گفت‌وگوی نوروزی حکیم مهر با «دکتر سعید کرمی» معاون سلامت اداره کل دامپزشکی استان تهران/ تشریح مهمترین دستاوردهای این اداره کل در سال ۹۸

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: معاون سلامت اداره کل دامپزشکی استان تهران در گفت‌وگوی نوروزی با پایگاه خبری تحلیلی حکیم مهر، به بیان فراز و فرودهای سال ۹۸ این اداره کل می‌پردازد.

 «دکتر سعید کرمی» معتقد است که اداره کل دامپزشکی استان تهران در سالی که گذشت، به توفیقات زیادی در مجموعه استان رسید که مهمترین آن کنترل بیماری‌های واگیر و خطرناکی همچون آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان بود. کمااینکه قبل از زمان وقوع این بیماری در کشور، ۵ اپیدمی داشتیم که خسارات خیلی سنگینی به کشور و استان وارد کرده بودند.

از نظر او اداره کل در حوزه بهداشت عمومی نیز که یکی از عرصه‌هایی است که به شکل مستقیم با بهداشت مردم سروکار دارد، عملکرد خوبی داشته که می‌توان از مصادیق آن به ارتقای سطح بهداشت در کشتارگاه‌ها و عرضه گوشت، به ویژه اجرای طرح ارتقای سلامت گوشت مرغ اشاره کرد.

وی تصریح می‌کند: «صدور VIP یا همان مجوز اولیه واردات که سابق بر این توسط سازمان دامپزشکی انجام می‌شد، از سال ۹۸ به استان تهران واگذار شده و در حال حاضر از مرحله VIP تا مرحله ترخیص و توزیع گوشت قرمز، مرغ آلایش خوراکی، نهاده‌ها، تخم چشم زده و آنچه که الان در قالب محصولات یا فراورده‌های دامی وارد می‌شود، توسط استان تهران انجام می‌گیرد.

حکیم مهر: آقای دکتر، سال ۹۸ سال پرمخاطره‌ای برای کل مجموعه دامپزشکی کشور بود. مهمترین و شاخص‌ترین کارهایی که سال گذشته در اداره کل دامپزشکی استان تهران انجام گرفت، چه مواردی هستند؟

سال ۹۸ برای مجموعه کشور سال ویژه و خاصی بود. در حوزه دامپزشکی اقدامات لازم طبق روال و براساس برنامه‌های از قبل طراحی شده مانند سالیان گذشته اجرا می‌شود. اما بعضی از موارد وجود دارد که ما در شرایط خاص با آن مواجه می‌شویم و باید اقدامات خاصی هم برای آنها انجام شود. ما در سال ۹۸ به توفیقات زیادی در مجموعه استان رسیدیم که مهمترین آن کنترل بیماری‌های واگیر و خطرناکی همچون آنفلوانزای فوق حاد پرندگان بود. قبل از زمان وقوع این بیماری در کشور، ۵ اپیدمی داشتیم که خسارات خیلی سنگینی به کشور و استان وارد کرده بودند و آخرین آن در سال ۹۵ و ۹۶ بود. با اتخاذ سیاست‌های جدید و استفاده از اهرم واکسیناسیون توانستیم در سال ۹۷ و به ویژه سال ۹۸ این بیماری را کنترل کنیم و خوشبختانه با کمترین میزان کانون، این سال را به اتمام رساندیم. این یکی از توفیقات بزرگ بود که باعث شد در صنعت تولید گوشت، مرغ و تخم مرغ که از اقلام پرمصرف و مورد نیاز جامعه هستند، آرامشی ایجاد کنیم.

