صفر تا صد پرورش مقاوم‌ترین حیوان اهلی

مناطق بیابانی و نیمه بیابانی که نیمی از مساحت کشورمان را تشکیل داده، بستر مناسب و ارزان قیمتی است برای پرورش مقاوم ترین حیوان اهلی یعنی شتر.

به گزارش حکیم مهر به نقل از میدون، شتر تنها حیوان اهلی است که می‌تواند درآب و هوای جاهای خشک و نیمه خشک زندگی کند. همچنین شتر می‌تواند تا چندین روز را بدون خوردن آب زنده بماند. شتر می‌تواند بیشترین استفاده را از مرتع‌ها ببرد. این حیوان غذایی می‌خورد که برای بقیه دام‌ها مناسب نیست. با همین غذا هم میتواند مدت‌های طولانی بدون گرسنگی زندگی کند.

شتر در غذا خوردن بسیار قانع است و هنچنین در برابر بیماری‌ها مقاومت بیشتری نسبت به بقیه دام‌ها دارد. وزن شتر در سال سوم پرورش بیشتر از پانصد کیلوگرم می‌شود. به همین دلیل پرورش دادن و استفاده از گوشت آن بسیار مورد توجه است.

نکته‌های مهم هنگام خریدن شتر

بهترین سن شتر برای خریدن آن، پنج تا هفت سالگی است. کوهان شتر باید حالتی پر داشته باشد و ران‌های آن قوی و بقیه قسمت‌های بدن هم عضلانی باشد. دقت کنید که شتر دارای حالتی شاداب و سرزنده داشته باشد. هنگام خرید به نشستن و خوابیدن و راه رفتن شتر توجه کنید.

اگر هرگونه حالت غیر معمولی در شتر دیدید، آن را نخرید. هنگام خریدن شتر با اداره دامپزشکی محل زندگی خود مشورت کنید. زیرا آنها با انجام بعضی آزمایش‌ها، شما را از سلامت یا بیماری شتر آگاه می‌کنند. برای جلوگیری از انتقال بیماری به گله، شتر خریداری شده را یک ماه جداگانه نگهداری کنید. پس از این مدت، آن را وارد گله کنید.

روش‌های نگهداری و پرورش شتر

روش‌های نگهداری و پرورش شتر در جاهای مختلف فرق میکند. دربعضی از قسمت‌ها که هر خانواده دارای یک یا چند نفر شتر است، شترها را پس از انجام کارهای روزانه در صحرا رها می‌کنند. هیچ کس هم، ساربان یا نگهبان شترها نیست. شترها خود به صحرا می‌روند و شب برمی‌گردند. اما ممکن است گاهی هم تعدادی از آنان برنگردند. شترها آب و غذای خود را در صحرا پیدا می‌کنند. در روش دیگر نگهداری شتر، دامداران شترهای خود را به ساربان تحویل می‌دهند. در برابر هر شتر هم دستمزدی به ساربان می‌پردازند. جدیدترین روش نگهداری شتر، روش صنعتی است. در این روش، دامدار در یک ساختمان مناسب و با کمک یک یا چند نفر ساربان شترها را پرورش می‌دهد.

مشخصات شتر نر یا لوک

شتر نر که به آن لوک می‌گویند، اهمیت زیادی در پرورش شتر دارد. یک شتر نر خوب باید به طور کامل خصوصیت‌های جنس نر را داشته باشد. بدن آن هم تناسب کافی داشته باشد. برای استفاده بهتر از شتر نر درگله این خصوصیت‌ها مهم هستند. لوک باید دارای سرکوتاه، پیشانی برجسته و درشت باشد. به علاوه گوش‌های یک لوک خوب باید کوتاه و رو به جلو باشد. سر لوک باید نسبت به قسمت ایستاده گردن زاویه نود درجه داشته باشد. همچنین تا حدودی سر و کوهان در یک ردیف قرار گرفته باشند. شانه و سینه شتر نر هم باید عمیق، قوی و عضلانی باشد. به علاوه جایی که بازو و سینه وصل می‌شود، از تناسب کافی برخوردار باشد. ران‌ها و بازوهای یک شتر نر خوب، فشرده و عضلانی است و ساق‌های آن راست و مستقیم قرار دارند.

