قوانین دامپزشکی مربوط به سال‌های ۴۸ و ۵۰ بوده و امضای «هویدا» پای آن است!/ چالش دامپزشکی ما در قانون‌گذاری و عدم یکپارچگی است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «پدرم همیشه می‌گفت که اگر می‌خواهی دامپزشک شوی، نباید در شبکه و اداره دامپزشکی کار کنی؛ کمااینکه خود ایشان ۳۰ سال در اداره دامپزشکی کار می‌کرد و در نهایت احساس خیلی خوبی نسبت به موقعیت خود نداشت»؛ این را استادیار رادیولوژی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران به حکیم مهر می‌گوید.

 «دکتر محمد ملازم» با تاکید بر اینکه امروز تفاوت بسیار زیادی بین سطح آموزش دامپزشکی ما و سایر کشورها پیش آمده و سال به سال این گپ بیشتر می‌شود، تصریح می‌کند: «نیروی انسانی ما در دامپزشکی به مدت ۲۰ سال از علم عقب افتاده است و ما نتوانستیم این عقب افتادگی را جبران کنیم. منابع و امکانات ما در حوزه‌های دامپزشکی به‌روز نیست و متاسفانه هیچ‌وقت سرمایه‌گذاری آن‌چنانی در حوزه دامپزشکی کشور، چه دام‌های خوراکی و چه دام‌های صنعتی اعم از دام‌های کوچک صورت نگرفته است.»

وی در گفت‌وگو با حکیم مهر خاطرنشان می‌کند: «دستگاه قانون‌گذار ما نسبت به خیلی از حوزه‌های دامپزشکی گنگ است. هنوز قوانین ما مربوط به سال‌های ۴۸ و ۵۰ شمسی بوده و امضای هویدا پای آن است.»

از نظر او، اینکه آموزش پزشکی ما در دل یک وزارتخانه دیگر است، یک اصل اشتباه و اصطلاحا من درآوردی است: «ما یک وزارت بهداشت داریم که همه جای دنیا وجود دارد و به اسامی مختلف فعالیت می‌کند. هیچ کجای دنیا آموزش یک یا چند رشته خاص را جدا نمی‌کنند و به دل یک وزارتخانه دیگر نمی‌برند. لذا در مجموع به نظرم باید بحث انتقال را تمام کرد. کمااینکه پایه کار اشتباه است و اصلا آموزش پزشکی هم نباید به وزارت بهداشت می‌رفت. اگر هم بگوییم فرضا این کار درست است و به نفع ماست، اصلا شدنی نیست. هیچ وزارتخانه‌ای اجازه نمی‌دهد که این اتفاق رخ دهد.»

حکیم مهر: آقای دکتر، ورودی چه سالی و کدام دانشکده هستید؟

بنده در دوره عمومی ورودی سال ۷۶ دانشگاه شیراز و در دوره تخصص ورودی سال ۸۲ دانشگاه تهران و فارغ‌التحصیل سال ۸۶ هستم. از سال ۸۷ تاکنون نیز به عضویت هیات علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران درآمدم. از ۵ سال پیش یعنی از سال ۲۰۱۶ دستیار رادیولوژی در دانشگاه برن (در کشور سوئیس) هستم و امسال سال آخر آن است. در واقع به شکل آلترناتیو می‌خوانم؛ یعنی در ایران عضو هیات علمی و در سوئیس دستیار رادیولوژی هستم.

حکیم مهر: چه شد که به رشته دامپزشکی علاقه‌مند شدید؟

پدرم دامپزشک بودند و به همین دلیل من از کودکی نسبت به این رشته شناخت داشتم. همواره یک علاقه ذاتی هم نسبت به حیوانات همراه من بود اما با این حال در آن زمان تصمیم‌گیری خیلی سخت بود. یعنی رشته دامپزشکی مثل امروز جزو رشته‌های خوب کشور نبود. آن زمان بیشتر انتخاب‌هایی که می‌شد انجام داد، رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی بود و اگر کسی از این ۳ رشته باز می‌ماند، به دامپزشکی می‌آمد.

