طبق ضرب‌المثلی قدیمی «جوجه‌ها را آخر پاییز می‌شمرند» اما هنوز چندی از بهار نگذشته که به شمارش جوجه‌ها افتاده‌اند؛ بیش از 10 میلیون جوجه برای معدوم‌سازی. وجه مشترک شمارش جوجه‌ها چه آخر پاییز و چه اول بهار یکی است: «پایانی سودمند». پایانی که مرغداران برای ثابت نگه‌داشتن قیمت مرغ در روزهایی که «کرونا» با تعطیلی رستوران‌‌ها، اغذیه‌فروشی‌ها و تالارها تقاضا برای خرید مرغ را کاهش داده، حالا مازاد مرغ که سبب عرضه بدون تقاضا شده می‌تواند قیمت این مواد خوراکی را کاهش دهد. کاهش قیمت اما به ضرر مرغداری‌ها است و همین سبب خلق تصاویر دلخراش زنده به گور کردن میلیون‌ها جوجه شده است. جوجه‌هایی که محیط‌زیست کشتار فلهایشان را مصداق حیوان‌آزاری، علما جوجه‌کُشی با توجیه اقتصادی را حرام، مرغداران و وزارت جهاد کشاورزی آن را امری عادی و کاربران شبکه‌های مجازی آن را نمایش ذات عریان لیبرالیسم سرمایه‌داری، نابرابری حتی میان حیوانات و بی‌خردی می‌دانند و عده‌ای هم این سوال را از خود می‌پرسند که چرا از دیدن مرگ جوجه‌ها ناراحت می‌شویم اما از دیدنشان روی منقل کباب خوشحال؟
به گزارش حکیم مهر به نقل از روز نو، برای بچه‌های دهه شصت «جوجه»ها معنای دیگری دارند. گرچه اغلب خاطرات خوش بازی با جوجه‌های رنگی میان کارتن مقوایی با خاطره بیماری و مرگشان تلخ شده اما همچنان جوجه‌ها یادآور کودکی است. کودکیای که خبر از تجارت جوجه‌های رنگی، بلایی که سرشان می‌‌آمد تا سبز و سرخ و زرد شوند و چشم بچه‌ها را بگیرند نداشتند. تجارتی که هنوز هم به شکل دیگری جان جوجه‌ها را می‌گیرد؛ شاید این بار برای ثبات قیمت گوشتش!
چند روزی است که انتشار ویدئوهایی از معدوم‌سازی فله‌ای جوجه‌های مرغداری سر و صدای بسیاری را در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به راه انداخته است. ویدئویی که حکایت از زنده به گور کردن جوجه‌ها دارد. مرغداران علت این کار را توجیه اقتصادی می‌دانند و معاون وزیر کشاورزی این کار را امری عادی می‌داند که اغلب در صنعت مرغداری تکرار می‌شود اما کسی از آن خبر نداشته که احساساتش جریحه‌دار شود.
ربیعی مدیرعامل مرغ مادر به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است که «روز شنبه و یکشنبه به دلیل کاهش قیمت جوجه یکروزه و عدم تعادل عرضه و تقاضا، بخشی از جوجه‌های تولیدی حذف می‌شوند تا مرغداران بتوانند قیمت جوجه را به قیمت واقعی رسانده و ضرر و زیانی که می‌دهد را جبران کنند.»
به گفته او، جوجه‌کُشی تا زمانی ادامه دارد که مرغداران ببیند که قیمت مرغ در بازار به چه میزانی می‌رسد. مرغداران اما به مجموع این دلایل، گرانی نهاده طیور را نیز اضافه می‌کنند. گرانیای که بخشی از آن به سبب تعطیلی واردات نهاده طیور به دنبال شیوع ویروس کرونا در جهان رخ داده است و در کنار تعطیلی رستوران‌‌ها، اغذیه فروشی‌ها و تالارها تقاضا برای خرید مرغ ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش یافته و حالا به گفته غلامعلی فارغی، عضو اتاق بازرگانی ایران، مرغداران تحت تاثیر همین مسئله و کاهش قیمت مرغ، مجبور شده‌اند جوجه‌های یک روزه که بخشی از صنعت مرغداری محسوب می‌شوند را معدوم کنند.