جفت گیری و تولیدمثل شتر

سن بلوغ در شترها از سه سالگی به بعد است. ولی سن مناسب برای جفت گیری در نرها چهارسالگی و در ماده‌ها پنج سالگی است. اگر زودتر از این سن، شتر ماده آبستن بشود باعث فرسودگی دام می‌شود. یعنی از عمر مفید آن برای باروری کم می‌شود. برای هر گله سی تا چهل نفر شتر ماده، می‌توان از یک شتر نر استفاده کرد. طول مدت آبستنی در شترها بین سیصد و هفتاد تا سیصد و نود روز (12-13 ماه) است. به طور معمول هر شتر در هر سه سال دو بچه به دنیا می‌آورد. در ماه نهم و دهم بارداری شتر می‌توان جنین را در قسمت راست شکم آن لمس کرد. هر شتر ماده می‌تواند تا بیست سال تولید مثل کند. دراین مدت، بین هفت تا نه نوزاد به دنیا می‌آورد. پس از بیست سال هم باید شترهای پیر را از گله جدا کرد به کشتارگاه فرستاد. مدت فحلی در شتر سه تا چهار روز طول می‌کشد. به طور معمول پس از زایش گاهی تا یک سال طول می‌کشد تا فحلی دوباره به وجود بیاید. اما با پرورش صحیح و تغذیه بسیار خوب و مناسب شتر ماده، می‌توان این مدت را به یک ماه رساند. یعنی شتر ماده پس از زایش، یک ماه بعد دوباره آماده جفت گیری بشود. اگر شتر نر در میان جفت گیری به کار وادار شود، شدت فعالیت جنسی آن کم می‌شود. شتر ماده نیز زمان فحلی نا آرام است و نعره و صدای مخصوصی را از خود بیرون می‌آورد.

مراقبت‌های لازم هنگام زایمان شتر

در ماه‌های آخر دوره حاملگی و مدتی بعد از تولد نوزاد، نباید شتر را وادار به کارکرد. شتر ماده باید از مرتع پر علف و غذای کافی تغذیه کند. از نشانه‌های زایمان، بزرگ شدن پستان شتر به دلیل جمع شدن شیر در آن است. همچنین ورم کردن آلت تناسلی شتر ماده، حالت به خصوص لگن و فرورفتگی عمیق دو طرف بدن دام از نشانه‌های نزدیک بودن زایمان شتر است. یک نکته مهم این است که شتر ماده را هنگام زایمان به جایی محکم ببندند، زیرا ممکن است هنگام زایمان از ترس یا ناراختی به اطراف بدود. در نتیجه آسیب‌های جبران ناپذیری به جنین درون شکم یا به بچه در حال تولد برساند. شتر در حالت نشسته نوزاد خود را به دنیا می‌آورد. همچنین بیشتر وقت‌ها به کمک انسان احتیاج ندارد. جفت به همراه نوزاد و یا تا یک ساعت بعد از آن خارج می‌شود و ضدعفونی کردن ناف نوزاد بعد از تولد بسیار مهم است. نوزاد شتر به وسیله مادرش لیسیده و خشک نمی‌شود. بنابراین باید نوزاد را خشک کرد و به طرف پستان مادر راهنمایی کرد. وزن نوزاد شتر به هنگام تولد بیست و پنج تا پنجاه و دو کیلوگرم است. به طور متوسط وزن نوزادها حدود سی و هشت کیلوگرم است.

مراقبت‌های دوره نوزادی شتر

حساس ترین دوره زندگی هر دام، دوره نوزادی است. رعایت نکته‌های بهداشتی در هنگام زایمان و دادن آغوز پس از تولد به مقدار لازم بسیار مهم است. همچنین توجه به نوزاد برای خوردن شیر مادر در ماههای اول زندگی بسیار اهمیت دارد. اگر این نکته‌ها رعایت نشود، باعث کند شدن رشد نوزاد و حتی مرگ آن می‌شود. اگر بچه شتر آزاد گذاشته شود تا بیشتر از اندازه معمول شیر بخورد، دچار ناراحتی‌های معده و روده می‌شود. به این ترتیب، اسهال و مرگ و میر در بین نوزادها زیاد می‌شود. اگر شتر ماده شیر زیادی داشته باشد، ابتدا روزانه تا یک لیتر شیر به نوزاد داده می‌شود. کم کم با بیشتر شدن سن نوزاد مقدار شیر را هم زیاد می‌کنند. برای کنترل شیر خوردن نوزاد باید سرپستان‌های مادر را با کیسه یا تور سیمی‌سبدی شکل ببندیم که به آن مایه بند می‌گویند. با این کار بچه شتر نمی‌تواند هر موقع به پستان مادر دسترسی داشته باشد. در ابتدای تولد، با یک سرپستان مادر را در اختیار نوزاد قرار می‌دهند سپس دو سرپستان و به مرور زمان بقیه سرپستان‌ها را در اختیار بچه شتر قرار می‌دهند.