من همان موقع در رشته‌ پزشکی دانشگاه کازرون قبول شدم. حتی در رشته معماری هم که به شکل مستقیم فوق لیسانس می‌داد، قبول شدم اما چون پدرم دامپزشک بود و از این رشته استقبال کرد، دامپزشکی را انتخاب کردم. البته مادرم خیلی موافق این رشته نبود و پدرم هم همیشه می‌گفت که اگر می‌خواهی دامپزشک شوی، نباید در شبکه و اداره دامپزشکی کار کنی. ایشان ۳۰ سال در اداره دامپزشکی کار می‌کرد و در نهایت احساس خیلی خوبی نسبت به موقعیت خود نداشت، بنابراین این شرط را با من گذاشت. از طرفی من می‌توانستم بعد از بازنشستگی پدر، به جای او به سازمان بروم؛ کمااینکه قانونی در سازمان وجود داشت که پدرهایی که بازنشسته می‌شدند، می‌توانستند بدون آزمون استخدامی پسر خود را به استخدام دربیاورند.

در کنار همه اینها در زندگی مسیرها، احتمالات و اتفاقا‌ت مختلفی که خودت به آن فکر نمی‌کنی دست به دست هم می‌دهند و انسان را در مسیری قرار می‌دهند و به این شکل شد که من وارد این حوزه بسیار باشکوه شدم.

حکیم مهر:‌ شما هم در ایران و هم خارج از ایران فعالیت کردید. اگر بخواهیم فضای دامپزشکی و آموزش دامپزشکی در ایران و سایر کشورها را مقایسه کنیم، مهمترین تفاوت آنها چه چیزهایی هستند؟

من به هیچ عنوان انسان غرب‌زده‌ یا فردی نیستم که فکر کنم ما خیلی بد هستیم و غربی‌ها خوب هستند. کسانی که من را می‌شناسند می‌دانند که چنین روحیه‌ای ندارم. اما واقعیت این است که امروز تفاوت بسیار زیادی بین سطح آموزش دامپزشکی ما و سایر کشورها پیش آمده و سال به سال این گپ بیشتر می‌شود. شاید حدود ۲۵ سال پیش عده زیادی از دانشجویان دامپزشکی ما به دانشگاه‌های خوب دنیا بورسیه می‌شدند و تحصیل می‌کردند و از هر ۱۰ نفر ۳ نفر برمی‌گشتند و مابقی برنمی‌گشتند. این چند نفری که برمی‌گشتند، نه تنها این گپ علمی را کاهش داده بودند، بلکه در جاهایی جلو هم می‌زدند. یعنی مثلا حدود ۱۰ تا ۱۵ سال پیش، با حجم زیادی از مقالات یا یک پیک از افزایش علم در رشته دامپزشکی مواجهیم. یعنی آن طیفی از انسان‌ها که رفته بودند، علم را گرفته و بعد به دامپزشکی اضافه کرده بودند.

متاسفانه امروز خیلی از این انسان‌ها بازنشسته شدند؛ خیلی‌ها مجدد از کشور خارج شدند و خیلی‌ها هم به خاطر هر اتفاقی این حوزه را ترک کردند و جایگزین زیادی نداشتیم. پس اولین تفاوت و اختلاف را در این می‌بینم که نیروی انسانی ما به مدت ۲۰ سال از علم عقب افتاده است و ما نتوانستیم این عقب افتادگی را جبران کنیم.

حکیم مهر: چرا نتوانستیم؟

به دو دلیل؛ اول اینکه منابع و امکانات ما در حوزه‌های دامپزشکی به روز نیست و متاسفانه هیچ‌وقت سرمایه‌گذاری آن‌چنانی در حوزه دامپزشکی کشور، چه دام‌های خوراکی و چه دام‌های صنعتی اعم از دام‌های کوچک صورت نگرفته است. در واقع هیچ وقت هیچ سرمایه‌گذاری کلانی در این حوزه نشده است. شاید سرمایه‌گذاری‌های کلان در بحث درمان یا مثلا زمان وقوع اپیدمی یک بیماری خاص مثل آنفلوانزای فوق حاد پرندگان شده باشد، به این شکل که با امکانات خاصی سعی می‌کنند از وقوع ضرر اقتصادی بیشتر جلوگیری کنند، اما هیچ نوع سرمایه‌گذاری مالی مشخصا در این حوزه نکردیم.

دلیل دوم این است که هیچ حمایت قانونی هم از این حوزه نکردیم. دستگاه قانون‌گذار ما نسبت به خیلی از حوزه‌های دامپزشکی گنگ است. هنوز قوانین ما مربوط به سال‌های ۴۸ و ۵۰ شمسی بوده و امضای «هویدا» پای آن است. آن زمان که قوانین دامپزشکی ما نوشته شده، مگر در کشور چه تعداد طیور غیرصنعتی داشتیم؟ مثلا چه تعداد گاو بومی غیرصنعتی داشتیم؟ دام کوچک که اصلا نداشتیم.

