همه چیز درباره ادامه تحصیل دامپزشکان در دانشگاه‌های خارج از کشور/ آیا امکان تغییر رشته و ادامه تحصیل دامپزشکان در رشته‌های بالینی پزشکی در خارج از کشور وجود دارد؟

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: از همان دوران دبیرستان که رشته علوم تجربی را انتخاب کرد، عزم خود را جزم کرده بود تا در رشته دامپزشکی تحصیل کند. این را زمانی اثبات کرد که در فرم انتخاب رشته، اولویت اول را به دامپزشکی داد و اصلاً به رشته‌های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی فکر نکرد.

 «دکتر مجید ابن‌النصیر» ورودی سال ۹۰ دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، از همان کودکی به حیوانات علاقه‌ داشت و در خانه از آنها نگهداری می‌کرد. خودش می‌گوید: «از همان ابتدا که به این رشته آمدم، هدفم این بود که دامپزشک پرندگان شوم و کم کم با توجه به علاقه به حیات وحش به سمت گسترش این بخش رفتم و گونه‌های دیگر هم به آن اضافه شد.»

وی از همان سال‌های اول تحصیل در رشته دامپزشکی، مسیر مطالعاتی خود را بر روی سیستم آموزش دامپزشکی کشورهای مختلف هدف‌گذاری کرد و حالا قرار است که کارگاه آموزشی تخصص‌های بالینی، اینترنشیپ و دوره‌های رزیدنسی‌ بین‌المللی برای دامپزشکان را برگزار کند.

حکیم مهر: آقای دکتر، چه شد که به سیستم‌ آموزشی کشورهای مختلف علاقه‌مند شدید و مطالعات خود را در این حوزه متمرکز کردید؟

برخی تخصص‌ها مانند حیات وحش در دنیا وجود دارد که تا چند سال پیش اصلا صحبت آن در ایران نبود. لذا من از همان ترم اول و دوم تحصیل خودم، مطالعه در خصوص سیستم‌های ‌آموزشی دامپزشکی در کشورهای دیگر را شروع کردم. به خاطر علاقه‌ای که به دامپزشکی داشتم، دنبال پاسخی برای این سوال بودم که چرا آموزش ما کیفیت لارم را ندارد. تجربه خودم از همان ترم اول این بود که وقتی تکست را می‌خوانم، نمره من به جای اینکه بالاتر رود، پایین‌تر می‌آید. آنجا برای من روشن شد که سیستم آموزشی ما بیشتر مبتنی بر جزوه است تا کتاب مرجع. لذا عزم خود را جزم کردم که خیلی بیشتر راجع به سیستم‌های آموزشی در کشورهای مختلف مطالعه کنم. این مطالعات از همان زمان تا امروز ادامه دارد و در این مسیر متوجه شدم که در ساختارهای آموزش دامپزشکی در کشورهای مختلف، به خصوص در حیطه‌های بالینی چه می‌گذرد.

حکیم مهر: کدام دانشگاه‌های خارجی را برای ادامه تحصیل توصیه می‌کنید؟

انتخاب دانشگاه یا کشور یک مساله کاملاً شخصی است و بسته به شرایط هر فرد از وضعیت خانوادگی گرفته تا ... متفاوت است. مثلا کسی ممکن است به خاطر شرایط خاصی مثل ازدواج، بخواهد کشور خاصی را انتخاب کند. شخص دیگری از نظر مالی یا به سبب داشتن خویشاوندان درجه یک در یک کشور، بخواهد در آن کشور ادامه تحصیل دهد. گاهی نیز ارتباطات افراد با اساتید خارجی می‌تواند تعیین کننده کشوری خاص باشد. برخی رشته‌های تخصصی به خصوص در حوزه بالینی‌ در بعضی از کشورها وجود دارند و در برخی خیر. در نتیجه فرد ناچار می‌شود یا برای کیفیت بالاتر یا حتی وجود داشتن یا عدم وجود آن رشته، وارد یک کشور مشخص شود.