همچنین در حوزه بیماری‌های دام، می‌توان به بیماری تب برفکی اشاره کرد که از جمله بیماری‌های استراتژیک سازمان و دنیا و از مهمترین بیماری‌هایی است که سازمان بهداشت جهانی دام، پیگیری و کنترل آن را در برنامه دارد و تقریبا در تمام قاره‌ها با این بیماری مواجه هستیم. اداره کل دامپزشکی در این حوزه در سال ۹۸ در مقایسه با سال ۹۷ توفیق خوبی داشت. به طوری که در سال ۹۷، نزدیک به ۴۸ کانون داشتیم اما در سال گذشته بیشتر از ۳۶ کانون نداشتیم. از این نظر، یک قدم رو به جلو و توفیق خیلی خوبی بوده که علی‌رغم افزایش فعالیت‌های واحدهای دامی ما نسبت به سال ۹۷، توانستیم بیماری را کنترل کنیم. به ویژه در بحث پرواربندی‌ها امسال با یک تراکم و افزایش فعالیت واحدهای پرواربندی روبرو شدیم که خود این از نقاط خطرناک و حساسی است که ما در بحث تب برفکی داریم. کمااینکه واحدهای پرواربندی بیشتر درگیر می‌شوند و عامل انتشار بیماری هستند. اما با این وجود، توانستیم بیماری را کنترل کنیم و در حداقل ممکن، کانون بیماری داشتیم.

همینطور می‌توان به بیماری لمپی‌اسکین اشاره کرد که از بیماری‌هایی است که در سالیان اخیر آمده است. این بیماری را نیز با حداقل کانون ممکن یعنی حدود ۱۱ کانون داشتیم و توانستیم در مقایسه با استان‌های دیگر که بعضا تا ۲۰۰ کانون داشتند، آن را کنترل کنیم.

همچنین بیماری PPR یا طاعون نشخوارکنندگان کوچک نیز از جمله بیماری‌هایی است که در سال‌های اخیر گسترش پیدا کرده بود. ما با حجم واکسیناسیون بیش از ۴۰۰ هزار راس دام کوچک توانستیم آن را کنترل کنیم و در سال ۹۸ گزارشی از کانون بیماری نداشتیم.

در بحث بیماری آبزیان و زنبورعسل نیز توفیقات خوبی حاصل شد و تقریبا می‌توان ادعا کرد که بیماری آن چنان اپیدمیک در این حوزه نداشتیم. در حوزه بهداشت عمومی نیز که یکی از عرصه‌هایی است که به شکل مستقیم با بهداشت مردم سروکار دارد، عملکرد خوبی داشتیم که می‌توان ازجمله آن به ارتقای سطح بهداشت در کشتارگاه‌ها و عرضه گوشت، به ویژه اجرای طرح ارتقای سلامت گوشت مرغ اشاره کرد. این طرح را از ابتدای مهرماه کلید زده و عرضه مرغ در کشتارگاه‌ها را براساس گریدبندی A ، A + و B تقسیم‌بندی کردیم. کشتارگاه‌های با قابلیت عرضه مرغ گرید A ویژگی خاصی دارند و برای آن شرایط خاصی را دیدیم. از جمله اینکه در لیبل آن درج می‌شود که گرید A است. در این مرغ‌ها تخلیه اندرونی کامل توسط دستگاه انجام شده و دستکاری توسط کارگر وجود ندارد، لذا ریت آلودگی پایین می‌آید. همچنین فرایند انجماد مرغ، بسته‌بندی و صادرات فقط برای گرید A و A + است. به همین ترتیب طرح ارتقای سلامت تخم مرغ هم اخیرا کلید زده شد و در مراحل اولیه اجرای آن هستیم که به واسطه آن، تخم مرغ هم به صورت بسته‌بندی عرضه خواهد شد. این طرح در ۶ ماه اول سال ۹۹ به صورت کامل اجرا خواهد شد.