به طوری که در سن هشت تا نه ماهگی بچه شتر، تمام سرپستان‌های مادر را برای شیر خوردن در اختیار او قرار می‌دهند. یک شتر ماده خوب می‌تواند تا ده لیتر شیر تولید کند. از زمان تولد تا سه هفتگی نوزاد، سخت ترین زمان برای نگهداری بچه شتر است. زیرا در این زمان بچه شترها بسیار حساس هستند. بیشترین تعداد مرگ و میر بچه شترها در این دوره است. بچه شتر در سن یک هفتگی تا حدودی قوی تر شده و می‌تواند مادر خود را در مرتع دنبال کند. در سن چهار تا پنج هفتگی بچه شتر، شروع به خوردن علف می‌کند. در این زمان با کم کردن شیر روزانه او را وادار به خوردن علوفه می‌کنیم. وزن بچه شتر در سه ماهگی حدود هفتاد و پنج تا هشتاد و پنج کیلوگرم است. در سن نه ماهگی بچه شتر را از شیر می‌گیرند. اما زمانی که وضع علوفه مناسب نباشد تا سن پانزده ماهگی نیز می‌تواند شیر مادر را بخورد.

تربیت شتر برای کارکردن

اگر بخواهیم از شتر استفاده به خصوصی بکنیم، باید برای همان کار آن را تربیت کنیم، برای مثال شتری که در مزرعه کار می‌کند باید قوی و بزرگ باشد. شتری که باید راه‌های طولانی را طی کند باید اندام متوسط، چابک و تا حدودی سبک وزن باشد. همچنین شترهای سواری هم باید دارای دست و پای بلند و کشیده و چالاک و تیزرو باشند، به این شترها جمازه می‌گویند. بعضی شترهایی را که برای باروری و جفت گیری زیاد مناسب نیستند، می‌توانیم اخته کنیم. با این کار از به وجود آمدن شترهای ضعیف که برای پرورش مناسب نیستند، جلوگیری می‌کنیم. به علاوه از ناآرامی‌های فصل جفت گیری درگله نیز کم می‌شود. نکته بسیار مهم این است که برای حفظ قدرت بدنی شتر نر باید آن را در سن چهار تا شش سالگی اخته کرد.

اصطبل شتر

اگر بخواهیم برای شتر اصطبل درست کنیم لازم است که تنها از سه طرف دیوار را بالا بیاوریم. سپس یک سقف مناسب که آب باران وارد آن نشود بر روی این سه دیوار قرار بدهیم. اما باید دقت کرد که طرف باز اصطبل به سوی جهت وزش باد نباشد. به این ترتیب، می‌توانیم شترها را از باد و باران و نور خورشید حفظ کنیم. اصطبل باید در محل بلندتری نسبت به زمین‌های اطراف خود ساخته بشود. چون ممکن است آب باران در آن جمع بشود. برای هر شتر باید از دیگر شترها حدود دو متر فاصله داشته باشد. این کار باعث می‌شود تا شترها آهسته تر غذا بخورند. همچنین شترهای ضعیف نیز به اندازه کافی از غذای موجود استفاده کنند. در تابستان، می‌توان شترها را در فضای باز که کف آن شن و ماسه باشد، نگهداری کرد.

پرواربندی شتر

پرواربندی شتر در ایران به تازگی رواج پیدا کرده است. زیرا پرورش بیشتر از راه تغذیه دستی به خوبی انجام شده است. در پرواربندی، دست کم باید تعداد شترها بیست نفر باشد تا نتیجه مناسبی داشته باشیم.

دو نکته مهم و ضروری در پرواربندی

الف- ظاهر مناسب:

شترهایی که برای پرواربندی انتخاب می‌شوند، باید استخوان بندی درشت و کشیده داشته باشند. همچنین بیماریهای پوستی نداشته و سالم باشند.

ب- جداسازی شترها:

در پرواربندی شتر باید شترهای ماده را جدا و دور از دید شتر نر نگهداری کرد. به این ترتیب شترهای نر ناآرام نمی‌شوند و خوب غذا می‌خورند.

