انتقاد شدیداللحن یک کارشناس کشاورزی از سازمان دامپزشکی کشور

حکیم مهر: یک کارشناس کشاورزی معتقد است: یکی از عوامل بروز خسارت‌های سنگین به تولیدکنندگان دام و طیور و نیز ضربه به بدنه بازار و مصرف‌کنندگان در سال‌های اخیر عملکرد ضعیف سازمان دامپزشکی است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از مهر، «امید پیرهادی» با بیان اینکه یکی از عوامل بروز خسارت‌های سنگین به تولیدکنندگان دام و طیور و نیز ضربه به بدنه بازار و مصرف‌کنندگان در سال‌های اخیر عملکرد ضعیف سازمان دامپزشکی بوده است، اظهار داشت: تعارض منافع، عدم تنفیذ برخی اختیارات اجرایی خرد به نظام دامپزشکی و عدم وجود ارتباط سازمانی سازنده با وزارت جهاد کشاورزی از عمده دلایل عملکرد ضعیف سازمان دامپزشکی در سال‌های اخیر برشمرده می‌شود.

وی اضافه کرد: شیوع هرساله بیماری‌های دام و طیور در ایران علاوه بر هزینه‌های هنگفتی که به دامداران و اقتصاد ملی وارد می‌کند، بازار اقلام خوراکی را متلاطم کرده که همه این‌ها تبعات اجتماعی و سیاسی جدی را به دولت‌ها تحمیل می‌کند.

این کارشناس حوزه کشاورزی ادامه داد: قیمت تخم‌مرغ در زمستان سال ۹۶ در کشور به علت شیوع گسترده بیماری آنفلوانزا در مراکز تولید تخم‌مرغ در استان‌های تهران، البرز، قم، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و اصفهان به شدت افزایش یافت، به عنوان مثال هر شانه تخم مرغ که سابقاً با قیمت هشت هزار تومان در کردستان عرضه می‌شد، در مدت کوتاهی به ۱۶ هزار تومان رسید. علی‌اکبر مهر فرد معاون بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی در ۶ دی‌ماه ۱۳۹۶ طی برنامه زنده تلویزیونی در خصوص علل این اتفاق گفت: در حال حاضر تقریبا ۲۵ درصد گله‌های تخم‌گذار را از دست داده‌ایم و به عبارتی با کاهش تولید مواجه شده‌ایم.

پیرهادی ادامه داد: سازمان دامپزشکی کشور در سال ۹۶ برای اجرای عملیات معدوم‌سازی حدود ۱۲ میلیون قطعه مرغ، نزدیک به ۲۰ میلیارد تومان هزینه کرد و جدا از این مبلغ، یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به صنعت مرغ داری کشور خسارت وارد شد؛ اما این آثار مخرب بیماری‌های دام و طیور صرفاً به تخم‌مرغ محدود نمی‌شود.

این کارشناس حوزه کشاورزی اضافه کرد: تلفات ناشی از ورود بیماری تب برفکی به کشور هرساله در فصل سرد سال منجر به تلفات جدی دام‌های سبک و سنگین شده که افزایش جدی قیمت گوشت قرمز در سه سال اخیر را به دنبال داشته است. بر اساس آمار اعلام شده توسط رئیس وقت سازمان دامپزشکی در سال ۹۵، ۴۰ تا ۵۰ هزار رأس دام در اثر تب برفکی از بین رفتند. آمار غیررسمی در مطبوعات نیز از عددی بالاتر و در حدود ۱۰۰ هزار رأس حکایت دارد که به دلایل مختلف از اعلام رسمی آن خودداری شده است.

سازمان دامپزشکی، آیینه ناکارآمدی نظام سلامت دام

پیرهادی ادامه داد: سازمان دامپزشکی به‌عنوان متولی سلامت و بهداشت دام و طیور در کشور وظیفه تشخیص به هنگام بیماری، انجام اقدامات پیشگیرانه را بر عهده دارد. طبق ماده سه اساسنامه رسمی سازمان دامپزشکی کشور، وظایف سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت برای تأمین بهداشت دام از طریق کنترل، پیشگیری و ریشه‌کنی بیماری‌های واگیردار و قرنطینه‌ای دام»، بر عهده این نهاد قرارداده شده است؛ اما عملکرد این سازمان در پیشگیری و مقابله با بیماری‌های با توجه به خسارات وارد شده به بخش دام‌پروری کشور غیرقابل قبول است.