حکیم مهر: آیا اجرای این طرح با استقبال مردم روبرو می‌شود؟

یقینا. تجربه ما در بحث گوشت مرغ و گوشت قرمز نشان داد که اگر کالایی به صورت بهداشتی و با یک شناسنامه عرضه شود، مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد. تخم مرغ هم می‌تواند این مسیر را طی کند و مردم نسبت به آن اقبال نشان می‌دهند. وقتی محصول به صورت بسته‌بندی است، قابلیت رهگیری و پیگیری مشکلات را دارد. مهمتر از آن این است که محصول دارای یک تاریخ مصرف است که وقتی به اتمام می‌رسد، قابلیت عرضه ندارد. وقتی تخم مرغ به صورت فله عرضه می‌شود، پیگیری و کنترل آن کار سخت و مشکلی است و صرف‌نظر از آن، شرایط نگهداری هم به آن شکل حفظ نخواهد شد. شروع این طرح در سال ۹۸ بود اما تکمیل آن را در سال ۹۹ خواهیم داشت.

حکیم مهر: مدیرکل دامپزشکی استان تهران از طرح ساماندهی تبدیل ضایعات به‌عنوان یکی از طرح‌های شاخص سال ۹۸ نام بردند. جزئیات این طرح چیست؟

کار دیگری که در حوزه بهداشت عمومی انجام شد، همین بحث ساماندهی مراکز تبدیل ضایعات بود. کشتارگاه‌های ما در زمان شروع فعالیت، از نظر امکانات در حد مطلوبی نبوده و طی سالیان گذشته سرمایه‌گذاری‌ آنها در این حوزه ضعیف بوده است. از طرفی الزاماتی در محیط زیست داشتیم که به موجب آن، استفاده از تبدیل ضایعات در کشتارگاه‌ها با توجه به اینکه به مناطق مسکونی نزدیک هستند، محدودیت‌های زیادی دارد. به همین دلیل کشتارگاه‌ها به سمت سرمایه‌گذاری نرفته بودند و همین خلاء موجب شده بود که عده‌ای به صورت غیربهداشتی و شرایط نامطلوب این ضایعات را جمع‌آوری و از آنها روغن و محصولات جنبی استحصال کنند. ما نمی‌توانستیم این محصولات را کنترل و ردیابی کنیم که در کجا مصرف می‌شوند. علی‌القاعده محصولی که از تبدیل ضایعات استحصال می‌شود، باید مصرف صنعتی یا دامی داشته و مطلقا نمی‌تواند مصرف انسانی داشته باشد. کنترل این فرایند، کار سختی بود. اداره کل با هماهنگی و برنامه‌ریزی‌های مختلف، اگرچه در این مسیر تنها بود و همراهی خیلی از دستگاه‌های دیگر را نداشت، اما عزم بر این داشت که این کار انجام شود. لذا در دی و بهمن ماه ۲۴ واحد غیرمجاز را جمع‌آوری و پلمپ کردیم. از طرف دیگر به ۱۴ واحد مجوز داده شد تا در چند شهر ازجمله ورامین، به شکل اختصاصی کار تبدیل ضایعات انجام دهند. به همین دلیل جمع‌آوری این مراکز با کمترین تنش و عوارض جنبی مواجه بود. ما اینها را به مراکز مجاز و تحت نظارت که دارای مسئول فنی هستند، از اداره کل پروانه دارند، در شهرک مشخصی هستند و ورود و خروج آن کنترل می‌شود، سوق دادیم. این توفیقی بود که در کلان بهداشت عمومی، از محصولاتی که به مصرف انسانی می‌رود، جلوگیری ‌می‌کند.

حکیم مهر: در مسیر اجرای این طرح، چه دستگاه‌هایی می‌توانستند به اداره کل کمک کنند که نکردند؟

مهمترین این دستگاه‌ها سازمان حفاظت از محیط زیست بود. این محصولات صرف نظر از اینکه چه مصرفی دارد، تبعات زیست محیطی هم دارد. واحدی که هیچ‌گونه پروانه‌ای ندارد، از نظر فاضلاب و ورود و خروج آلایش‌ها آلوده کننده است. خود سازمان محیط زیست باید در قبال این آلودگی‌ها مدعی باشد اما ما در این قضیه، ورودی از جانب دستگاه‌هایی مثل وزارت بهداشت و درمان که مصرف این روغن‌های استحصالی در مقوله بهداشتی هم می‌گنجد، ندیدیم. البته در این مسیر از دستگاه قضایی ممنون هستیم و دستگاه انتظامی هم با ما همراه بود.