رفتارشناسی شتر

شترها بطور کلی رفتاری آرام و هوشی محدود دارند و بردباری، تحمل سختی‌ها و بی تفاوتی در برابر عوامل جوی نامناسب، از ویژگی های آنها به شمار می‌آید. این حیوانات در دشوارترین شرایط آب و هوائی، بی غذائی و بی آبی به کار خود ادامه می‌دهند و این کار را تا آخرین رمق باقیمانده خود دنبال می‌کنند. شتر ماده معمولاً آرامتر از شتر نر می‌باشد.

شتر نسبت به تحمل درد و در قبال بیماریها تا حدودی مقاوم تر از سایر دامهاست و کمتر علائم خستگی و ناراحتی از خود بروز می‌دهد. به همین جهت باید به دقت حیوان را تحت نظر داشت زیرا که در هنگام بیماری نیز بدون هیچگونه اظهار ناراحتی همچنان به کار خود ادامه می‌دهد و امکان دارد ناگهان از پای بیفتد.

گاهی اوقات، برخلاف آنچه گفته شد، شترهایی را می‌توان یافت که رفتار ناخوشایندی نظیر سرکشی، نافرمانی و لجبازی از خود نشان می‌دهند. بطور کلی، رفتار شتر در درجه نخست به طریقه نگهداری، پرورش و برخورد با شتر بستگی دارد، بویژه اگر نگهداری شتر توسط افراد کم تجربه انجام شود، پیامدهای ناگواری در پی خواهد داشت، چه اینکه شترها در قبال برخورد محبت آمیز پرورش دهندگان خود رفتار مثبتی خواهند داشت. باید افزود که هرچه در سنین پائینتر به آموزش شتر اقدام شود بهتر است و باعث می‌شود که شتر رفتار بهتری از خود نشان دهد.

شتر نر، بویژه در فصل جفتگیری و یا مستی، دوره‌هایی از رفتارهای عصبی و ناخوشایند از خود بروز می‌دهد و ممکن است که صداهای بلند و آزاردهنده ای از خود بیرون آورد، هنگامی‌که حیوان چنین صداهائی از خود در می‌آورد، اگر به دهان او بنگریم در مؤخره دهان می‌توانیم توده ای سرخ رنگ را ببینیم که احیاناً تا بخش جلوئی دهان می‌رسد و گاهی از دهان بیرون می‌زند و بنظر می‌رسد که وظیفه این توده مرطوب کردن مؤخره حنجره است. همچنین شتر نر مست ممکن است بدون دلیل به شتران دیگر حمله کند.

به همین جهت بهتر است که در هنگام کار، شتران نر و ماده را از هم جدا کرد، علاوه بر آن ممکن است که شترها در هنگام گرفتن افسار آنها و یا نهادن بار، ‌از خود صداهای بلند آزاردهنده ای در آورند اما به هیچ وجه خطری نخواهند داشت، و پس از حرکت به تدریج آرام شده و اگر کودکی نیز افسار آنها را بگیرد و حرکت کند به آرامی‌دنبال وی خواهند رفت.

هنگام معاینه شتر باید کاملاً مواظب بود، زیرا علیرغم آرامش ظاهری، این حیوان می‌تواند لگد بسیار محکمی‌بزند که ممکن است تا شانه‌ها برسد. و همچنین شتر می‌تواند با دستهای خود نیز لگد بزند. به همین علت جهت هر کار می‌باید در آغاز شتر ایستاده را نشاند و اندامهای حرکتی قدامی‌وی را با طناب بست.

نشانه‌های بیماری شترها، در بیشتر موارد شبیه نشانه‌های بیماری در سایر حیوانات اهلی است. شترها معمولاً به صورت همیشگی فریاد می‌کشند و این بعلت تغییر عوامل خارجی بوده، دلیل هیچگونه بیماری نیست. ریزش ترشحات مخاطی و یا بزاق از دهان حیوان نیز به هیچ وجه جزو نشانه‌های بیماری بشمار نمی‌رود. تغییر شکل گذرای مدفوع دلیل نارسائی های گوارشی نیست، زیرا ممکن است تغییر نوع غذا و حتی تغییر مربی باعث این مسئله شده باشد. رنگ خونی ادرار نیز از نشانه‌های مرضی در شتر نیست و مربی شتر تنها کسی است که می‌تواند درباره شترهای بیمار اطلاعاتی بدهد. تأکید بر این نکته ضروری است که برخلاف حیوانات دیگر، اهمیت زیادی به درجه حرارت بدن شتر جهت تشخیص بیماری داده نمی‌شود.