خلاصه هیچ حمایت قانونی نشده است و لذا از نظر من ۲۰ سال عقب هستیم و این عقب‌ماندگی به خاطر این است که نیروی انسانی پرورش ندادیم، نیروی انسانی خوب را حفظ نکردیم، امکانات و سرمایه‌گذاری مالی در این حوزه انجام ندادیم، هیچ حمایت قانونی نکردیم و حتی بلکه هیچ نوع قانون‌گذاری هم در این حوزه به صورت امروزی یعنی به صورت به‌روز انجام ندادیم.

حکیم مهر: به نظر شما انتقال آموزش دامپزشکی به وزارت بهداشت چقدر می‌تواند مشکلات ما را حل کند؟ تجربه دنیا در این زمینه چیست؟

اینکه آموزش پزشکی ما در دل یک وزارتخانه دیگر است، یک اصل اشتباه و اصطلاحا من درآوردی است. ما یک وزارت بهداشت داریم که همه جای دنیا وجود دارد و به اسامی مختلف فعالیت می‌کند. هیچ کجای دنیا آموزش یک یا چند رشته خاص را جدا نمی‌کنند و به دل یک وزارتخانه دیگر نمی‌برند. البته سایر وزارتخانه‌ها هم کپی‌کاری‌هایی کرده‌اند اما ما مثلا مهندس نفت را به جای دانشکده‌ای در دانشگاه تهران، در وزارت نفت پرورش نمی‌دهیم. این باعث تکه تکه شدن آموزش کشور می‌شود. از طرفی این متخصص نفت نمی‌تواند با متخصص مکانیک همکاری کند و ارتباط علمی آنها قطع می‌شود. اینکه آموزش پزشکی به وزارت بهداشت رفته، غلط است.

حکیم مهر: پس چرا ما از انتقال آموزش دامپزشکی به وزارت بهداشت استقبال می‌کنیم؟

فقط به خاطر اینکه آنها قانون‌مندتر شدند. یعنی قوانینی برای آنها گذاشتند که کار تسهیل شده است. فرض کنید بنده به‌عنوان یک دامپزشک می‌خواهم استخدام یک وزارتخانه شوم. هیچ قانونی نیست که بگوید من به‌عنوان دامپزشک آنجا چه کار کنم؟ اما پزشکی که دکترای عمومی دارد، از قانون استفاده می‌کند و استخدام می‌شود و من دامپزشک باید بگویم لطفا من را هم مانند آن پزشک استخدام کنید. از طرف دیگر مثلا می خواهم یک کلینیک راه‌اندازی کنم. شهرداری می‌گوید اسم شما در قانون نیست. می‌گویم اسم پزشک در قانون آمده و با من هم طبق این قانون پزشکی رفتار کنید و آنها هم نمی‌کنند و من به چالش می‌افتم. لذا پزشکان قوانین بهتری دارند.

ما تصور می‌کنیم که اگر کنده شویم و به دل پزشکی برویم، چه می‌شود؟ هیچ اتفاقی نمی‌افتد، چون حوزه کاری ما بعد از فارغ‌التحصیلی که دیگر پزشکی نیست. حوزه کاری ما بیشتر وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی است. ما که نمی‌توانیم تمام مجموعه شامل وزارت جهاد، سازمان دامپزشکی، نظام دامپزشکی و... را به وزارت بهداشت ببریم. این شدنی نیست. شاید اگر یک دامپزشک رئیس جمهور شود، بتواند این کارها را بکند. لذا در مجموع به نظرم باید این مباحث را تمام کرد. کمااینکه پایه کار اشتباه است و اصلا آموزش پزشکی هم نباید به وزارت بهداشت می‌رفت. اگر هم بگوییم فرضا این کار درست است و به نفع ماست، اصلا شدنی نیست. هیچ وزارتخانه‌ای اجازه نمی‌دهد که این اتفاق رخ دهد.

بنده ۱۰ سال پیش می‌گفتم که انتقال دامپزشکی به وزارت بهداشت اتفاق نمی‌افتد و الان هم می‌گویم که نمی‌افتد. پس باید این مباحث را تمام کنیم و ببینیم چالش دامپزشکی کجاست. چالش دامپزشکی در قانون‌گذاری است. چالش دامپزشکی در عدم یکپارچگی است. ما در میان دامپزشکان یکپارچگی نمی‌بنیم. دامپزشکی بخش خصوصی و بخش دولتی، هر یک ساز خود را می‌زنند. دامپزشک فیلد هم ساز خود را می‌زند و دامپزشک هیات علمی یک داستان دیگر دارد.