حکیم مهر: اقدامات اداره کل در زمینه مبارزه با بیماری کرونا چیست؟

شیوع بیماری کرونا بیشتر از ناحیه تماس‌ است، چه تماس دست، چه انسان به انسان یا تماس با ابزار یا مواد غذایی یا هرچه که انسان با آن ارتباط دارد. یکی از فعالیت‌هایی که در بعضی از واحدهای عرضه گوشت مرغ و ماهی انجام می‌شد، طعم‌دار کردن، قطعه‌بندی و آماده‌سازی بود که این کار از ابتدا هم خلاف مقررات بود. کمااینکه اداره کل به هیچ واحد عرضه این مجوز را نداده و فقط به تعدادی از واحدهای فروشگاه‌های زنجیره‌ای مثل هایپرمارکت‌ها، در قالب مجوزهای خاص چنین اجازه‌ای در سطح محدود داده شده است. استفاده از این محصولات در این شرایط ویژه که ما با آن مواجه هستیم، فی نفسه می‌تواند منتقل کننده بیماری باشد. به همین لحاظ اداره کل تصمیم گرفت براساس ابلاغیه‌ سازمان دامپزشکی، جلسه‌ای با اعضا و مدیران اتحادیه‌ها و صنوف مربوطه برگزار و آقایان را توجیه و درخواست کند که اطلاع‌رسانی را خودشان از طریق صنف مربوطه انجام دهند. همینطور به تمام واحدها و شهرستان‌ها ابلاغ کردیم که اکیپ‌های ویژه‌ای ساماندهی شده و به واحدهای عرضه مراجعه و به آنها به شکل مکتوب ابلاغ ‌کنند که فعالیت قطعه‌بندی، طعم‌دار کردن و هر گونه دستکاری بر فراورده‌های خام دامی اعم از گوشت قرمز و سفید خلاف مقررات و به جهت انتقال بیماری کرونا و بهداشت عمومی مخاطره‌آمیز است. براین اساس واحدهای عرضه مجاز هستند که صرفا گوشت را به صورت بسته‌بندی عرضه کنند. بیش از ۱۸۰ واحد مرکز بسته‌بندی در استان فعالیت می‌کنند که پروانه و مسئول فنی دارند. بر این اساس نام واحد عرضه مشخص و کار آن فقط عرضه و فروش است و نه فراوری و آماده‌سازی. این کار در اختیار و شرایط واحد عرضه نیست. این یکی از اقداماتی است که با توجه به شرایط خاصی که درخصوص بیماری کرونا داریم، در دستور کار قرار گرفته و تا به آن نقطه‌ای برسیم که عملا هیچ واحدی این کار را انجام ندهد، ادامه خواهد داشت. این هم توفیقی بود که در حوزه بهداشت عمومی داشتیم.

حکیم مهر: نقش مردم در این زمینه چیست؟

عنصر اصلی برای موفقیت چنین طرح‌هایی خود مردم هستند. مردم نیاز به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی از خطرات دارند که اداره کل این مهم را در قالب اطلاعیه و مصاحبه انجام داده و باز هم انجام خواهد داد. مردم باید نسبت به خطرات مراکز عرضه‌ای که افراد به طور مستمر فراورده‌ها را دستکاری می‌کنند و با آن ارتباط مستقیم دارند، واقف شوند. حتی اگر کرونا هم نبود در حوزه بهداشت عمومی آلودگی‌های ثانویه و بیماری‌های خاصی داریم که از طریق فراورده‌های گوشتی، مسمومیت‌های میکروبی ایجاد می‌کنند. لذا تاکید ما این است که مردم نیاز خود را یا در قالب بسته‌بندی دارای شناسنامه، مجوز، قابلیت ردگیری و رهگیری تهیه کنند یا اگر قصد دارند به سلیقه خودشان کار کنند، طبیعتا می‌توانند بسته کامل را به منزل ببرند و هر اقدامی که می‌خواهند انجام دهند.