هنگامی‌که شتر دچار دل درد می‌شود همچون اسب رفتار کرده در خاک می‌غلتد و یا اینکه می‌نشیند و پاهای خود را در هر دو جهت بلند نموده و شکم خود را به زمین می‌فشارد و سرعت تنفس وی بشدت افزایش می‌یابد. هنگامی‌که حیوان واقعاً مریض باشد و درد بکشد آه و ناله می‌کند و گاهی اوقات دندان‌های خود را به شدت به هم می‌ساید، ولی این دندان قروچه در حالت مستی و هیجان جنسی و بعد از خوردن نمک نیز مشاهده می‌گردد.

اسهال در شتر دلیل بیماری نیست زیرا که ممکن است در نتیجه تغییر جیره غذائی شتر اتفاق بیفتد و یا این که شتر در اثر ترس و یا زخمی‌شدن نیز دچار اسهال شود. شتران حافظه ای بسیار قوی دارند و حوادثی را که با درد همراه است هیچوقت فراموش نمی‌کنند و از سوئی دیگر چنانچه شخصی با آنان محبت کند او را نیز از خاطر نمی‌برند. حافظه قوی و جهت یابی صحیح آنان باعث می‌شود که آنان مسیر حرکت خود را به خوبی تعیین نمایند، بطوری که در هنگام شب نیز شتر قادر به جهت یابی صحیح است. در گذشته‌های دور، شتران فاصله بسیار دور میان سرزمین ایران و سرزمین حجاز را بدون هیچگونه مشکلی طی می‌نمودند و حاجیان را به زیارت خانه کعبه می‌بردند. همچنین این شتران در مسیر بسیار طولانی جاده ابریشم بدون آنکه راه خود را گم کنند و یا اینکه از مسیر خود منحرف شوند اقدام به جابجائی کالا از شرق آسیا به غرب آسیا و اروپا می‌نمودند.

شتران پراکنده در بیابان‌ها از غریزه گله ای خود پیروی می‌کنند که این غریزه باعث ایجاد امنیت و آرامش در گله شده و گله را از خطرات احتمالی محافظت می‌نماید. رهبری گله را معمولاً قوی ترین لوک موجود در گله به عهده دارد و همین شتر نر در هنگام فحلی شتران ماده، اقدام به جفتگیری با آنان می‌نماید و شتران نر دیگر که در گله وجود دارند از خود حالت مستی نشان نمی‌دهند و چنانچه دو شتر نر در حالت مستی در یک زمان وجود داشته باشند آن دو با هم به جنگ پرداخته و شتر پیروز است که اقدام به جفتگیری با شتران ماده نموده و شتر شکست خورده حالت مستی خود را از دست می‌دهد. در فصل جفتگیری، معمولاً شتر نر هیجان زده بوده و کنترل آنان سخت می‌باشد، آنان سر خود را بالا گرفته و دم خود را دائماً تکان داده و به آلت تناسلی خود می‌زنند و پاهای خود را از هم باز می‌کنند و ممکن است به حیوانات دیگر و حتی انسان حمله کنند و به آنها صدمات فراوان وارد کنند. در فصل جفتگیری، شترها، کثیف، آزاردهنده و کم رشد می‌شوند و جهت جلوگیری از چنین مسائلی شترداران اقدام به اخته نمودن شتران کاری و بارکش می‌نمایند. ولی اخته کردن اگر در شتران کمتر از 6 سال سن انجام شود، خود باعث وقوع تغییرات ناخوشایندی از لحاظ رشد استخوانها و عضلات و قدرت تحمل شتر می‌گردد، و از سوئی دیگر اگر اخته کردن بعد از 6 سالگی انجام شود ممکن است که عمل اخته کردن برایش خطرناک باشد و بهترین راه برای کنترل شتران اخته نشده در فصل مستی، ‌اینست که آنان را به کار سخت و طاقت فرسا بگمارند و او را به حال خود رها نکنند.

معمولاً خطراتی را که شتر می‌تواند به انسان وارد آورد گاز گرفتن است که این کار را بوسیله دندان‌های نیش خود انجام می‌دهد و به همین جهت بهتر است که این دندان‌ها را با سوهان سائیده و کند ساخت تا ضرر ناشی از آنها کمتر شود.

