دامپزشکی در وزارت علوم متحمل ضررهای زیادی می‌شود/ وزیر جهاد کشاورزی راجع‌به همه چیز برنامه دارد غیر از دامپزشکی!

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: به همان اندازه که نامش خاص است، خودش نیز همین‌طور است. «دکتر آراسب دباغ مقدم» از همان سال‌های ابتدایی که وارد رشته دامپزشکی شد، به مسائل بهداشت عمومی و بهداشت مواد غذایی که یکی از شاخه‌های مهم این رشته است، علاقه‌مند شد. همواره از سوی دوستانش با این سوال مواجه می‌شد که مگر به دامپزشکی علاقه نداشتی که به حوزه مواد غذایی وارد شدی؟ جواب او این است که اتفاقا چون دامپزشکی را بسیار دوست داشتم، به این حوزه ورود کردم، چراکه بهداشت و ایمنی مواد غذایی شاخه بسیار مهمی است.

سال‌های زیادی فعالیت‌ها، مطالعات، تحقیقات و امور اجرایی خود را در این حوزه متمرکز کرد. بعدها نیز یک مدرک مستر صنایع غذایی گرفت و در نهایت PhD بهداشت مواد غذایی از دانشگاه تهران اخذ کرد. از نظر خودش هر سه این رشته‌ها به نوعی مکمل یکدیگر هستند. وی امروز عضو کمیته تخصصی بهداشت و سلامت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی کشور است و این را لطف خدا می‌داند که توانسته در مسیری که به آن علاقه‌مند بوده، قدم بردارد.

حکیم مهر: آقای دکتر، ارتباط بین بهداشت مواد غذایی و دامپزشکی در چیست؟ آیا این رشته زیرمجموعه دامپزشکی محسوب می‌شود؟

بله. نه‌تنها در ایران بلکه در تمام دنیا بهداشت و ایمنی مواد غذایی یکی از زیرمجموعه‌های رشته دامپزشکی است. عمده مسمومیت‌های غذایی، بحث فساد و ... در مواد غذایی با منشاء دامی اتفاق می‌افتد. مواد غذایی با منشاء دامی دو ویژگی خیلی مهم دارند. یکی اینکه بسیار مغذی هستند و دیگر اینکه رطوبت بسیار بالایی دارند. هر دو هم باعث می‌شود که نتوانند در برابر عوامل بیماری‌زا و فاسد کننده مواد غذایی مقاومت زیادی داشته باشند. در نتیجه آن عوامل می‌توانند به‌راحتی رشد کنند و باعث شوند که مسمومیت‌های زیادی اتفاق بیفتد.

شاید بتوان گفت بیش از ۸۰ درصد مسمومیت غذایی در دنیا به دنبال مصرف مواد غذایی با منشاء دامی است. احتمالا کمتر شنیده‌اید که فردی به علت خوردن نان یا برنج مسموم شده باشد. سبزی‌ها را هم اگر می‌گوییم که انگل دارند، یا انگل دامی است که بین انسان و دام مشترک است یا انگل‌های انسانی. تمام دنیا هم به این شکل است که بهداشت مواد غذایی با دامپزشکی مرتبط است و یکی از شاخه‌های مهم آن محسوب می‌شود.

حکیم مهر: به نظر می‌رسد در زمینه بهداشت مواد غذایی در ایران یک حلقه مفقوده وجود دارد. کمااینکه هر ارگانی به خود اجازه می‌دهد که در این زمینه ورود کند. همین سال گذشته بود که سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت سلامت یکی از برندهای آب معدنی را تایید کردند اما سازمان استاندارد آن را غیر سالم دانست و به نوعی آبروی برند را برد.