حکیم مهر: آیا این کشورها برای پذیرش دانشجو آزمون ورودی هم دارند؟

برای PhD و مستر (کارشناسی ارشد) معمولاً آزمون ورودی مشخصی نداریم و اگر هم باشد ممکن است یک سری دانشگاه‌ها به صورت خاص آزمون ورودی داشته باشند. عمدتاً به این شکل است که اگر فردی بخواهد رشته بالینی را در کشور دیگری ادامه دهد، باید حتما آزمون‌های تطبیق مدرک را پشت سر بگذارد که روند آن با روند اپلای کردن متفاوت است. چون برای کار بالینی باید فرد مجوز کار داشته باشد و اخذ مجوز کشورهای پیشرفته معمولا مستلزم عبور از آزمون‌های مشخصی است که چند آزمون معتبر آن شامل RCVS انگلستان، ECFVG/NEB/PAVE و NAVLE کانادا و آمریکا، NVE استرالیا و نیوزیلند است.

اگر فرد قصد تطبیق داشته باشد، باید به این نکته توجه کند که مدرک دامپزشکی ما مثل خیلی از کشورهای دیگر به صورت مستقیم قابل پذیرش نیست؛ یعنی فرد نمی‌تواند به یکباره وارد بازار کار شود. به همین خاطر نه فقط ایران بلکه خیلی از کشورها و دانشگاه‌های دیگر هم که به صورت مستقیم مورد تایید نیستند، می‌توانند مدرک دکترای عمومی خود را تطبیق دهند.

حکیم مهر: دکترای تخصصی چطور؟

 برای دکترای تخصصی متاسفانه تطبیقی وجود ندارد و فرد صرفاً می‌تواند برای کشورهای دیگر، روی آن مدارک به‌عنوان یک پایه تحقیقاتی حساب کند. اما اینکه فرد از ایران تخصص داشته باشد یا خیر، برای تطبیق تاثیری نخواهد داشت.

حکیم مهر: آیا برای تحصیل در دانشگاه‌های خارج کشور نیاز به پرداخت شهریه وجود دارد یا رایگان هستند و یا اینکه دانشجو را بورسیه کرده و به آنها حقوق پرداخت می‌کنند؟

در مورد رشته‌های بالینی نکته مهم این است افرادی که مدرک دکترای عمومی را تطبیق می‌دهند، ممکن است برای خود آن آزمون هزینه‌ای پرداخت کنند اما بعد از پرداخت آن و اتمام موفقیت‌آمیز آزمون، حتی اگر اینترن یا رزیدنت شوند، حقوق دریافت می‌کنند. در واقع این وضعیت مانند PhD و Master's نیست که بخواهند پول به دانشگاه بدهند، بلکه برعکس، حقوق دریافت می‌کنند.

در مورد دوره‌های اینترنشیپ نیز به همین صورت است و مبلغی به آنها پرداخت می‌شود که معمولاً برای زندگی در آن کشور کافی است و فرد می‌تواند با آن یک زندگی متوسط داشته باشد. بعد از اینکه دوره رزیدنسی تمام می‌شود، حالا فرد می‌تواند به عنوان متخصص وارد بازار کار شود. هرچند بدون داشتن تخصص و پیش از طی دوره اینترنشیپ یا رزیدنسی نیز امکان پیدا کردن شغل به عنوان دامپزشک بالینی وجود دارد و الزاماً برای ورود به بازار کار بالینی، دریافت تخصص نیاز نیست.

