندی پایش «ورکان» هم رهاسازی می‌شود.
به گزارش حکیم مهر به نقل از مهر، دو سال پیش تلفن ناشناسی به اداره محیط زیست شهرستان کردکوی مبنی بر وجود دو توله پلنگ در اطراف این اداره انجام شد و پس از حضور کارشناسان و دامپزشک معتمد محیط زیست، این دو توله پلنگ وارد اداره کل محیط زیست گلستان شدند.
آن زمان پس آزمایش های مختلف، شرایط نگهداری مناسب برای حافظت از این دو توله پلنگ در محیط زیست گلستان فراهم شد. مدتی بعد دو نام برای این خواهر و برادر انتخاب شد. ورکان و هیرکان که به ترتیب نام های برگزیده برای توله های نر و ماده است و در شناسنامه صادره برای آنان به ثبت رسیده است، این دو اسم، نام های قدیم شهر گرگان در عهد باستان بوده که برای آنها انتخاب شده است.
شهریور ماه سال 1395 پس از گذشته دو سال در حالی هیرکان و ورکان بزرگ شده بودند، با حضور ریئس سازمان حافظت محیط زیست، هیرکان، با وجود مخالفت های فراوان، در پارک ملی گلستان رهاسازی شد.
اکنون ۲۵ روز از رهاسازی گذشت و آخرین وضعیت زندگی هیرکان و اطلاع از برنامه رهاسازی ورکان بهانه‌ای شد تا با «سید مجتبی حسینی» معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست گلستان به گفت‌وگو بنشینم.
گفت‌وگویی که حول محور نگهداری و رهاسازی هیرکان انجام شد و سید مجتبی حسینی در گزارش چهارم خود از هیرکان از قلمرو سه هزار هکتاری و بازگشت به حیات طبیعی این ماده پلنگ خبر داد.
۲۵ روز از رهاسازی هیرکان در پارک ملی گلستان می‌گذرد، آیا این ماده پلنگ به چرخه طبیعی حیات بازگشته است؟
شواهد و قرائن موجود نشان می‌دهد هیرکان قلمرو خود را مشخص کرده و در یک محدوده سه هزار هکتاری در حال دور زدن است.
بر اساس بررسی‌ها و پایش های به‌عمل‌آمده، پنج چشمه از منابع آبی و گونه‌های خوب پارک ملی در قلمرو هیرکان قرار دارد و طعمه‌هایی مانند کل و بز، قوچ و میش، شوکا، گراز، خرگوش، روباه و شغال و همچنین پرندگانی مانند کبک در این عرصه وجود دارند و می‌توانند طعمه هیرکان باشند و از آنها تغذیه کند.
در ۲۵ روز گذشته هیرکان شکار هم داشته؟
بر اساس آخرین داد ه ها از گیرنده‌ها، تجارب و شواهدی که از هیرکان در زیستگاه به دست آورده‌ایم این حیوان طعمه شکار کرده اما برای اثبات آن نیاز به مدارک و علائم بیشتری داریم تا به‌یقین برسیم. در واقع بر اساس شیوه‌هایی که در رهاسازی، ردیابی و پروتکل‌ها وجود دارد، هرزمانی که حیوان بیشتر از ۶ ساعت توقف داشته باشد شکار موفق داشته و غذا به دست آورده است. سه روز قبل هیرکان در همین زیستگاه توقف طولانی داشته و پس از آن لاشه میشی را پیدا کردیم که دوسوم آن استفاده‌شده بود. برای اینکه اطمینان حاصل کنیم حول‌وحوش لاشه دوربین تله‌ای نصب‌کرده‌ایم تا بتوانیم این موضوع را ثبت و اثبات کنیم.
هرچند با توجه به اینکه ۲۵ روز از رهاسازی گذشته و سه هزار هکتار هم عرصه خیلی بزرگی است و اگر پلنگ گرسنه و دچار ضعف عمومی باشد نمی‌تواند چنین گستره‌ای را انتخاب کرده و دائم در آن بچرخد. شواهد موجود نشان می‌دهد ما به بخشی از اهداف خود که همان بازگشت هیرکان به زندگی و چرخه حیات طبیعی است دست‌یافته‌ایم.
پس تا این لحظه نتایج بررسی‌ها رضایت‌بخش است؟
بله. پایش های ماهواره‌ای تا ۴۵ روز آینده ادامه خواهد داشت و بسیار امیدواریم که با نزدیک شدن فصل پائیز و زمستان و فصل جفت‌گیری و زادآوری گربه‌سانان بتوانیم زادآوری هیرکان در طبیعت را ثبت کنیم.