حلقه مفقوده نیست؛ زنجیره مواد غذایی بسیار وسیع بوده، از مزرعه آغاز و تا سفره ادامه دارد. قطعا این زنجیره در تخصص یک نفر نیست. بنده هم که متخصص بهداشت مواد غذایی هستم، خیلی اوقات در خصوص مثلا مسائل بهداشتی میوه از دوستان مهندس کشاورزی سوال می‌کنم، بنابراین این زنجیره در تخصص یک رشته، فرد یا سازمان خاص نیست. هم وسیع است و هم تنوع موضوعی دارد. مثلا بنده ممکن است راجع‌به کیفیت زعفران اطلاعات خوبی نداشته باشم. خیلی از این‌ها حتی در دانشگاه‌های کشورهای مختلف از جمله ایران هم تدریس نمی‌شود، پس زنجیره طولانی و تنوع موضوعی می‌طلبد که از تخصص‌های مختلف کمک گرفته شود.

شما نمی‌توانید انتظار داشته باشید وزارت بهداشت که پزشک و پرستار دارد، پزشک آن راجع‌به سلامت دام یا سلامت تخم مرغ نظر دهد. چراکه اینجا باید از دامپزشک نظرخواهی شود، بنابراین یک زنجیره بزرگ است که تنوع کاری و موضوعی دارد و  رشته‌های مختلف و سازمان‌های مختلف درگیر آن هستند. این فقط در کشور ما نیست. در کشور آمریکا هم بیش از ۸ سازمان هستند که در سلامت غذا نقش دارند. در کشورهای چین، کانادا و انگلیس نیز وضعیت مشابهی برقرار است. در واقع بنده در هیچ کشوری ندیدم که یک سازمان مسئول سلامت کل زنجیره غذایی باشد. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که در این کشورها، سازمان‌های مختلف با هم همکاری دارند اما متاسفانه در کشور ما گاهی این همکاری کمرنگ می‌شود.  تا جایی که می‌بینید به قول شما دو سازمان می‌گویند فلان محصول خوب است و یک سازمان می‌گوید بد است؛ به خاطر این است که همکاری وجود ندارد.

حکیم مهر: آقای دکتر تا از بحث بهداشت مواد غذایی خارج نشدیم، اشاره‌ای هم به کانال تلگرامی شما (علوم غذا و ایمنی مواد غذایی) که در این خصوص فعالیت می‌کند بکنیم. فلسفه تشکیل این کانال چه بود؟

واقعیت این است که به خاطر ضرورتی بود که در مقطعی از زمان احساس کردم. متاسفانه الان شایعات در حوزه مواد غذایی خیلی زیاد شده است. به هر حال به جز افرادی که به شکل تخصصی مطالب را می‌دانند، سایر افراد مصرف کننده دائما به یک تنش و اضطراب دچار می‌شوند مبنی‌بر اینکه تمام مواد غذایی مملکت ناسالم و پر از تقلب است. مسائل زیادی در این خصوص در فضای مجازی قرار می‌گیرد. گاهی اوقات برخی به صورت انفرادی تماس می‌گرفتند و گاهی هم خبرنگاران در این حوزه سوال می‌کردند. این شد که بنده احساس کردم اگر کانالی وجود داشته باشد که بتوان در آن مطالب را به شکل دقیق و درست اطلاع‌رسانی کرد، افراد بهره‌بردای می‌کنند و برای یکدیگر ارسال می‌کنند و به این شکل می‌توان تا حدی از بروز شایعاتی که عموما هم علمی نیستند، جلوگیری به عمل آورد.

حکیم مهر: آقای دکتر، یکی از مباحث این روزهای حوزه دامپزشکی، پیشنهاد انتقال آموزش دامپزشکی به وزارت بهداشت است، به نظر شما این انتقال چه فرصت‌ها یا تهدیدهایی می‌تواند به دنبال داشته باشد؟

