سال آینده و در اقدامی جهادی و نظام مند؛
بخش خصوصی دامپزشکی پیشگام سامانه اشتغال بزرگ جوانان در دولت شود
دکتر حسین یاوری
دامپزشک، متخصص بهداشت و بیماریهای آبزیان
واژه سامانه با این که امروزه نقل و نبات جلسات، رونمایی ها و گشایش بسیاری از همایش ها و نمایشگاه های مجازی ایران شده، در فرهنگستان زبان فارسی جایگزین کلمه ای فرنگی شده است، ولی نگارنده این واژه را دوست ندارد و به نظر بهتر بود معادل سازی نمی شد. شاید احساس می‌کنم آن قدر قصه و خاطره و آموزش‌های نو و کهنه با واژه ترجمه نشده آن آمیخته شده که به سادگی نمی‌توان معنی آن را در ذهن مدیران تغییر داد.
پیش از این در مقاله ای نوشته بودم بزرگترین چالش حال حاضر کشور از نظر من نه بحران آب، نه بحران محیط زیست، ... بلکه بحرانی به عنوان شناخت ناکافی و درک ناقص از مفاهیم است. حال این سوال شاید در ذهن شما پدید آمده باشد چرا نگارنده، واژه سامانه را نمی پسندد؟ پاسخش به نظر ساده است؛ اگر بگویم کلی خون دل خورده شده است که مفهوم سیستم در بین نه تنها مدیران بلکه آحاد جامعه جا بیفتد، حرفی گزاف گفته نشده است. کلی مشکل با مفهوم سیستم داشتیم، و تازه داشت بومی می شد که ناگاه سروکله واژه سامانه پیدا شد، بدون اینکه کلاسی برگزار و گفته شود که سامانه همان سیستم است!
به همین دلایل امروزه در کشور شاید اینگونه تداعی شده است که سامانه فقط جنبه مجازی دارد و جایگاهی فیزیکی در حال حاضر برای آن قایل نیستیم. پس با احترام به فرهنگستان زبان فارسی، با اینکه در تیتر این نوشتار از واژه سامانه استفاده شده است، در متن از همان واژه فرنگی یعنی «سیستم» استفاده خواهد شد؛ چون قطعا واژه تفکر سیستمی ملموس تر از تفکر سامانه ای است.
در تفکر سیستماتیک یا نظام مند، ناخودآگاه ذهن انسان درگیر طراحی و اصلاح دوباره سیستم می شود و با خود سوالاتی دارد و به دنبال پاسخی خواهد بود؛ اما تفکر سامانه ای چه؟ آیا کاربرد واژه سامانه هم همین نتایج را در پی دارد؟ حال تصور کنید صفت هوشمند هم، اگر با سامانه همراه شود، آیا صحیح است نتیجه بگیریم تفکر کاملا تعطیل خواهد شد؟
آیا دور از انتظار نیست که در این فضا و مفهوم تمام امور یا تاکتیک و تکنیک به سامان رساندن را همین سامانه باید انجام دهد؟ در یک کلام، نتیجه کاربرد تفکر سامانه ای نه این است که مخاطب فکر کند تمام امور را باید ربات بچرخاند؟ به این دلایل و سوالاتی دیگر از این دست که اینک در ذهن شما ممکن است پدیدار شده باشد، برآن آمدیم به همین چند سطر در خصوص مفاهیم سیستم و سامانه بسنده کنم تا به اصل مطلب بپردازیم.
پس اجازه بدهید در بخش دوم این نوشتار، سنت شکنی دیگری در سبک نوشتن مقالات داشته باشیم و به جای آنکه کلمات کلیدی را در آخر نوشتار بنویسیم، همین حالا با آوردن عبارات: بخش خصوصی دامپزشکی، دولت و اشتغال، ذهن جستجوگر مخاطب را به موشکافی اهداف مستتر در متن و عنوان اصلی این نوشتار، ترغیب و یاری کنیم.
اگر به اهداف دولت ها و تاریخچه فضای کسب و کار و آمارهای اشتغال در همین دهه اخیر نگاهی بیندازیم، به طور خلاصه این مضمون بیشتر نمود پیدا خواهد کرد که تحقق اشتغال به ویژه در جمعیت جوان، چشم انداز مهم و اولویت دار در برنامه‌های توسعه دولت ها و در سطح کلان، نظام جمهوری اسلامی بوده است. حتی اخیرا صاحبنظران از اصطلاح نگران کننده ابرچالش، برای معضل بیکاری در کشور یاد می کنند و اشتغال، به اولویت نخست دولتمردان و تصمیم گیران کشورمان تبدیل شده است.