افسانه‌های فراوانی در مورد جفتگیری شتر وجود دارد. برخی معتقدند که شتر نر در حضور انسان، با شتر ماده جفتگیری نمی‌کند و برخی دیگر می‌گویند که شتر نر با ماده خود، به دور از گله و یا انسان خلوت می‌کند، برخی دیگر می‌گویند اگر انسان شاهد جفتگیری شتر نر باشد، شتر نر کینه او را به دل خواهد گرفت و در پی انتقام برآمده، آدمی‌را در جائی خلوت گیر انداخته، به قتل خواهد رساند و همچنین افسانه‌های دیگر که هیچکدام از آنها صحت ندارد وجود دارد ولی حقیقت امر، اینست که این کار در شتر، همچون سایر حیوانات دیگر انجام شود. با این تفاوت که در شتران، شتر ماده بر روی زمین می‌نشیند و شتر نر در پشت او قرار می‌گیرد. معمولاً شتر نر مست بیشترین وقت را جهت یافتن شتران ماده فحل در گله می‌گذراند و هنگامی‌که شتر ماده فحلی را می‌یابد با فشار آوردن بر گردن شتر ماده او را مجبور به نشستن می‌کند و ممکن است او را چندین بار گاز بگیرد تا شتر ماده بنشیند. سپس پشت سرش می‌ایستد به طوری که اندامهای قدامی‌شتر نر پشت شانه‌های شتر ماده قرار می‌گیرد بعد از آن می‌نشیند و با دو اندام خلفی خود را به جلو می‌کشاند و اقدام به جفتگیری می‌نماید.

در فرهنگ عمومی‌جامعه ما، شتر حیوانی کینه جو است و کینه شتری ضرب المثل است، اما در حقیقت شتر مانند هر حیوان دیگر، در هنگام حمله به او، حالت دفاعی به خود می‌گیرد و سعی می‌کند که از خود دفاع نموده و به دشمن حمله نماید و با لگد پراندن، سر و صدا و فریاد کردن، و بالاخره گاز گرفتن او را از خود دور نماید. داستان‌های زیادی از کینه شتر در فرهنگ عامیانه ما وجود دارد که شاید برخی از آنها رنگ و بوئی از واقعیت به همراه داشته باشند که این مسئله به حافظه شتر باز می‌گردد و اینکه این حیوان با حافظه قوی خود می‌تواند به راحتی کسانی را که قبلاً از آنان آزار دیده است، شناسائی کند و از آنان دوری نماید و یا اینکه در صدد فرصتی برای انتقام باشد.

شتران ماده، توجه شدیدی به بچه‌های خود دارند و از لحظه تولد تا مراحل بعدی آنان را تحت حمایت خود قرار می‌دهند و اگر شتر ماده ای بچه خود را گم کند بی تاب شده، یک دم آرام نمی‌گیرد و از جائی به جای دیگر در پی یافتن بچه خود می‌رود و تا هنگامی‌که او را نیابد آرام نمی‌شود. شتران از حیواناتی هستند که بچه‌های خود را پس از تولید نمی‌لیسند، و اگر بچه شتر کشتار شود، شتر ماده از غذا خوردن امتناع ورزیده و به دنبال وی خواهد گشت و هنگامی‌که او را نیابد، در گوشه ای مات و مبهوت می‌ایستد و هر از چندی فریاد می‌زند و سروصدا به راه می‌اندازد.

از عادت‌های بد شتران ماده اینست که برخلاف شیردوشی در گوسفند و گاو، نمی‌توان شتران را دوشید مگر آنکه بچه شترها نیز در کنار مادر باشند و برای این کار باید بچه شتر در آغاز پستان شتر را بدوشد و شیردوشی شتران ماده بدون تحریک و وجود بچه شترها، نادر است. بهمین جهت برخی از شتربانان تعدادی از شتران ماده خود را انتخاب می‌کنند و به تدریج آنان را به شیردوشی بدون حضور بچه شترها عادت می‌دهند. معمولاً اعراب بادیه نشین عربستان سعودی به این گونه شترها « مسوح » می‌گویند زیرا که این شترها به مجرد مسح و مالش پستان، ‌اقدام به شیردهی می‌نمایند.