امروز آموزش دامپزشکی علی‌رغم اینکه این رشته کاملاً پزشکی است و با سلول جانوری و آنزیم سرو کار دارد، اما در وزارت علوم است و در کنار رشته‌هایی قرار گرفته که هیچ سنخیتی با آنها ندارد. مثل تاریخ، ادبیات، هنر،‌ مهندسی، فنی و غیره؛ با این ساختار، دامپزشکی ضررهای زیادی می‌بیند. به طور مثال پایان‌نامه تخصصی PhD را با مبلغ یک میلیون و اندی تصویب می‌کنند که انجام شود، اما آن طرف وزارت بهداشت هزینه زیادی بابت پایان نامه می‌دهد، چون می‌داند پایان‌نامه گروه پزشکی تجهیزات و امکانات می‌خواهد. در وزارت علوم دامپزشکی را هم مثل تاریخ می‌دانند و می‌گویند یک مطالعه کتابخانه‌ای انجام می‌دهند و PhD می‌گیرند. در صورتی که در رشته ما مطالعه کتابخانه‌ای معنا ندارد. از این جهت ضرر زیادی می‌کنیم که در کنار رشته‌هایی قرار گرفتیم که سنخیتی با آنها نداریم.

مشکل دیگر این است که وقتی جدا می‌افتیم، در انجام هماهنگی‌های مربوط به تحقیقاتی تحت عنوان پزشکی و بهداشت و سلامت، با مشکل مواجه می‌شویم؛ به طور مثال در پایان نامه بنده که بحث تغذیه بود، باید از دانشکده دامپزشکی نامه می‌زدند به دانشگاه علوم پزشکی که ایشان به عنوان استاد راهنما یا مشاور باشد. این شکل هماهنگی‌ها اگر همه در یک مجموعه باشند بسیار راحت‌تر است، تحقیقات بهتر پیش می‌رود و آموزش‌ها بهتر انجام می‌شود.

در مجموع در سال‌های اخیر وزارت بهداشت در بحث آموزش پزشکی خیلی موفق‌تر از وزارت علوم عمل کرده است. ضمن اینکه وزارت بهداشت از گسترش بی‌رویه رشته‌هایش به خوبی جلوگیری کرده، اما وزارت علوم در این زمینه موفقیت چندانی نداشته است. نمونه آن همین رشد قارچ‌گونه دانشکده‌های دامپزشکی است.

حکیم مهر: نظر شما در خصوص پیشنهاد انتقال سازمان دامپزشکی از وزارت جهاد کشاورزی به وزارت بهداشت چیست؟

در بحث اجرا نکته‌ای که وجود دارد این است که وزارت جهاد کشاورزی «تولید غذا» را وظیفه خود می‌داند اما هنوز بحث «امنیت غذایی» با تعریف کامل خود در این وزارتخانه نهادینه نشده است. در امنیت غذایی بحث کیفیت هم مستتر است و می‌گوید که ماده غذایی ایمن و سالم و با مقدار کافی تولید شود. وزارت جهاد مقدار کافی را چسبیده است اما به بحث سالم و کیفی آن خیلی توجهی ندارد.

دامپزشکی که تایید کننده و کنترل کننده است در شرایطی قرار گرفته است که خود باید کنترل شود. یعنی کنترل کننده زیر دست کنترل شونده قرار گرفته است. عواقب آن این است که به یکباره نامه می‌زنند که اعزام دامپزشک برای بازرسی گوشت در خارج از کشور، لغو می‌شود، اما فشار بیرون از مجموعه وزارت جهاد باعث می‌شود این قانون دوباره برقرار شود. یا مثلا وقتی وزیر جهاد کشاورزی در مجلس صحبت می‌کند، راجع‌به همه چیز برنامه دارد به غیر از سازمان دامپزشکی. این نشان می‌دهد که دامپزشکی در وزارت جهاد کشاورزی مغفول مانده است.

یکی از عزیزان کلمه دامپزشکی را در سایت وزارت بهداشت و سایت وزارت جهاد کشاورزی سرچ کرده و به نتیجه جالبی رسیده بود؛ شاید در سایت وزارت بهداشت کلمه دامپزشکی ۵ برابر بیشتر از سایت وزارت جهاد کشاورزی به کار رفته بود.

