جوابیه «دکتر مجتبی علیشاهی» استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز درباره خبر بی‌تاثیر بودن واکسیناسیون در ماهی‌ها

حکیم مهر: در پی انتشار خبری با عنوان «واکسیناسیون در حفاظت از گله‌های پرورشی ماهیان بی‌تاثیر است!» در حکیم مهر که در واقع ترجمه ای از مقاله Vaccines not protecting farmed fish from disease  در پایگاه sciencedaily بود، «دکتر مجتبی علیشاهی» متخصص بهداشت و بیماریهای آبزیان و استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز با ارسال جوابیه ای به حکیم مهر، ضمن رد این موضوع، به ارائه توضیحاتی در این خصوص پرداخت که ضمن تشکر از ایشان، یادداشت واصله عیناً تقدیم مخاطبین محترم می گردد:

سردبیر محترم سایت حکیم مهر

با سلام و احترام،

بازگشت به مطلب چاپ شده با عنوان "واکسیناسیون در حفاظت از گله های پرورشی ماهیان بی اثر است" که ترجمه مطلبی از یک اخبار داخل دانشگاهی دانشگاهWaterloo  کاناداست، مطالب زیر را به استحضار می رساند.

اولاً در مورد ترجمه انجام شده، امانت داری در ترجمه لحاظ نشده است و مطالب بصورت گزینشی و گاهی نادرست ترجمه شده اند و گویا مترجم محترم بیشتر بدنبال بخش هایی بوده اند که در رد اثر واکسن بوده، بدون اینکه به اصل مطلب و هدف تحقیق اصلی اشاره کنند.

ثانیا تحقیق اصلی در مورد بررسی اثر واکسیناسیون در برابر بیماری باکتریایی «پیسی ریکتزیا سالمونیس» و بیماری انگلی «آرگولوس» یا شپشک ماهی آزاد اطلس بوده است، بدون اینکه در خبر اصلی سایت دانشگاه اشاره ای به جزئیات روش تحقیق شود به نقل از یکی از مجریان ذکر شده است که در ماهیان واکسینه شده در برابر باکتری کاهش میزان باکتری مشاهده گردید، ولی تلفات به دلیل شپشک ماهی در تیمار واکسینه بیشتر از تیمار غیر واکسینه بوده است، لذا واکسن اثر منفی داشته است.

مطمئناً واکسن در برابر یک بیماری باکتریایی تنها عامل موثر در بیماریزایی یک بیماری انگلی همزمان نیست و باید به سایر عوامل هم توجه داشت.

گذشته از مطالب فوق، به اصل مطلب چاپ شده اشکالات زیادی وارد است؛ اولاً بیماری ریکتزیوزیس در ماهی یکی از بیماریهایی است که مکانیسمهای بیماریزایی و ایمنی زایی آن مشخص نیست، بطوریکه تا سال 2010 این باکتری بیماریزای داخل سلولی اجباری شناخته شده بود ولی بعدها مشخص شد که با مکانیسمی ناشناخته در خارج از سلول تکثیر شده و تا 40 روز در دریا زنده می ماند و واکسن های پیشنهاد شده برای این بیماری هم از کم اثرترین واکسن ها می باشند. توانایی باکتری در فرار از سیستم ایمنی میزبان در حالت درون­سلولی و نیز تغییر آنتی ژنیکی مستمر، از شاخص­های این باکتری است؛ لذا اصلا انتظاری که از واکسنهای موثر در آبزی پروری است از این واکسن نمی رود، لذا نمی توان از نتایج حاصل شده از یک واکسن معلوم الحال برای کل صنعت واکسیناسیون ماهی حکم صادر کرد.

نتیجه عملی استفاده از واکسن ها، نه فقط در آزمایشگاه های بسته و کوچک آزمایشگاهی، بلکه در صنعت پرورش ماهی آزاد اطلس در قفس در کشور نروژ، که دومین تولید کننده این ماهی در جهان است، به تاثیر بی بدیل واکسیناسیون صحه گذاشته است، بطوریکه کاهش 20 برابری استفاده از آنتی بیوتیک ها برای مبارزه با بیماریهای باکتریایی با جایگزینی واکسیناسیون گزارش شده است.

از طرفی واکسیناسیون ماهی یک صنعت پذیرفته شده جهانی با میزان سرمایه گذاری میلیارد دلاری است و سالانه هزاران تحقیق و مقاله در زمینه پیشبرد این صنعت منتشر می شود، لذا انتشار خبر یک تحقیق که هنور روش کار ان در قالب یک گزارش علمی داوری و منتشر نشده با سوگیری خاص و انتشار گزینشی مطالب در رد نقش واکسیناسیون در ماهی شایان آن سایت معتبر دامپزشکی نیست. بهتر است به جای یک گزارش منفی به هزاران گزارش و کتاب در تایید واکسیناسیون ماهی پرداخته شود تا برخی ازچنین مطالب برای مخدوش نمودن ذهن پرورش دهندگان کشور به نقش پیشگیری و واکسیناسیون سوء استفاده ننمایند. اگر نگران مصرف بالای و خطرناک آنتی بیوتیک در آبزیان بویژه در صنعت پرورش قزل آلا هستید، کاربردی ترین روش در دسترس، ترویج واکسیناسیون است نه چاپ چنین مطالبی در رد واکسیناسیون.

با تشکر

دکتر مجتبی علیشاهی

استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز

متخصص بهداشت و بیماری های آبزیان