وی اضافه کرد: طی سال‌های اخیر مسئولین سازمان به‌راحتی مواردی را برای توجیه اقداماتشان مطرح کرده اند؛ مثل وجود پرندگان مهاجر ناقل بیماری، متفاوت بودن تیپ ویروس امسال با سال گذشته، درگیر بودن اکثر کشورها با این بیماری‌ها و اینکه این موضوع تنها مربوط به ایران نیست و یا کمبود بودجه و اعتبارات را دست‌آویزی برای عدم مدیریت و غافل شدن از وظیفه اصلی سازمان دامپزشکی که همان پیشگیری است قرار داده‌اند؛ اما سؤال اینجاست که چرا هزینه‌های سیاسی که دولت‌ها بابت این ناکارآمدی سازمان دامپزشکی می‌پردازند، منجر به اصلاح نظام سلامت دام و طیور نمی‌شود؟

دوگانه باطل تجارت دام زنده یا سلامت دام زنده؟

این کارشناس کشاورزی افزود: سازمان دامپزشکی متولی شناسایی به هنگام بیماری‌هاست و عجز و تعلل این نهاد در انجام‌ وظیفه خود منجر به شیوع گسترده بیماری در کشور می‌شود. از طرفی این سازمان به بهانه ورود دام‌های آلوده به شکل چکشی و بی‌توجه به جریان اقتصادی حاکم بر فضای کشور، به شکل یک‌سویه واردات و یا صادرات دام‌های زنده را ممنوع می‌کند. این امر منجر به افزایش قیمت‌ها در داخل و تقویت قاچاق شده که ازقضا رصد و کنترل بیماری در این حوزه را برای متولی سلامت دام کشور به‌مراتب سخت‌تر و گاهاً ناممکن می‌سازد.

پیرهادی ادامه داد: طی سال‌های اخیر متولیان سلامت دام و طیور، مسئولین ارشد نظام و مردم را در برابر یک دوگانه انگاری باطل بازی می‌دهند. این‌گونه وانمود می‌کنند که کشور باید بین سلامت دام و طیور یا تجارت دام و طیور یک راه را انتخاب کنند؛ طبیعتاً در چنین شرایطی مسئولین بالادستی ترجیح می‌دهند سلامت دام و طیور و بعضاً مردم به خطر نیفتد؛ بنابراین در یک تعریف مسئله اشتباه، انتخاب اشتباهی بین دو مقوله مثبت صورت می‌گیرد و نهایتا یک هدف مهم، قربانی هدف دیگر می‌شود.

وی تصریح کرد: حذف جریان تجارت به بهانه جلوگیری از ورود بیماری به داخل کشور نشان‌دهنده ضعف نظام پیشگیری و کنترل این سازمان در کشور است که نهایتاً قاچاق بی‌حساب‌ و کتاب دام را مضاعف می‌سازد.

این کارشناس حوزه کشاورزی با اشاره به ریشه ناکارآمدی سازمان دامپزشکی، افزود: سازمان دامپزشکی به دلیل وجود تعارض منافع درون خود از بیماری شایع شده به‌نوعی نفع می‌برد. مسئول تولید و واردات واکسن و داروهای این بیماری‌ها خود سازمان دامپزشکی است (البته مسئولیت اجرایی تولید را غالباً به موسسه تحقیقات رازی و گاها به بخش خصوصی واگذار کرده ولی همچنان در ساختار دولت، مسئول عالی سازمان دامپزشکی است)؛ یعنی می‌تواند طبق قانون از بودجه‌ای که به این امور اختصاص دارند منتفع شده و در این حوزه انحصار داشته باشد.

پیرهادی ادامه داد: به همین دلیل بدنه سازمان عامل انگیزشی برای حرکت از رویکرد درمان‌گرایانه به سمت رویکرد پیشگیرانه را پیدا نخواهد کرد و تصمیمات صحیح در این حوزه با مقاومت مراکز ثروت و قدرت مواجه می‌شود.