وزارت جهاد کشاورزی خود را مسئول تولید و سیر کردن شکم مردم می‌داند و خیلی بحث کیفیت و سلامت تولیدات برای او اهمیت ندارد یا اهمیت دوم را دارد. اما در دامپزشکی سلامت برای ما در درجه اول است. بنابراین مجموعه‌ای که محور کار آن سلامت است بهتر است در حوزه‌ای قرار گیرد که حوزه کار آن هم سلامت است و یکنواخت شوند. این هم به نفع مردم است و هم به نفع رشته دامپزشکی که در جایگاه اصلی خود قرار می‌گیرد.

حکیم مهر: بحث دیگر در خصوص لبنیات سنتی است که شائبه‌های زیادی در کشور ما دارد. سازمان دامپزشکی روی این بحث نظارت ندارد و وزارت بهداشت از اساس با آن مخالف است. نظر شما در این خصوص چیست؟

سال‌هاست که ما آگاه‌سازی در زمینه لبنیات سنتی را انجام می‌دهیم و مدتی است که بنده به این نتیجه رسیدم که بحث لبنیات سنتی با این گستردگی را نمی‌توان یک شبه جمع‌آوری کرد. مردم هم به این بحث اقبال دارند؛ ضمن این که در خیلی از جاها لبنیات سنتی شناسنامه و به نوعی معرف آن منطقه به شمار می‌رود. مثلا وقتی می‌گوییم پیتزای ایتالیایی، همبرگر آمریکایی، پنیر تبریز، پنیر لیقوان و ... اینها به نوعی شناسنامه خیلی از مناطق ما هستند و از آن مهمتر اینکه اشتغالزایی زیادی دارند. شما تصور کنید یک شبه بخواهند با لبنیات سنتی مبارزه کنند. چقدر انسان بیکار و خانواده با مشکل روبرو می‌شوند.

حکیم مهر: پس چه باید کرد؟

به نظر من شاید الان بهتر باشد به جای اینکه با لبنیات سنتی مبارزه منفی کنیم و بگوییم مصرف نشود و بیماری‌زا است و مشکل دارد که البته دارد، آن را هم در قالب نظارت‌های بهداشتی بیاوریم. مثلا بگوییم هر ۱۰ مغازه یک دکتر دامپزشک می‌خواهد، یا هر ۲۰ مغازه یک آزمایشگاه داشته باشند. به این شکل اینها را در قواره و قاعده بیاوریم.

زمانی می‌گفتند پدیده‌ای تحت عنوان مسافرکش‌های شخصی داریم و نیروی انتظامی تا جایی که می‌توانست جریمه و مقابله می‌کرد. بعد دیدند که تاکسیرانی از پس این همه مسافر بر نمی‌آید؛ مردم هم استقابل می‌کنند و خیلی‌ها هم از این راه نان می‌خورند، لذا بحث مسافرکش‌های شخصی را ساماندهی و برای آن خط تعریف کردند. لبنیات سنتی هم باید این مسیر را برود. باید ماهایی که متولی بحث بهداشت مواد غذایی هستیم اینها را در قالب‌هایی که باید باشد، بیاوریم.

حکیم مهر: نظر شما در خصوص پایگاه خبری حکیم مهر چیست؟

حکیم مهر رسانه خوبی است و جامعیت بسیار بالایی دارد. بنده هر شب کانال تلگرامی این رسانه را چک می‌کنم. به راحتی می‌توان گفت وقتی حکیم مهر را می‌بینید، خیالتان راحت است که اخبار محیط زیست، دامپزشکی، بهداشت و ... را تا حد بسیار زیادی مطلع می‌شوید و اخبار صنفی را دنبال می‌کنید. رویکرد حکیم مهر در دوره جدید خیلی هم بهتر و علمی تر شده است. تقابل با سازمان‌های مختلف و عنادورزی ندارد و شکل و شمایل خوبی پیدا کرده است. این رسانه مقبولیت بسیار خوبی دارد و تقریبا همه همکاران آن را مطالعه می‌کنند و به آن احترام می‌گذارند. بنده که شخصا از دست‌اندرکاران این سایت خبری تشکر می‌کنم.

حکیم مهر:‌ ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.