حکیم مهر:‌ ادامه تحصیل در رشته‌های علوم پایه پزشکی خارج از کشور به چه شکل است؟

در مورد آن دسته از رشته‌های علوم پایه پزشکی که مرتبط با پیشینه‌ی دامپزشکی یا سوابق تحقیقاتی فرد باشد، افراد می‌توانند در قالب PhD و مسترز ادامه دهند. بعضی رشته‌ها مثل نوروساینس و سرطان‌شناسی ممکن است همدیگر را در پزشکی و دامپزشکی تکمیل کنند یا همزمان در یک سری تیم‌های تحقیقاتی، پزشکان در کنار دامپزشکان کار ‌کنند. به همین خاطر  گاهی اوقات فرصت‌هایی برای دامپزشکان وجود دارد که وارد حیطه‌های پزشکی شوند اما نه در قالب کار بالینی؛ به این معنا که تا زمانی که مدرک پزشکی عمومی نداشته باشند، اجازه کار بالینی روی انسان نخواهند داشت. همانطور که در مورد پزشکان خارج از کشور نیز این مساله وجود دارد. یعنی یک پزشک هم هیچ‌وقت نمی‌تواند تا زمانی که دکترای عمومی دامپزشکی دریافت نکرده، برای حیوانات کار بالینی انجام دهد. یعنی مرزها در بخش بالینی کاملا جداست. به طور کلی، در حیطه‌های تحقیقاتی گاهی اوقات پوزیشن‌ها مشترک است و ممکن است پزشکان و دامپزشکان با هم رقابت کنند.

حکیم مهر: آیا امکان تغییر رشته و ادامه تحصیل در رشته‌های بالینی پزشکی برای دامپزشکان خارج از کشور وجود دارد؟

بله، این امکان هست. البته در مورد ایرانی‌ها این را هنوز ندیده‌ام اما در مورد دامپزشکان خارجی، مواردی بوده که فرد هم دارای دکترای عمومی دامپزشکی و هم مدرک MD  (پزشکی) بوده است. به این شکل که دکترای عمومی دامپزشکی می‌تواند به‌عنوان پیش‌نیاز باشد و مثلاً یک دوره زمینه‌ای در نظر گفته شود و فرد از ابتدا وارد دانشکده پزشکی شود، اما باید رقابت‌ برای آزمون‌ها یا مصاحبه‌ها را برای ورود به دوره پزشکی عمومی پشت سر بگذارد. در این صورت، اگر بخواهد تخصص‌‌های پزشکی را هم بگیرد، باید یک راه بسیار طولانی را طی کند تا بتواند آزمون بورد تخصصی در رشته‌های بالینی پزشکی انسان را به اتمام برساند و در نتیجه، شاید این تغییر مسیر در برابر مدت زمان آن چندان ساده و به‌صرفه نباشد.

حکیم مهر: آیا نیاز به گذراندن آزمون زبان مثل تافل، آیلتس و ... وجود دارد و حد نصاب آن چقدر است؟

بله. برای هر یک از آزمون‌های تطبیق مدرک در کشورهای مختلف آزمون زبان نیاز است، به این صورت که برای آمریکا و کانادا، هم تافل iBT هم آیلتس آکادمیک مورد قبول است. البته بسته به کشور، آزمون‌های زبان دیگری هم هستند، اما رایج نبوده و معمولا تافل و آیلتس جهان شمول‌تر هستند. به طوری که اگر فرد بخواهد آنها را در جاهای دیگر هم استفاده کند، امکان پذیر است.

آزمون تافل ‌در مورد آزمون تطبیق مدرک کانادا و آمریکا نمره کامل و جمع نمره مشخصی را نیاز ندارد. ولی به طور مثال آزمون تطبیق مدرک کانادا و آمریکا برای تافل نمره ۲۵ برای مهارت شنیداری، ۲۲ برای مهارت نوشتن و مکالمه و نمره ۲۳ را برای مهارت خواندن نیاز دارد. در مورد آیلتس آکادمیک نیز برای کانادا و آمریکا جمع نمره ۶ و نیم را در نظر گرفته‌اند که البته برای آن هم در قسمت‌های مختلف، حداقل نمره مشخص شده است. در مورد استرالیا نیز مجموع نمره ۷ آیلتس آکادمیک با حداقل نمره مشخص برای بخش‌های مختلف، درخواست شده است. البته استرالیا نیز تافل iBT را می‌پذیرد.

