طرح جمع‌آوری سگ‌ها به سرانجام می‌رسد؟/ گفتگو با یک دامپزشک درباره راهکار مقابله با افزایش جمعیت سگ‌های بی‌سرپرست

چندین سال است که موضوع جمع‌آوری سگ‌های بی‌سرپناه (تاکید می‌کنم بی‌سرپناه) یکی از دغدغه های شهروندان و در راس آنها دوستداران طبیعت و سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی بوده که ایده‌ها و طرح‌های نیز در این زمینه به مجموعه شهرداری بوشهر ارائه شد تا این‌که براساس سلسله‌نشست‌ها و رایزنی‌هایی که صورت گرفته، قرار است به زودی محل نگهداری سگ‌های بی‌سرپرست به بهره‌برداری برسد، این در حالی است که نه تنها در بوشهر بلکه در اغلب نقاط کشور اقدام به سگ‌کشی آن هم به بدترین شکل می‌شده و طرح‌ها و برنامه‌ها هم به دلیل نبود یک طرح مطالعاتی و اقدام کارشناسی به شکست منتهی و نیمه‌تمام رها شده است.

 به گزارش حکیم مهر به نقل از بامداد جنوب، وقتی مسوولی که در راس امور قرار دارد و خود متولی ساماندهی سگ‌های «بی‌سرپناه» است، در گفتار خویش تلاش نمی‌کند تا واژه «ولگرد» را از پسوند سگ‌های بی‌سرپرست حذف کند (عبدالرسول رمضاني در جلسه ساماندهي جمع‌آوري سگ‌هاي بي‌سرپناه در فرمانداري شهرستان بوشهر بیان کرد: هدف از اجراي كمپ نگهداري سگ‌هاي بي‌سرپناه و ولگرد کنترل بيماري‌هاي قابل انتقال بين حيوان و انسان و همچنین ساماندهی سگ‌های ولگرد می‌باشد)، قطعا دیگران نیز در برخورد با این سگ‌ها واکنش صحیحی نخواهند داشت و تا همیشه تفکرات درباره این‌که سگ‌ها آلوده یا ... هستند وجود خواهد داشت و تنها چاره از بین بردن این آلودگی هم در سگ‌کُشی خلاصه می‌شود. امیدواریم که مسوولان پرتلاش ما در راستای ساماندهی این طرح به امر «فرهنگ‌سازی» نیز توجه بیشتری کنند، چراکه تجربه نشان داده در همه سطوح و زمینه‌ها مشکل اساسی ما، نبود فرهنگ یا فرهنگ اشتباه و تفکرِ غلطِ موجود است و تغییر ادبیات ما در رابطه با حیوانات که نقش و اهمیت آنها در چرخه اکوسیستم غیر قابل انکار است، می‌تواند گام نخست و محکمی در راستای بهبود شرایط حاکم بر حیات حیوانات و ایجاد احساس مسوولیت نسبت به آنها باشد. البته حذف واژه ولگرد باید از دستورالعمل موجود با عنوان «طرح کنترل سگ‌های ولگرد!» اصلاح شود تا مسوولان نیز پس از آن به جایگزین این کلمه عادت کنند.

برای بررسی زوایای طرح جمع‌آوری سگ‌های بی‌سرپناه و مختصات محل نگهداری این سگ‌ها که به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد با مدیرعامل سازمان پسماند و یک دامپزشک صحبت کردیم و در روزهای آینده نیز طی گفت‌وگو با سازمان‌های مردم‌نهاد، کارشناسان و متخصصان این موضوع را به صورت سلسله گزارش‌ منتشر خواهیم کرد.

نخست پای صحبت «دکتر رضا ایجاب» متخصص دامپزشکی و نویسنده کتاب بیماری‌های مشترک دام و انسان نشستیم و از او در مورد مخاطرات و راهکارهای مقابله با جمعیت روزافزون سگ‌های بی‌سرپرست شهری سوال پرسیدیم.

- نگاه خیلی از مردم به حیوانات شهری همراه با ترس و نگرانی است، مثلا در مورد موی گربه یا کرم‌های بینی سگ با دلهره صحبت می‌کنند، در این باره نظرتان چیست؟

- اتفاقا سوال خوبی پرسیدید، بگذارید از مثال خودتان شروع کنم، همین موی گربه و شایعه در مورد سقط در زنان باردار! شایعه نیست ولی نکته‌اش اینجاست که این انگل توکسوپلاسما به سادگی موجب سقط نمی‌شود و شرایط دارد و دوم این‌که درصد بسیار جزئی از سقط‌ها را شامل می‌شود و نکته مهم‌تر، سقط برای افرادی که با گربه‌ها بیشتر ارتباط دارند کمتر رخ می‌دهد یا تقریبا رخ نمی‌دهد و مخصوص خانم‌هایی است که تمام عمر از گربه‌ها فراری بودند و حین آبستنی برای اولین بار از شانس بد خود آلوده شده‌اند. به عبارتی این انگل خانم‌های گربه‌ستیز را مجازات می‌کند!