ممکن است ادامه همین خط مشی بوده باشد که بعد از ارایه لایحه بودجه سال 97 به مجلس، سخنگوی محترم دولت مهم ترین میوه و ثمره اجرای سیاست های بودجه سال آینده را تحقق اهداف و شعار سال اشتغال جوانان اعلام کرد و همانجا گفته شد دو مسیر برای رسیدن به این اشتغال بزرگ در نظر گرفته‌اند که بخش مهم انرژی مورد نیاز برای پیمودن این مسیر، سوختگیری از یارانه حامل های انرژی است. تا اینجای مطلب که هدف اشتغال و تامین هزینه از چه طریقی است، برای همه روشن و به نظر جذاب و ساده است اما فراموش نکنیم که در هر سفر، به هر حال جاده‌ای وجود دارد و جهت‌های کلی مشخص است. اما در محیط کسب و کار، پاسخ به این پرسش که به کجا می‌خواهیم برویم، به هیچ وجه ساده نیست.
جناب دکتر نوبخت از مسیر حرکت سخن به میان آورده بودند ولی برای رسیدن به مقصد، مکانی را ذکر نکرده اند و نکته مبهم سیاست های اشتغال دقیقا همین جاست!!
اینچنین بود که نگارنده با بضاعت اندک خود و البته با شناختی که از سیستم نظام دامپزشکی دارد، قصد دارد با استفاده از چارچوب های تفکری سیستماتیک، مقصدی را به عنوان پایلوت اجرای موفق سیاست های اشتغالزا به کارگزاران دولت تدبیر و امید نشان دهد تا مگر طی این مسیر دشوار، هدفمند باشد؛ وگرنه نتیجه همان خواهد شد که پیش از این دیدیم و فقط مطابق سنوات گذشته مسیر را خواهیم پیمود، بدون آنکه به مقصد دقیقی برسیم، و در نهایت هم سوختمان به پایان می رسد و دوباره برای سال بعد باید سوختگیری کنیم؛ البته اگر سوختی باقی مانده باشد!
جناب دکتر نوبخت! به گفته اکثر صاحب نظران تفکر سیستمی، اجزای سیستم با هم در ارتباط و تعامل هستند. تا وقتی تعامل وجود ندارد صرفاً یک مجموعه داریم و نه یک سیستم. سخنگوی دوست داشتنی دولت تدبیر و امید! سیستم ها عموماً مرز دارند .مرز سیستم هم یک واقعیت بیرونی نیست، بلکه ما انسان ها مرزها را تعریف می‌کنیم.
از این عبارت آخر یعنی "مرز سیستم ها" به نظر سوالات زیادی داریم، چه بسا بسیاری از مشکلات ما همین مرزهایی بوده است که با اینکه همه می دانیم باید تغییرش دهیم اما انگار وحی منزل است، و خیلی جرات تغییر آن را نداریم، چرا که گفته می شود قانون است. اما نمی دانم نقش مجلس چیست؟ آیا فقط تصویب بودجه سالیانه است یا بازنگری و به روز رسانی قوانین و نظارت بر حسن اجرای آن ها نیز از وظایف نمایندگان محترم مجلس است؟ البته اگر در این مسیر مجلس همراه نشود، قطعا مقصدی که این مقاله به دولت ارایه می دهد، امکان ورود به آنجا نیست.
برای روشن تر شدن بحث، اجازه می خواهم یادآور شوم جنس این مقاله بر اساس سوال است چون نگارنده می داند پاسخ سوالات شاید از طرح سولات آسان تر باشد؛ چرا که خوانده است مولوی جلال الدین محمد بلخی می گوید هم سوال از علم برآید هم جواب!
وقتی که جنس طرح استیضاح از وزرا مبتنی بر سوال است، پس بپذیریم می شود مقاله ای و طرحی با فرمت سوالی نیز تهیه کرد.
از آن جایی که این کمینه با علم به اهمیت پرسشگری برای جستجوگری و ثمرات بارش فکری، بر این باور است نگاه از پایین به بالا نیز نیاز امروز جامعه است تا اندیشه اصلاح مسیر برای رسیدن به مقصد یاریگر چشم اندازها باشد، چند سوال را مطرح می کنیم.