پاسخی به پیشنهادات برخی کاربران؛ جوجه‌های یک روزه را نمی‌توان بیشتر از یک روز نگه داشت!
به گفته فارغی، عمر جوجه‌های یک روزه محدود است. البته او این جمله را برای توجیه صحنه وحشتناک و دردناک زجر کشیدن جوجه‌های زنده به گور شده بیان نکرده است. او به عدم تقاضای واحدهای مرغداری برای خرید این جوجه‌های یک روزه اشاره داشته و گفته است: «همانطور که از نام این جوجه‌ها برمی‌آید، آنها از نظر توان بدنی تنها یک روز شانس زنده ماندن دارند و بعد از آن می‌میرند. اگر در این مدت، جوجه به واحد مرغداری انتقال پیدا کند و تحت مراقبت قرار گیرد، می‌تواند زنده بماند اما در غیر این صورت خیر. در بازار جوجه‌های یک روزه، کل فرآیند کار در همان یک روز اجرایی می‌شود و امکان نگهداری جوجه‌های یک روزه و فروش آنها در روزهای بعد وجود ندارد.» این جملات البته پاسخی به پیشنهادات بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی درباره راه‌کارهای دیگر حل این مسئله است.
پیشنهاداتی از جمله اینکه چرا مرغداران این جوجه‌ها را در میان روستاییان توزیع نکرده یا آنها را به مردم نداده‌اند. دیگری با اشاره به اقدام سا‌ل‌های پیش شهرداری برای رهاسازی ماهی‌های قرمز شب عید، نوشته است: «سال‌ها پیش یادمه شهرداری تهران مکان‌هایی برای رهاسازی ماهی‌های قرمز عید تعیین کرده بود. چه اشکالی داره، این بار هم شهرداری تهران و به خصوص شهرداری‌های شهرهای اطراف تهران جایی را مشخص کنن و مرغداران صنعتی این جوجه‌ها را اونجا تحویل بدن و مردمی که جا دارن برای پرورش برن تحویل بگیرند.»
از یک امر عادی تا شکایت از منتشرکننده فیلم جوجه‌کشی به دادستان!
اما به گفته دست‌اندرکاران صنعت مرغداریی، جوجه‌کُشی یک اقدام عادی است. فارغی درباره کشتار این جوجه‌های یک روزه گفته است: «در صنعت مرغداری چه در ایران و چه در بسیاری از کشورهای جهان رویه امحای جوجه‌های یک روزه همواره وجود داشته است. برای مثال با توجه به نیاز واحدهای مرغداری تخم‌گذار به جوجه مرغ، در همان مرحله ابتدایی بر اساس تشخیص صورت گرفته، جوجه‌هایی که مرغ هستند وارد واحد می‌شوند و جوجه خروس‌ها جدا می‌شوند و در واحدهای تولیدکننده گوشت مرغ نیز رویه همین است و جوجه‌ها از یکدیگر جدا می‌شوند و یکی از گزینه‌ها، امحای جوجه‌های باقی مانده است.»
مدیرعامل مرغ مادر اما می‌گوید: «روش‌های مختلفی برای از بین بردن مازاد جوجه وجود دارد. یکی اینکه تخم مرغ را قبل از اینکه به دستگاه برود، به صورت خوراکی بفروشند یا قبل از اینکه تخم مرغ به سن ٢١ روزگی برسد، یعنی قبل از اینکه جوجه بتواند نوک بزند آن را از بین می‌برند. اکنون قبل از اینکه جوجه ها ١٨ روزه شوند آنها را معدوم می‌کنند و درنهایت برخی را به اجبار به این صورت حذف می‌کنند.» اقدامی که براساس گفته‌های مرتضی رضایی، معاون امور تولیدات دام وزارت جهاد کشاورزی بناهای گذاشته شده با مرغداران بر این رویه نبوده است بلکه قرار بوده به جای جوجه‌های یک روزه، تولید تخم مرغ نطفه‌دار محدود شود.