- به نظر شما علت نجس بودن سگ، وفور بیماری‌های قابل انتقال به انسان در این حیوان نیست؟

- من که در این مورد کم‌اطلاعم ولی احتمالا اگر این سوال را از «امام محمد غزالی» می‌پرسیدید او صادقانه به شما می‌گفت: ما بچه مسلمان هستیم، اگر در قرآن یا سیره ائمه این‌طور آمده پس ما هم باید رعایت کنیم. هیچ دستور خدا بی‌علت نیست اما این‌که بخواهیم آسمان ریسمان کنیم بحثش جداست. بله احتمالا بعضی‌ها راضی می‌شوند من بگویم: «یک انگلی در سگ وجود دارد که سم آن برای انسان مهلک است» و یا «در کشورهای غربی که سگ نگه می‌دارند، طلاق دوبرابر شده» و قس علی هذا... ولی در واقع این‌گونه که در مورد سگ اغراق می‌کنند، نیست. سگ هم مثل بقیه حیوانات -کمتر یا بیشتر- بیماری‌هایی دارد و شرع هم در این زمینه دستورات و توصیه‌هایی دارد.

برگردیم به سراغ بحث اصلی‌مان، «مزاحمت سگ‌های بی‌سرپرست». چرا ما همه گرگ‌ها را نمی‌کشیم؟ چرا واقعا یک‌بار برای همیشه از شر همه گرازها خودمان را خلاص نمی‌کنیم؟ مگر نه این‌که گرازهای وحشی مزارع را خراب می‌کنند یا هر از چند گاهی خبری دردناک از دریده شدن گله‌ای گوسفند یا بچه‌ای خردسال از سوی گرگ منتشر می‌شود ! 

جواب این سوال‌ها ساده است، بحث تغییر اکوسیستم هم به کنار، یک‌بار برای همیشه از خود بپرسیم «آیا ما صاحب دنیا هستیم یا بخشی از آن؟»

- به نظرتان وظیفه مسوولان در این خصوص چیست؟

- قطعا چاره‌اش «کشتن» نیست. سال پیش معاون شهردار یکی از شهرهای جنوبی گفته بود «ان‌شاءالله از امشب با اسلحه شکاری خودم! شخصا اقدام به شکار سگ‌ها می‌کنم.» البته ناگفته نماند در همین دو سه سال اخیر هم قانون حمایت از حیوانات تصویب شده و هم بین مردم و مسوولان نگاهی شکل گرفته که واقعا جای امیدواری دارد.

- راهکار معقول برای برطرف شدن این موضوع چیست؟

- فرض کنید در شهری که ساماندهی پساب و زباله‌ها درست رعایت نمی‌شود، همه سگ‌های شهری را به دام انداخته و در مکانی محصور نگهداری کنیم، آن وقت چه می‌شود؟ بعد از دو سه سال کم‌کم جمعیت سگ شهری به همان میزان سابق برمی‌گردد با این تفاوت که بر تعداد گربه‌ها هم افزوده شده، چراکه رقابت کمتر بوده! این یک مثال ساده از پیچیدگی موضوع است. در همه جای دنیا پناهگاه‌های سگ وجود دارد و در ایران هم در شهرهای بزرگ چندتایی داریم ولی شرایط کشور ما متفاوت است، به‌طور خلاصه عقیم‌سازی و رهاسازی بهترین راهکار است و به تناسب کاهش پراکندگی زباله‌های شهری و مدیریت پساب و فاضلاب باید هر ساله تعدادی جمع‌آوری و به پناهگاه‌های ثابت شهری منتقل شوند.

- این راهکار شما در استان بوشهر هم قابل اجرا است؟

- اتفاقا به علت شرایط اقلیمی و جفرافیایی استان بوشهر به بهترین شکل قابل اجراست، منوط بر این‌که مسوولان کمی آینده‌نگرتر باشند. البته در مناطقی مثل شهرک صنعتی، فرودگاه یا بیمارستان به علت محصور بودن می‌توان در کوتاه‌مدت نیز جمعیت سگ‌ها را به سرعت کاهش داد.

- پس فکر می‌کنید چرا این راهکارها تا کنون در استان اجرائی نشده‌اند؟

- کارهایی در این زمینه صورت گرفته ولی نیازمند یک عزم راسخ در شهرداری به منظور راه‌اندازی پناهگاه فعال و زنده‌گیری سگ‌ها طبق یک برنامه مشخص هستیم که طی سال‌ها ادامه داشته باشد و امیدوارم هرچه زودتر این مهم شکل گیرد. البته متاسفانه گاهی مناقصه‌هایی که در شهرداری‌های سراسر کشور برگزار می‌شود و شرکت‌هایی که این امور را به دست می‌گیرند موفق عمل نمی‌کنند، چراکه برای زنده‌گیری، قلاده‌گذاری، واکسیناسیون، عقیم‌سازی و رهاسازی هر قلاده گاهی زیر 70 هزار تومان رقم پیشنهادی ارائه شده، در حالی که این مراحل در حدود 400 هزار تومان هزینه بر می‌دارند. هر چند که در همه جای دنیا خیران و داوطلبان نقش اصلی را دارند و در صورت سازماندهی کمک‌ها و فعالیت‌های خیرخواهانه این رقم بسیار کمتر خواهد شد.