متاسفانه نظام دامپزشکی ما نتوانسته یونی‌سیتی را ایجاد کند و حتی بعضا بین دامپزشکان بخش‌های مختلف، اختلاف ایجاد کرده است. به یک‌سری برخی مزایا داده و برخی مزایا را از یک‌سری دیگر گرفته است. از نظر من مشکل ما این است که یونیک و یکپارچه نیستیم و چون نیستیم، نمی‌توانیم تقاضای قانونمند شدن، اعتراض مدنی و تقاضای مدنی کنیم.

حکیم مهر: آقای دکتر، چند روز پیش روز جهانی رادیولوژی بود. ضمن تبریک این روز به حضرتعالی، به نظر شما نقش رادیولوژیست‌ها در حوزه دامپزشکی چیست و چه کمکی می‌توانند به کلینیسین‌ها بکنند؟

رادیولوژی در مقایسه با سایر علوم، نسبتا یک علم نوپا به شمار می‌رود. مثلا اگر بخواهیم آن را با داخلی دام بزرگ یا با بیماری‌های طیور یا بیماری‌های کلینیکال پاتولوژی و... مقایسه کنیم، سابقه این علوم به روزی برمی‌گردد که دانشکده‌های دامپزشکی در کشور افتتاح شدند. اما شروع رشته رادیولوژی از اواخر دهه ۵۰ و زمانی است که استاد بزرگوار «دکتر وشکینی» این علم را از خارج از کشور آموختند و برگشتند و پایه‌گذاری کردند.

آن زمان فقط دستگاه رادیولوژی بود و چیزی تحت عنوان تصویربرداری تشخیصی نداشتیم، اما الان ۵ مودالیته وجود دارد که به شکل روزمره در دام‌های کوچک و بزرگ در کشور و در دنیا استفاده می‌شود که یکی از آنها رادیولوژی است. البته رادیولوژی هنوز هویت و کاربردهای خود را دارد و برای تشخیص بسیار هم مفید است. سونوگرافی نیز در حوزه‌های مختلف اکو داپلر و... شاخه‌های خیلی ریز و متنوعی دارد. سیتی گرافی، سیتی‌اسکن، آنژیوگرافی با سیتی‌اسکن، داینامیک سیتی‌اسکن و ام‌آرآی که تقریبا همه افراد به طور نسبی از حوزه‌های تشخیصی بالای آن مطلع هستند.

در خصوص این ۵ حوزه، نه‌تنها هیچ کسی را در کشور نداشتیم، بلکه خود دامپزشکان هم نمی‌دانستند که چطور باید از آنها برای امر تشخیص استفاده کنند. یکی از بزرگواران متخصص داخلی می‌گفتند اصلا این رادیولوژی و... شوخی است؛ درست هم می‌گفتند، چون اصلا رادیولوژیستی نبود که بخواهد به عنوان یک کلینیسین در امر تشخیص به او کمک کند. می‌گفت شما فقط باید هیستوری بگیرید و تشخیص تفریقی را بر اساس هیستوری و معاینات بالینی قرار دهید. رادیولوژی در آن زمان خیلی کاربرد نداشت و ما هم به‌عنوان دامپزشکانی که در ایران فعالیت می‌کردیم، خیلی کاربرد آن را بلد نبودیم. اما الان خدا را شکر بچه‌هایی که در حوزه رادیولوژی فارغ‌التحصیل می‌شوند، به همه مودالیتی‌ها اشراف دارند. درست است که ممکن است در یک حوزه بیشتر تمرکز کرده باشند اما در مجموع همه مودالیته‌ها را می دانند و نه تنها می‌دانند بلکه می‌توانند به کلینیسین‌ها کمک کنند. در نتیجه این باعث شده که این رشته مقبول افتد و روز به روز به کاربردهای آن اضافه‌تر شود.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

برای پایگاه خبری حکیم مهر آرزوی موفقیت می‌کنم، چون رسانه بسیار خوبی است. حکیم مهر می‌تواند در حوزه دامپزشکی نقش مهمی در هدف یکپارچه‌سازی و وحدت دامپزشکان ایجاد کند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.