با این حال برای او فرقی نمی‌کند که فیلم‌های منتشر شده در فضای مجازی کدام یک از مراحل معدوم‌سازی جوجه‌ها را روایت کند. از نظر او: «ماهی ۳ میلیون قطعه جوجه خروس در کشور معدوم می‌شود. ویدئویی هم بیرون نمی‌آید، اما صحنه‌هایی که در فضای مجازی از معدوم‌سازی جوجه‌ها منتشر شد، قابل قبول نیست و با دادستانی صحبت شده است تا بررسی شود به چه انگیزه‌ای این تصاویر منتشر شده است؟» گفته‌هایی که به سرعت با واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شده است. یکی از کاربران با اشاره به خبرهایی که پیش‌تر درباره بازداشت منتشرکنندگان فیلم‌های مختلفی که از اتفاقاتی که در یک سال اخیری در ایران رخ داده و در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، نوشته: «شما یک اصل رو رعایت کنی می‌تونی هر کار بکنی؛ فیلم نگیر». کاربر دیگری اما جملات معاون وزیر را دستمایه کرده تا بنویسد: «مشکل معدوم کردن جوجه‌ها نیست، مشکل رسانه‌ای شدن این کشتار است و البته که همین جوجه‌ها اگر می‌ماندند و جوج کباب روی منقل در ویلای شمال می‌شدند اصولا هیچ کس مشکل نداشت! کلا مشکل در مشکل می‌شود مشکل!»
از جوجه زیر خاک تا جوجه روی منقل
اما واکنش‌ها به موضوع بی‌تفاوتی مسئولان به زنده به گور کردن یک موجود زنده در شبکه‌های اجتماعی تمامی ندارد. هرچند سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به این اتفاق واکنش نشان داد و آن را مصداق حیوان آزاری خواند و زنده به گور کردن جوجه‌های یک روزه را اقدامی غیرانسانی و غیر علمی دانست و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران از اخطار به تمام واحدهای تولیدکننده جوجه در تهران خبر داد و گفت که «ما به تمام واحدهای تولیدکننده جوجه در تهران اخطار داده‌ایم که اگر اقدام به چنین کاری کنند با آنها به شدت برخورد خواهد شد.» اما کاربری با انتقاد به سکوت فعالان محیط زیست و سلبریتی‌ها نوشته: «ای کاش سگ بودی! اگر سگ بودی سلبریتی‌ها برات سینه چاک می‌دادند. برات کمپین راه می‌انداختند و برایت هشتگ سگ فحش نیست می‌زدند. اما تو مرغی تخمت را می‌خورند و رانت را به دندان می‌کشند.»
عده‌ای دیگر اما بحث و جدالی با یکدیگر بر سر اینکه کدام امر مذموم است دارند؛ زنده به گور کردن جوجه یا خوردن جوجه! کاربری نوشته است: «یه چیزی عجیبه! ویدئوی جوجه‌ها، به شدت حالم رو غمگین کرد. اما من همون انسانی هستم که از خوردن جوجه کباب لذت می‌برم. اینجا یک چیزی در روان می‌لنگد. انگاری که معنای آن جوجه‌ها با آن سر و شکل زنده با معنای گوشت جوجه با آن سر و شکل پخته شده روی سیخ با هم فرق دارند.» دیگری اینگونه پاسخ داده که: «پس اگه خاک بریزن روی جوجه دردش برای انسان بیشتره تا وقتی که با چاقو هلاکش کنن. عجب.» کاربر دیگری معتقد است: «فاز کسایی که ابراز ناراحتی از مرگ جوجه‌ها میکنن رو نمیفهمم. شما ببین هر روز چنتا گوسفند چنتا مرغ سرشونو میبرن به خاطر اینکه به اصطلاح خودت از زندگی لذت ببری. مرگ اون جوجه با مرگ مرغ و گوسفند و گاو و هر حیوون دیگهای چه فرقی میکنه؟ دیدگاهتونو عوض کنید دوستای عزیز.» دیگری می‌نویسد: «من با قضیه اقتصادیش کاری ندارم ولی نمیفهمم معدوم کردن جوجه با کشتن و خوردن مرغ از نظر اون جوجه چه فرقی داره که داد وا اخلاقا سر دادید؟ هر روز تعداد بیشتر از این خورده میشه، اون موقع خوبه الان بد؟ خورده شدن هدف زندگی مرغه که الان بی‌هدف مرده؟»
سیطره نظام سرمایه‌داری بر صنعت جوجه‌کشی!