حکیم مهر: مردم اگر در این زمینه تخلف دیدند، چه باید بکنند؟

تخلف را می‌توانند به شماره تلفن ۱۵۱۲ که پل ارتباطی اداره کل با مردم است، گزارش کنند. به طور کلی مردم هرگونه شکایت، اطلاع‌رسانی یا سوالی دارند، می‌توانند با این شماره تماس بگیرند و همکاران ما آماده اطلاع‌رسانی هستند.

حکیم مهر: اقدامات اداره کل در حوزه قرنطینه چه مواردی بوده است؟

یکی از اقدامات موثر در زمینه کنترل بیماری‌ها، بحث قرنطینه‌ است. در استان تهران هم قرنطینه بین استانی و هم قرنطینه بین‌المللی داریم و تهران یکی از استان‌هایی است که مرز هوایی و گمرک زمینی دارد. مرز هوایی استان فرودگاه بین‌المللی امام خمینی و مرز زمینی، گمرک غرب و شهریار است که در آنها، هر روز به صورت مستمر واردات یا صادرات صورت می‌گیرد. اهمیت صادرات از بعد بحث اقتصادی، درآمدزایی، ارزآوری و اعتبار مجموعه کشور است و واردات نیز از حیث جلوگیری از انتقال بیماری‌های فرامرزی و اطمینان از کیفیت کالا حائز اهمیت است. استان تهران از این نظر نسبت به ۳۰ استان دیگر کاملا ویژه است. شاید بتوان گفت که بیش از ۸۰ درصد صادرات ما که مرتبط با محصولات دامی است، از استان تهران انجام می‌شود. بازدیدها، نمونه‌برداری‌ها، صدور مجوزها و کنترل‌هایی که باید صورت گیرد، توسط کارمندان و همکاران ما در استان تهران انجام می‌شود و اقلام متعدد و متنوعی داریم که صادر می‌شود. به طور مثال ما در حوزه صادرات محصولات دامی، چیزی به نام سورت روده یا روده گوسفندی داریم. سورت روده از اقلامی است که در کشتارگا‌ه‌ها به عنوان ضایعات غیرقابل مصرف به حساب می‌آید و اگر محل صادرات نداشته باشد، باید در پروسه تبدیل ضایعات قرار گرفته و پودر شود. اما ما ۳۳ واحد در استان تهران داریم که کار آنها تمیز، بهداشتی و سورت کردن روده‌ها و صادرات آن به کشورهای اروپایی است. به طوری که نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار از محل صادرات روده ارزآوری انجام می‌دهیم. صادرات پوست، چرم، پنجه مرغ، آلایش غیر خوراکی، تخم مرغ و اقلام قابل توجهی مثل تخم مرغ، دارو، واکسن و ... از استان تهران انجام می‌شود.