چرا امریه سربازی فقط باید در بخش دولتی انجام بگیرد؟ چه اتفاقی می افتد اگر در بخش خصوصی امریه سربازی انجام شود؟ مگر نه این است که همین نمایندگان مجلس در تعامل با دیگر ارکان حاکمیت این قانون را نوشتند؟ مگر نه این است که با توجه به سیاست های ابلاغی معطوف به اصل 44 قانون اساسی، قرار است دست و پای سیستم عریض و طویل دولتی را از شئون مختلف اقتصاد جمع کنیم و بخش خصوصی واقعی را تقویت کنیم؟
از اینکه خدمت طرح نیروی انسانی به جای سازمان دولتی دامپزشکی، در سازمان نظام دامپزشکی انجام بگیرد، و بخشی از منبع تامین اعتبار آن از همین افزایش قیمت حامل های انرژی به عنوان رسیدن به یکی از مقصدهای اشتغال استفاده شود؛ مگر چه اتفاقی نا خوشایندی حادث خواهد شد؟ مگر نه این است که هدف از قانون طرح خدمت نیروی انسانی، ارایه خدمت در برابر بهره گیری از امکان تحصیل در دانشگاه های این کشور بوده و مگر نه این است که هدف از آن هم عمدتا آموزش نیرو های جدیدالورود به بازار کار بوده است؟ مگر نه این است که بخش خصوصی ما همواره از دانش و مهارت های حرفه ای پایین اغلب نیروهای دانش آموخته و آماده ورود به بازار کار شاکی بوده است؟ پس چه کسی باید بیاید، تاکتیک یا تکنیک حل این مشکلات را به ما ارایه دهد؟ تغییر تاکتیک یا تکنیک برای رسیدن به اهداف عالیه کشور در سیستم ها همین جاها به کار می آید.
چه اتفاقی می افتد اگر بخشودگی و معافیت های مالیاتی خاص حداقل برای دو یا سه سال برای کارفرمایانی اعمال شود که کارگاه های کوچک یا به عنوان مثال کلینیک های خدماتی درمانی دامپزشکی در مناطق کمتر توسعه یافته و استان های کمتر برخوردار راه اندازی کرده اند؟
چه اتفاقی می افتد اگر مشابه طرح کاد های قدیم، طرحی تحت عنوان شاگردانه را برای دانشجویان رشته های مرتبط در سطوح آموزشی مختلف پیاده کنیم تا به طور پاره وقت یا نیمه وقت، در کارگاه های کوچک بخش خصوصی به کار گرفته شوند تا هم مهارت های کار را فرا گیرند و هم با حمایت و پشتیبانی اعتباری دولت، باری از دوش کارفرمایان برداشته و به صورت غیر مسقیم ارتباط دانشگاه و صنعت برقرار گردد تا دغدغه ای از دغدغه های کارآفرینان در کسب و کارهای خرد و نوپا کم شود؟
چه اتفاقی می افتد دولت به جای پرداخت یارانه مستقیم و غیرمستقیم به نهاده های تولید و واردات آن از کشورهای مختلف که با هدف حمایت از تولید و کمک به کاهش هزینه های تولیدکننده تصویب و پرداخت می شود، مبالغی از منابع این وجوه را در قالب یارانه کارآفرینی به کارفرمایان و تولیدکنندگانی بدهد که از کارجویان جوان برای علمی تر شدن فرایند تولید و افزایش بهره وری سود می جویند؟
برای همه این سوالات یک شیوه رسیدن به پاسخ وجود دارد: تفکر سیستمی را ملکه ذهن و عمل خود کنیم! و مقصد رسیدن به بازار اشتغال را همزمان با انتخاب مسیرها، با تدبیر از قبل تعیین کنیم.
همه این سوالات و سوالات مشابه برای این است که نگاه عمیق تری به موضوعات داشته باشیم؛ و زمانی که این اتفاق ها بیفتد مسیر را بدرستی خواهیم پیمود و مقصد را به درستی خواهیم یافت.
به گفته فروید، با تغییرات طرح شده، شاخ غول هایی را که از گذشته در این سیستم هاست، بشکنیم. سیستم های ناکارامد را باید حذف و سیستم های جدید و کارا را جایگزین کنیم.
چند پیشنهاد کاربردی هم می تواند این موارد باشد:
طرح دستیار کارورز دامپزشکی را تصویب کنید تا در بخش خصوصی فعال شود. بخشی از هزینه آن را هم از افزایش قیمت حامل های انرژی و بخشی از آن را با معافیت مالیاتی تشویقی تامین کنید.