- سوال آخر این‌که به نظرتان مردم بوشهر از این طرح‌ها حمایت می‌کنند؟

- صد در صد، چندی پیش در اطراف فرودگاه توله‌سگی تصادف کرد، متاسفانه این اتفاق تقریبا هر هفته برای سگ‌های آن منطقه رخ می‌دهد، به هر صورت کارهای درمانی‌اش انجام گرفت و یکی از ساکنان محله تقبل کرد تا بهبودی کامل از حیوان نگهداری کند ولی متاسفانه حیوان با پای گچ گرفته موفق به فرار شد. من چند باری به محله و فرودگاه مراجعه کردم تا سگ را پیدا کرده و گچ آن را باز کنم و واقعا جالب بود که برای پیدا کردن این حیوان ساکنان کوچه حاج نجف و حتی مسوولان حراست فرودگاه بسیار همکاری کردند.

توضیحات رضا ایجاب به عنوان یک دامپزشک در خصوص راهکارهای جمع‌آوری و نگهداری از سگ‌ها در حالی است که خبر به بهره‌برداری رسیدن کمپ نگهداری سگ‌های بی‌سرپناه منتشر شد. برای بررسی این مساله با مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری بوشهر گفت‌وگو کردیم. «مسعود غلامزاده‌فرد» در گفت‌وگو با بامداد جنوب در پاسخ به این سوال که در راستای ساماندهی طرح محل نگهداری سگ‌های بدون سرپرست از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد نیز استفاده کردید، گفت: بله به صورت پیاپی با سمن‌های محیط زیستی نشست‌هایی را برگزار کردیم و از طرح‌‌ها، ایده‌ها و تجربه و اطلاعات آنها در این زمینه بهره بسیار گرفتیم و به‌طور قطع این سلسله‌نشست‌ها تداوم خواهد داشت. 

- محل جانمایی این کمپ کجاست و در راستای تامین مسائل بهداشتی، امنیتی و رفاه شهروندان چه تعهداتی را متقبل شده‌اید؟

- انتهای تنگک سوم بین جاده نیروگاه و سرتل در مساحت یک هکتار و نیم. این کمپ که با ساعت‌ها کار کارشناسی و مطالعه انتخاب شده هم از محل آرامستان جدید هم از سایت دفع زباله و هم از منازل مسکونی فاصله زیادی دارد و از این ابعاد هیچ‌گونه مشکل و نگرانی وجود ندارد.

- آیا جمع‌آوری سگ‌ها در این کمپ به صورت آزمایشی با تعداد کمی سگ انجام می‌شود تا معایب و کاستی‌های طرح اصلاح شود یا این‌که از آغاز بهره‌برداری به صورت نهایی و رسمی به جمع‌آوری سگ‌ها در این کمپ می‌پردازید؟

- در این محل کادر اداری، حراست و یک دامپزشک مستقر می‌شوند و سگ‌ها به مدت دو هفته در قرنطینه می‌مانند تا روند واکسینه، ضد عفونی و آزمایش‌ها انجام شود و سپس به کمپ منتقل می‌شوند و این محل دائمی خواهد بود.

 هر چند که در راستای تفکیک زباله از مبدا اقداماتی انجام شده اما آنچه به وضوح قابل مشاهده است حکایت از نیاز بیشتر به فعالیت و ساماندهی در این خصوص دارد، در این زمینه چه برنامه‌هایی برای آینده دارید؟

- در این زمینه بیش از هر چیز به «فرهنگ‌سازی» نیاز داریم و مجموعه پسماند نیز در حد توان خود برنامه‌هایی همچون پخش کلیپ از صدا و سیما، توزیع کیسه‌های پارچه‌ای زباله، انتشار کتابچه‌هایی در این خصوص، آموزش در مدارس و... اقدام کرده است. 

- با توجه به حساسیت و اهمیت موضوع چرا هیچ شماره‌ای به منظور دریافت گزارش‌های مردمی فعال نیست، یادآور شد: نزدیک به دو سال است که از طریق مخابرات پیگیر موضوع هستیم اما متاسفانه به دلیل هزینه‌های بالا هنوز موفق به دریافت این شماره نشده‌ایم که همچنان پیگیر موضوع هستیم. با وجود این تا زمان راه‌اندازی سامانه پاسخگویی سازمان پسماند، شهروندان می‌توانند گزارش‌های خود را با شماره 33335890 در میان بگذارند.

بامداد جنوب طی روزهای آینده بخش‌های بعدی این گزارش را منتشر می‌کند و به ابعاد و جزئیات بیشتری از این موضوع در خصوص نحوه زنده‌گیری سگ‌ها و ... در گفت‌وگو با کارشناسان و متخصصان می‌پردازد. به هر حال امیدواریم این طرح که چندین سال است از سوی دوستداران طبیعت و سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیست از جمله انجمن حامیان محیط زیست بوشهر پیگیری شده، با همت و تلاش سازمان پسماند به شکل اصولی انجام شود.