از طرف دیگر واردات ما طیف وسیعی از نهاده‌های دامی شامل ذرت، جو، گندم و ... تا واکسن، دارو، مواد اولیه دارو و ... است که اینها از نظر اینکه با کیفیت بوده و حاوی اجرام بیماری‌زا نباشند، حائز اهمیت هستند. صدور VIP یا همان مجوز اولیه واردات که سابق بر این خود سازمان دامپزشکی انجام می‌داد، از سال ۹۸ به استان تهران واگذار شده است. در حال حاضر از مرحله VIP تا مرحله ترخیص و توزیع  گوشت قرمز، مرغ آلایش خوراکی، نهاده‌ها، تخم چشم زده و آنچه که الان در قالب محصولات یا فراورده‌های دامی وارد می‌شود، توسط استان تهران انجام می‌گیرد. به طور مثال ما سالانه نزدیک به ۲۵۰ میلیون قطعه تخم چشم‌زده ماهی قزل‌آلا وارد می‌کنیم که این ماهی از فراورده‌های آبزی‌ پرمصرف کشور است. همچنین نزدیک به ۶ میلیارد دوز واکسن اعم از دامی و طیور واردات داریم که ۱۰۰ درصد آن توسط استان تهران انجام می‌شود. اهمیت این مساله از آن جهت است که واکسن‌ها مشکل نداشته باشند و به موقع و در زمان و کیفیت خود به دست مصرف کننده برسند. هر تاخیری در این بحث می‌تواند خسارت آفرین باشد و همه اینها در حوزه قرنطینه انجام می‌شود. در سال ۹۸ با توجه به اینکه صدور بسیاری از VIPهای سازمان دامپزشکی به استان تهران تفویض شد، حجم کار بالا رفته، با این حال به شهادت خود این شرکت‌ها و واردکننده‌ها، این کار در استان تهران در کوتاه‌ترین زمان و تسهیل حداکثری انجام می‌شود.

در حوزه دارو و درمان یا تشخیص و درمان نیز اداره کل در یک بخش، فعالیت‌های آزمایشگاهی و بخش دیگر بحث کنترل کارخانه‌جات تولید دارو را برعهده دارد. در استان تهران ۲۳ کارخانه تولید دارو، شرکت‌های وارد کننده و مراکز مایه‌کوبی، ۱۳ شرکت پخش ملی و ۱۲ شرکت پخش استانی، ۷۲ داروخانه و ۳۳ آزمایشگاه داریم. در این حوزه نیز بعضی از امور را که خود سازمان مرکزی انجام می‌داد، به استان تهران تقویض شد.

حکیم مهر: چه مواردی تفویض شد؟

بحث صدور موافقت اولیه برای خط تولید داروها، ممیزی‌هایی که شرکت‌های تولیدی دارو باید انجام دهند، اجرای طرح PMS ، کتنرل محصولات در بازار و ... که باز استان تهران در این قضیه پیشرو است. صدور مجوزهای مربوط به افزایش تولید در واحدهای تولیدی دارو، واکسن و مواد بیولوژیک حوزه فعالیتی بوده که در مجموعه تشخیص و درمان در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ با افزایش عملکرد مواجه بودیم.

در بحث آزمایشگاه نیز آزمایشگاه مرکزی استان یکی از ویژه‌ترین آزمایشگاه‌های مرکزی کشور است. بیش از ۳۵۰ هزار مورد نمونه آزمایش در سال در آزمایشگاه مرکزی انجام می‌شود. همچنین آزمایش‌های سلولوژیک دام و طیور، مولکولی PCR از جهت کنترل اجرام بیماری‌زا به ویژه بحث آنفلوانزا، ردیابی تقلباتی که در گوشت می‌شود و تعیین نوع گونه گوشت صورت می‌پذیرد. حتی در این زمینه بعضی از استان‌ها مثل استان قم یا استان البرز را نیز ساپورت می‌کنیم و آنها نمونه‌های خود را برای PCR به آزمایشگاه ما می‌دهند.

به طور خلاصه در سال ۹۸ هم از نظر کمی و عددی و هم از نظر کیفی و اجرایی، در بعضی از اقدامات و طرح‌هایی که موجب ارتقای بهداشت عمومی و همینطور کنترل بیماری‌های دامی و حفاظت از سرمایه دامی است، توفیق خیلی خوبی داشتیم و شکر خدا که توانستیم قدم‌های مثبتی برداریم.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.