اما عده دیگری در فضای مجازی که از مشهورترین آنها علی‌اکبر رائفی‌پور است این موضوع را دستمایه‌ای برای انتقاد به دولت و سیاست‌های سرمایه‌دارانه‌اش کرده است. نظامی که بیشتر به کشورها غربی نسبت داده می‌شود و اقداماتی چون به دریا ریختن گندم‌های مازاد توسط دولت آمریکا توسط مسئولان مورد مذمت واقع شده است. او نوشته: «این ذات عریان، نجس و کثیف لیبرال سرمایه‌داری است. این جماعت همه چیزی را با پول می‌سنجد. خدای این قوم بازار است و اخلاق لیبرال همیشه ذیل سیادتِ «سرمایه» هویت یافته و عجیب اینکه هفت سال است همین تفکر به نام تبدیر جز فقر و بدبختی برای مردم ایران آورده‌ای نداشته است.»
گرچه این اولین بار نیست که محصولات و مواد خوراکی به دریا ریخته می‌شود یا زیر خاک دفن می‌شوند اما این اولین بار است که چنین واکنش‌هایی درباره این اقدام به چشم می‌خورد. تا آنجه که حجت‌الاسلام مهدوی ارفع استاد حوزه و دانشگاه استاد حوزه و دانشگاه به فارس گفته است: «اگر برای معدوم کردن این جوجه‌ها دلیل عقلی و شرعی وجود داشته باشد، این حرمت برداشته می‌شود، اما نداشتن صرفه اقتصادی قابل قبول نیست و این کشتار شرعاً حرام است.»
رابطه جهالت و طمع!
کاربرانی بسیاری اما زنده به گور کردن جوجه‌ها را امری غیر عقلانی می‌دانند و معتقدند راه دیگری برای نجات جان آنها وجود دارد. یکی از کاربران نوشته: «زمانی عده‌ای دخترها را زنده به گور می‌کردند از روی جهالت، امروز عده‌ای جوجه‌ها را زنده به گور می‌کنند از روی طعمع.» و دیگری گفته است: «آیا زنده به گور کردن جوجه‌ها که سرمایه کشور است چیزی جز حماقت به حساب می‌آید؟ آیا نمی‌شد آنها را به کشورهای دیگری صادر کرد؟»
پاسخ این سوال‌ها را اما ربیعی، مدیر عامل مرغ مادر در مصاحبه‌ای مکتوب اینگونه داده است: «در گذشته به کشور‌هایی مانند پاکستان، افغانستان، ارمنستان و عراق جوجه مانند محصولات دیگر، چون پرتقال و ... صادر می‌شد، اما در کشور، چون برخی مسائل ثبات ندارد صادرات قطع شد.»
خاطره‌کُشی با جوجه‌کُشی!
اما تصاویر دردناک منتشر شده از زنده به گور کردن جوجه‌ها آنها را به یاد خاطرات کودکی انداخته است. یکی از کاربران توئیتر نوشته: «خبر جوجه‌کُشی‌ها رو خوندم و یاد بچه گیم افتادم که یه جوجه سیاه کوچولو داشتم می‌مردم براش و وقتی مریض شد و مرد و خاکش کردم. چقد تب کرده بودم از شدت ناراحتی ... کاربری دیگری نوشته: «کودک که بودیم از مردن جوجه رنگی‌هامون چند روز کسل بودم و گریه می‌کردم. چه شد که اونقدر در منفعت غرق شدیم که هر چیزی رو فدای سود می‌کنیم؟ حتی زندگی رو! چطور صدای اون جوجه‌ها تو گوشتون نمی‌پیچه؟ کاش بخشی از ما همیشه کودک بمونه ....»
این اظهارات گوناگون که گاهی همدیگر را تایید و گاهی یکدیگر را نقض می‌کنند اما در حالی است که معلوم نیست چه ساعاتی بر جوجه‌های دفن شده روی هم و زیر خاک گذشته است. در حالی که مسئولان از اخطارها به واحدهای مرغداری خبرداده‌اند، خبرهای منتشر شده حکایت از تکرار دوباره این امر عادی در صنعت مرغداری دارد. عده‌ای دیگر اما نگران شام شب گران‌تری در روزهای آینده هستند. شامی که شاید برای عده‌ای تنها غذای فاخر این روزهای سخت اقتصادی باشد.