گاهی اوقات اتفاق می‌افتد که بچه شتر پس از تولد می‌میرد، در چنین حالتی شتربان پوست بچه شتر را می‌کند و آن را از کاه پر می‌کند و در کنار شتر ماده قرار می‌دهد تا شتر ماده آن را بو کند و به شیردهی تحریک شود.

چنان چه کسی بخواهد که به بچه شترها آزار برساند، شتران مادر به شدت تحریک شده و ممکن است که اقدام به حمله نمایند. بهمین جهت بهتر است جهت تیمار و یا درمان بچه شترهای بیمار، ‌در آغاز آنها را از مادر جدا نموده و در جای دوردستی قرار دهیم که مادر نتواند او را ببیند سپس می‌توان با خیال راحت به تیمار و درمان بچه شتر پرداخت.

در پایان نتیجه گیری می‌کنیم که در مقایسه با سایر حیوانات اهلی نظیر گاو، گاومیش، گوسفند و بز، شتر دارای حافظه ای قوی تر و هوشی برتر و قدرت تحمل بیشتری است که تمامی‌موارد فوق به نحوه زیست این حیوان و هماهنگ شدن وی با محیط خشک و بی آب و علف صحرائی و کویری بستگی و ارتباط مستقیم دارد.

پرورش صنعتی شتر

اگر بخواهیم شترها را با استفاده از روش پیشرفته پرورش دهیم، باید برای آنان سالن پرورش درست کنیم. سالن پرورش، دوازده متر پهنا دارد.

بلندی سقف آن سه تا چهار متر است. طول سالن هم براساس تعداد شترها مشخص می‌شود. پهنای سالن باید به سه قسمت تقسیم شود. در دو قسمت کنار به فاصله حدود چهار متر از دیوار، شتر‌ها نگهداری می‌شوند. قسمت وسط هم یک راهرو به پهنای سه و نیم متر درنظر گرفته می‌شود. این راهرو برای پخش غذا و عبور شترها است. آخور شترها نیز با ید طوری ساخته شود که هنگام غذا خوردن، شتر حالت طبیعی خود را داشته باشد.

بلندی آخور، به نژاد و بلندی شترها بستگی دارد. به طور معمول بلندی آخور بین سی تا پنجاه سانتیمتر است. برای این که سر شتر به راحتی وارد آخور بشود، پهنای آن را پنجاه سانتیمتر بلندتر از کف آن می‌سازند. دقت کنید که آخورهای گوشه دار برای شترها مناسب نیستند. بهتر است گوشه آخورها به شکل گرد ساخته شوند.

خلاصه مطالب:

1- لازم است هنگام خرید شتر با اداره دامپزشکی محل خود مشورت کنید.

2- بهترین روش نگهداری شتر، ساختن جایگاه مناسب است.

3- شتر نر یا لوک باید خصوصیت‌های جنس نر را به طور کامل داشته باشد.

4- سن مناسب جفت گیری در نرها چهارسالگی و در ماده‌ها پنج سالگی است.

5- برای هرگله سی تا چهل نفری شتر ماده، می‌توان از یک شتر نر استفاده کرد.

6- در ماه‌های آخر بارداری و نزدیک زایمان، شتر را مجبور به کار نکنید. همچنین غذای مناسب و قوی به آن بدهید.

7- هنگام زایمان شتر را به جایی محکم ببندید.

8- بعد از تولد، نوزاد شتر را خشک کنید و ناف آن را ضدعفونی کنید.

9- خوردن آغوز در هفته اول تولد نوزاد شتر بسیارضروری است.

10- خوردن بیش از اندازه شیر در بچه شتر، باعث ناراحتی‌های معده و روده آن می‌شود. درنتیجه نوزاد ممکن است به اسهال دچار شود.

11- سن شتر را می‌توان از روی دندان‌های آن مشخص کرد.

12- برای استفاده به خصوص از شتر باید آن را برای همان کار تربیت کنیم.

13- برای ساختن اصطبل شتر از سه طرف دیواری را بالا می‌آوریم و سقف آن را می‌پوشانیم. به طوری که قسمت باز اصطبل به سمت وزش باد، باران و نور خورشید نباشد.

14- دقت در انتخاب شترهای مناسب و جداکردن شترهای نر و ماده از هم برای پرواربندی بسیار ضروری است.

15- روش پیشرفته برای پرورش شتر، ساختن سالن پرورش است. در این سالن هر شتر در اصطبل جداگانه ای نگهداری می‌شود.