گفته‌شده سازمان حفاظت از محیط‌زیست با رهاسازی هیرکان مخالف بوده، آیا این موضوع صحت دارد؟ علت مخالفت چه بود؟
از روز اول که توله پلنگ‌ها که حدود دو ماه داشتند به دست محیط‌زیست گلستان رسید، بخشی از بدنه سازمان با نگهداری آنها به این شکل موافق نبودند و همواره بر این نکته تأکید و اصرار داشتند که این پلنگ‌ها نمی‌توانند به زندگی طبیعی بازگردند، چون در اسارت بزرگ‌شده‌اند و با همین نگاه همواره مخالف رهاسازی بودند. سازمان هم شاید می‌خواست نظر این گروه را مقدم بداند اما با توجه به شناختی که ما از پتانسیل‌های گلستان داشتیم توانستیم نظر مثبت خانم دکتر ابتکار را جلب کرده و بر اساس نظرات کارشناسی مبادرت به رهاسازی کردیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌صورت نسبی پیش‌بینی‌های ما درست بوده است و تلاش‌های ما برای حرکت در مسیر و چارچوب مشخص علمی نتیجه داد و هیرکان به‌سرعت به چرخه زندگی طبیعی بازگشته است.
برای نظارت بر هیرکان چه تجهیزاتی دارید؟
پنج دوربین تله‌ای در مراکزی که در کریدور رفت‌وآمد سه کیلومتری هیرکان است، قرار داده‌ایم و توسط کارشناسان به‌صورت شبانه‌روزی از طریق گیرنده و فرستنده‌ای که در فضای وب طراحی‌شده و نرم‌افزار مخصوص است، حرکت هیرکان و سیگنال‌های دریافتی را رصد می‌کنیم و هر زمان احساس کنیم رفتار غیرعادی و یا خطری وجود دارد، برای آن برنامه‌ریزی می‌کنیم.
از نظر شما شرایط زندگی هیرکان استاندارد است؟
امنیت، پناه و غذا شرایطی است که ادامه حیات در طبیعت برای این‌گونه را در یک زیستگاه تعیین می‌کند. تمام اجزای زیستگاه به شکل مطلوب در پارک ملی گلستان فراهم است و تنوع غذایی خوب، پوشش گیاهی و امنیت مناسب و تپه‌ماهورها و صخره‌های پارک ملی پناهگاه مناسبی برای هیرکان است که امیدواریم این پلنگ از تمام مطلوبیت‌ها استفاده کند.
شما از مطلوبیت‌های پارک ملی گلستان صحبت کردید، فاصله استانداردها و شرایط ایده‌آل چقدر است؟
شرایط ایده‌آل زمانی فراهم می‌شود که ازنظر فرهنگی هم به درک صحیح و درستی در جوامع محلی دست‌یافته باشیم و برای تمام موجودات در کنار احترام حق حیات قائل باشیم و درواقع به سمت پایداری میل کنیم. اما هم‌اکنون کمبودهایی ازنظر فرهنگ عمومی، قانون و مقررات و ... وجود دارد و این‌ها لازم و ملزوم یکدیگر هستند تا شرایط ایده‌آل فراهم شود.
برنامه شما برای رهاسازی ورکان چیست؟
به جمع‌بندی درستی از پایش‌ها برسیم قطعاً ورکان هم رهاسازی می‌شود. درواقع مجموعه رفتارشناسی پلنگ، شرایط زیستگاه و امکانات خودمان را مدنظر قرار داده و در یک زیستگاه مناسب برای پلنگ نر و زمان مناسب که مورد تائید کارشناسان هم باشد ورکان را هم به دامن طبیعت برمی‌گردانیم.
تغذیه پلنگ‌ها به چه صورت است؟
از روز نخست با مشورت متخصصان و کارشناسان و همچنین پیشکسوتان حیات‌وحش و نظر دامپزشکان یک رژیم غذایی برای توله پلنگ‌ها برنامه‌ریزی شد که بر اساس آن از دادن شیر در مدت کوتاه و چند نوبتِ در روز آغاز و سپس گوشت به آن اضافه شد. این برنامه‌ریزی به‌گونه‌ای بود که از ابتدا بازگشت دوباره آنها به طبیعت پیش‌بینی‌شده بود. در این رژیم حتی سوسک‌ها و ملخ‌ها، جوندگان مانند موش، پایکا و خرگوش و دوزیستان مانند قورباغه و مارمولک را قراردادیم. درواقع تمام طعمه‌های اصلی که یک پلنگ قوی و قدرتمند می‌تواند از آن استفاده کند، مثل شوکا، قوچ، میش، کل، بز و حتی شغال و سگ که در برخی از ماه‌های سال مثل زمستان که بر اساس رفتارشناسی پلنگ‌ها به استفاده از آن رغبت دارند، به هیرکان و ورکان خوراندیم و حتی در اواخر طعمه زنده را در اختیارشان قرار دادیم. همچنین تنه درخت در محل نگهداری آنها تعبیه‌شده بود تا جهش کرده و اندام ورزیده‌ای داشته باشند. بعد از ۲۵ روز پایش و رصد، جنب‌وجوش و رفت‌وآمد هیرکان در طبیعت نشان می‌دهد تلاش‌های ما پاسخ مثبت داشته و هیرکان به زندگی طبیعی بازگشته است.
و نکته پایانی؟
امیدواریم بتوانیم یک شیوه‌نامه و پروتکل را برای کل کشور تدوین کنیم که اگر پلنگ به هر دلیلی به دست ما رسید بتوانیم آن را به دامن طبیعت برگردانیم و دیگر هیچ حیوانی را به باغ‌وحش تحویل ندهیم.