حکیم مهر: آیا رشته‌های خاص تکمیلی دامپزشکی در خارج از کشور هستند که هنوز در دانشگاه داخلی وجود نداشته باشند؟

نکته بسیار مهم همین است و اینکه رشته‌های فراوانی وجود دارد که در ایران نداریم. می‌توان گفت در یک شرایط گذار هستیم، کمااینکه ۲ دهه قبل اروپا هم این حالت را پیدا کرد و اغلب دامپزشکان آنجا در زمینه دام بزرگ فعالیت می‌کردند و کمتر کسی به حوزه حیوانات خانگی رغبت نشان می‌داد. امروز شرایط برعکس شده است و بر اساس آنچه از زبان یکی از مسئولان کنسول دامپزشکی کشور اتریش شنیدم، اینطور به نظر می‌رسد که امروزه حدود ۸۰ درصد دامپزشکان در اروپا در حوزه حیوانات کوچک و حدود ۲۰ درصد آنها در زمینه حیوانات بزرگ فعالیت می‌کنند.

در ایران هم به نظر می‌رسد که این حالت اتفاق می‌افتد و بیشتر علاقه‌ها به سمت حیوانات خانگی سوق پیدا می‌کند و این باعث می‌شود که نیازمند تخصصی‌تر شدن فعالیت‌ها در کشور باشیم. علت اینکه این تخصص‌ها در کشورهای پیشرفته شکل گرفته، افزایش توقع و نیاز مردم است. تا جایی که آنها نیازمند خدمات تخصصی‌تری می‌شوند و  در نتیجه، رقابت باید به این شکل در بازار کار ادامه پیدا کند.

در آمریکا و کانادا تخصص‌های متنوعی وجود دارد که ما در ایران نداریم. از جمله دندانپزشکی حیوانات، بیماری‌های مغز و اعصاب، کاردیولوژی، بیماری‌های پوست، طب حیات وحش و باغ وحش، طب و جراحی حیوانات خانگی اگزوتیک و پرندگان خانگی، چشم‌پزشکی حیوانات و بسیاری موارد دیگر نظیر سرطان‌شناسی حیوانات که همه اینها به صورت فیلدهای تخصصی مجزا در آمده‌اند. حتی جراحی اسب یا طب ورزشی و توانبخشی اسب هم تخصص‌های تفکیک شده و مرتبط با خود را دارد.

بعضی از این فیلدها هم خیلی جدید هستند و هم جای رشد زیادی دارند. از طرفی تعداد متخصصین بعضی از این رشته‌ها در دنیا کم است، کما اینکه کشورهایی مثل کانادا، آمریکا و حتی استرالیا تا یک دهه آینده با کمبود دامپزشک عمومی و متخصص مواجه هستند که این مساله به خودی خود به دامپزشکانی که به این کشورها مهاجرت می‌کنند، کمک می‌کند تا در تخصص‌های مختلف بتوانند شکوفا شوند و فعالیت کنند.

سال گذشته آمریکا تقاضا برای کار ۷۰ رادیولوژیست دامپزشکی داشت، در حالی که فقط ۴۳ موقعیت را توانست پر کند، یعنی آمریکا حدود ۳۰ رادیولوژیست فقط در سال گذشته کم آورد. در نتیجه این رشته‌ها و رشته‌های دیگر وضعیت مشابهی دارند و نیازمند دامپزشکان بیشتری هستند که بتوانند وارد این عرصه‌ها شوند.

مزیت دیگر اخذ این تخصص‌ها این است که همین دامپزشکانی که احیانا به کشورهای دیگر می‌روند تا آزمون دهند و دوره‌های تخصصی را دریافت کنند، می‌توانند به ایران برگردند و در صورت تمایل خودشان، در دانشگاه‌ها هیات‌علمی‌های مسلط‌تر و به‌روزتری داشته باشیم و کیفیت دامپزشکی ما هم بهبود چشمگیری داشته باشد. مشابه همان اتفاقی که در استرالیا رخ داد. کمااینکه در این کشور متخصصانی که امروز تخصص‌های مختلفی را ارائه می‌دهند، دانش‌آموختگان آمریکا، انگلستان و کانادا هستند که به کشور خود بازگشتند و این دوره‌های تخصصی را راه‌اندازی کردند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.

سپاس از زحمات شما و توجهی که به دامپزشکی بین‌المللی و بهبود کیفی دامپزشکی در کشورمان ایران دارید و امیدوارم که شاهد موفقیت همکارانم در همه‌ی عرصه‌ها باشم.