وی افزود: سازمان دامپزشکی کشور با اهمال در ماموریت های محوله خود در حوزه پیگیری از قبیل پایش و شناسایی کانون های بیماری در داخل و خارج از کشور به منظور تشخیص و اقدام سریع و به موقع، پس از بحرانی شدن سیستم با عملیات واکسیناسیون سعی در کنترل اوضاع دارد که در اکثر موارد کار از کار گذشته و خسارات سنگینی به دامداران و به خصوص روستاییان نیاز به حمایت بیشتری دارند، وارد شده است.

این کارشناس حوزه کشاورزی ادامه داد: سازمان دامپزشکی بدون ارائه گزارشی از میزان اثر بخشی واکسن های مصرف شده که با هزینه های سنگین توسط موسسه سرم سازی رازی ذیل این سازمان تولید می شوند و یا از خارج وارد می شوند، باز هم به دنبال منابع مالی جدید است.

وی افزود: به عنوان مثال در ۲۵ بهمن سال ۱۳۹۵ رئیس سابق این سازمان اعلام کرد: بیماری تب برفکی در ۱۰ ماه سال جاری به دلیل کمبود اعتبارات تامین واکسن و واکسیناسیون رشد پیدا کرده است. اکنون درانتظار تصویب افزایش یک هزار میلیارد ریالی (۱۰۰ میلیاد تومانی) اعتبار ردیف واکسن و واکسیناسیون در صحن علنی مجلس شورای اسلامی هستیم.

پیرهادی ادامه داد: سخنان رئیس سابق سازمان نشان داد رویکرد پرهزینه واکسیناسیون به هدف اصلی این سازمان در زمینه مقابله با بیماری تبدیل شده است. اما این سازمان ید طولایی نیز در واردات واکسن با وجود توان تولید داخل دارد که جالب توجه است. برای مثال سال ۹۶ یکی از مسئولین سازمان دامپزشکی از واردات ۱۰ میلیون دز واکسن از آمریکا برای برای مقاوم سازی مرغداری‌های کشور خبر داد و گفت قرار است در مرحله اول ۱۰ میلیون دز واکسن آنفلوانزای فوق حاد پرندگان صرفا در مزارع مرغ مادر، مرغ تخم‌گذار و باغ وحش‌ها توزیع می‌شود.

وی گفت: اینکه واقعا چه افراد یا جریانی از گردش مالی سنگین در حوزه واردات واکسن های خارجی منتفع می شود، حتما به شفاف سازی جدی از سوی مسئولین سازمان نیاز دارد. آیا درون بدنه اجرا و تصمیم‌گیر افراد از بستر غیر شفاف و فساد خیز سود می برند؟

این کارشناس حوزه کشاورزی اضافه کرد: اجرا نکردن قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی مصوب سال ۱۳۸۹ و عدم تنفیذ اختیارات و مسئولیت سازمان دامپزشکی به تشکل صنفی نظام دام‌پزشکی در مورد نظارت‌های جزئی یکی دیگر از مصائب این روزهای کشور است. این سازمان به‌جای نظارت عالیه روی بخش خصوصی، خود وارد جزئیات و درگیری‌های با دامداران و مرغداران شده و علاوه بر شکل‌گیری فسادهای فراگیر امکان نظارت عالیه را برای سازمان سلب کرده است.

وی تصریح کرد: نکته بسیار مهمی اینکه تجارت واکسن همواره با تغییر سویه های بیماری رونق گرفته است. تا زمانی که آسیب پذیری کشور در مقابل ورود و کنترل بیماری های دامی و انسانی کاهش نیابد، تمرکز صرفاً روی واکسیناسیون مانند سیاهچاله‌ای منابع ملی را به درون خود خواهد کشید.

این کارشناس پیشنهاد داد که دستگاه‌های نظارتی کشور، این سازمان تأثیرگذار بر معیشت مردم و کشاورزان را با دقت بیشتری ارزیابی کرده و دلایل ناکارآمدی این بخش را در شناسایی و کنترل به‌موقع بیماری‌ها از زبان مسئولین مربوطه جویا شوند.