طرح کاروز مسئول فنی بهداشتی دامپزشکی را تصویب کنید، تا در کنار مسئول فنی بهداشتی کارآموزده و مجرب قبلی، به شکل عملیاتی وارد حیطه آموزش شود و بسته های تشویقی دولت را با ابزار یارانه که حامی تولید و اشتغال خواسته باشد، اجرایی کنید.
در همین راستا از آنجاییکه، برزیل در چند سال اخیر به تامین کننده بخشی از نیاز کشور به گوشت قرمز مبدل شده است، خالی از لطف نیست نیم نگاهی به وضعیت اشتغال در کشتارگاه دامی با ظرفیت کشتار روزانه 1000 راس گاو داشته باشیم که بیش از 1000 نفر کارگر مستقیم مشغول به کار هستند و بالغ بر 50 نفر نیروی ناظر بهداشتی هم روند کار را نظارت می کنند؛ هم چنین حقوق دکتر دامپزشک ناظر مقیم کشتارگاه ماهانه 10 هزار دلار است. اما مدیریت کشتارگاه چون آشنا به مدیریت سیستمی است، کاسه کوزه ندانم کاری مدیریتش را بر سر ناظران بهداشتی نمی شکند!
معاون و سخنگوی خوش خلق و همیشه خندان دولت تدبیر و امید! سازمان نظام دامپزشکی بستر اجرای پایلوت این طرح های اشتغالزاست و با داشتن 36000 نفر عضو و وجود 5200 کلینیک، 1700 داروخانه، 300 آزمایشگاه و افزون بر 900 مرکز واکسیناسیون دام و طیور و دانش آموختگان زیادی که هر ساله به این خانواده افزوده می شوند، آماده این همراهی است.
در نمونه ای از همدلی و هم افزایی برای پیشبرد طرح های ملی اشتغال فراگیر در کشور، دبیر محترم اتحادیه صادرکنندگان آبزیان کشور به طور غیر مستقیم پس از اینکه با نازک اندیشی تیتر گزارش خبری استاد دانشگاه آدلاید استرالیا را که گفته بود "به جای دامپزشک زیاد، به دامپزشک باسواد نیازداریم" را به زیبایی اینگونه ویرایش کرد: «به دامپزشک باسواد، زیاد نیاز داریم»! و بدین ترتیب پیامی هوشمندانه برای آموزش ارسال و از نظر نگارنده آمادگی خود را برای اشتغال فرزندان برومند ایران زمین اعلام کرد.
بعید است اگر بسته های حمایتی دولت تدبیر و امید به درستی اجرایی و با این سیاست ها همراه شود، مابقی تولید کنندگان و کارآفرینان هم در این تفکر سیستمی همراه و همدل نشوند.
نسل ما و نسل های بعد از ما که فقط بر روی کاغذ واژه سنگرسازان بی سنگر را دیدیم، گاهی اوقات باورمان نمی شود اینگونه بوده باشیم؛ نسل شما که همه این موارد را نه بر روی کاغذ بلکه با تمام وجودتان صحنه به صحنه دیده است؛ پس می شود دوباره به پاس همت ایثار یاران قدیمتان یعنی همان سنگر سازان بی سنگر، نهال اشتغال و سازندگی را ضمن استقلال تمام سازمان ها و اتحادیه های تاثیر گذار و در کنار تفکر سیستمی همه با هم با سرمایه امید دوباره نمو دهیم و بار‌ها و بار‌ها عبارت «یا ارحَمَ الراحِمین ارْحَمْ مَنْ رَأْسُ مَالِهِ الرَّجَاءُ» را هم‌زبان با امیر مومنان(ع) در دعای کمیل تکرار کنیم؛
و با فعل "ما می توانیم" در کنار بالاترین سرمایه "امید" اشتغال سراسری جوانان را در سال آتی با تدبیر و تعیین صحیح مرزهای سیستمی به بار برسانیم.
اشتغال تو بخش خصوصی برای کاردان دامپزشکی خیلی کم شده قبلا بهتر بود. طرح دولتی که خیلی کم میدن. واکسن های پولی آنتروتوکسمی و اگالاکسی و... را که مراکز مایه کوبی میفروشن. شده مرکز فروش واکسن. برای دکترا متاسفم که فقط وفقط به فکر پول در اوردن خودشونن. مسولین هم بی توجه هستند. کلا کسی به فکر کاردان دامپزشکی نیست. واقعا شرمنده خانوادشون هستن. 
