پرسش و پاسخ در مورد «آبله میمونی» بر اساس وبگاه سازمان جهانی بهداشت دام - ترجمه دکتر محمدباقر حاج‌کاظمی

پرسش و پاسخ در مورد آبله میمونی بر اساس وبگاه سازمان جهانی بهداشت دام

ترجمه دکتر محمدباقر حاج‌کاظمی

متخصص اپیدمیولوژی

(بروز رسانی 9 خرداد 1401)

آبله میمون چیست؟

آبله میمون از بیماری مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) است که در اثر آلودگی با ویروس آبله میمون ایجاد می‌شود که بیشتر در مناطق جنگلی استوایی آفریقای مرکزی و غربی رخ می‌دهد و گاهی به مناطق دیگر وارد می‌شود. این ویروس از جنس اورتوپاکس ویروس Orthopoxvirus  از خانواده پاکس ویریده است.

جنس اورتوپاکس ویروس همچنین شامل ویروس واریولا (عامل بیماری آبله که بیماری ریشه کن شده)، ویروس واکسینیا (مورد استفاده در واکسن ضد آبله) و ویروس آبله گاوی است.

تصور می‌شود در مناطقی که بیماری بومی است،  این ویروس از طریق گردش در بین برخی از پستانداران حساس، مانند جوندگان وحشی (از جمله سنجاب‌ها و موش‌ها) در طبیعت نگهداری شده و گاهی به نخستی ها و انسان‌ها سرایت می‌کند.

آبله میمون چگونه منتقل می شود؟

انتقال این ویروس دراثرتماس انسان یا حیوان حساس با حیوان، انسان یا مواد آلوده به ویروس رخ می دهد. ویروس از طریق ضایعات پوستی (حتی غیر قابل مشاهده با چشم)، دستگاه تنفسی یا غشاهای مخاطی وارد بدن می شود.

ویروس آبله میمون از طریق تلقیح مستقیم از طریق گزش، خراش یا تماس مستقیم با مایعات بدن ویا گوشت حیوان آلوده در طول شکار (و سایر فعالیت‌های مرتبط) از حیوانات آلوده به انسان یا سایر حیوانات حساس منتقل می‌شود.

انتقال از یک فرد به فرد دیگر متعاقب استنشاق ریزقطرات حاوی ویروس است (انتقال از طریق دستگاه تنفسی فوقانی). راه های دیگر انتقال، تماس نزدیک با فرد آلوده یا تماس با مواد آلوده به ویروس است. لازم به ذکر است تا کنون هیچ مدرک و مستندی دال بر انتقال آبله میمون از انسان به حیوان وجود ندارد.

آیا حیوانات می توانند تحت تأثیر قرار گیرند؟

پستانداران وحشی مختلفی شامل سنجاب‌های طناب‌دار، سنجاب‌های درختی، موش‌های کیسه‌دار گامبیایی، و انواعی از موش دورمایس (Dormice)، نخستی‌های غیرانسانی و غیره به ویروس حساس هستند. گرچه ممکن است مسیر انتقال و دوز عفونی در حساسیت نقش داشته باشد. آلودگی بدون علامت در برخی از حیوانات به ویژه گونه‌هایی که به عنوان مخزن  این ویروس مطرح هستند (جوندگان) رخ می دهد.  درگونه‌های دیگر مانند میمون‌ها و میمون‌های بزرگ (مانند گوریل، اورانگوتان، شمپانزه-مترجم)، بثورات پوستی مشابه آنچه درانسان مشاهده می شود ایجاد می گردد.تاکنون هیچ مدرکی مبنی بر ابتلای حیوانات اهلی مانند گربه، سگ و دامها به ویروس آبله میمون وجود ندارد.

در هنگام برخورد با حیوان مشکوک به بیماری چه باید کرد؟

- برقرار بودن راهبرد سلامت واحد (one health) و به عبارتی هماهنگی و ارتباط خوب سازمان محیط زیست، سازمان دامپزشکی و وزارت بهداشت اطمینان بخش است.

- حتما از وسایل حفاظت شخصی مانند دستکش، ماسک و لباس یکبار مصرف استفاده کنید.

- جهت بررسی وجود ویروس در صورت امکان نمونه برداری شده و به دامپزشکی یا آزمایشگاه مرجع ارسال گردد. و نیز از نظر مواجه با ویروس بررسی های لازم صورت گیرد.

- به سازمان جهانی بهداشت دام WOAH (همانOIE سابق) اطلاع رسانی شود.

 - کشورها جهت گزارش موارد آبله میمون در حیوانات به WOAH (از طریق ایمیل به آدرس information.dept@oie.int) تشویق می شوند.

- امکان گزارش داوطلبانه موارد احتمالی آلودگی حیوانات وحشی به ویروس آبله میمون به WOAH وجود دارد.

چگونه می توان خطر ابتلای انسان به حیوانات را کاهش داد؟

- آبله میمون از بیماری های مشترک بین انسان و حیوان است و لذا بصورت بالقوه خطرانتقال بیماری از انسان به حیوانات حساس وجود دارد؛ هرچند هنوز شواهدی در این رابطه در دسترس نیست.

- بنابراین جهت مدیریت خطر بالقوه انتقال بیماری ازانسان به حیوان همکاری وزارت بهداشت  بهداشت و سازمان دامپزشکی بسیار اهمیت دارد؛ فلذا در منازل، دامداری ها، باغ‌وحش‌ها، حیات وحش (و به‌ویژه جوندگان) باید به این موضوع توجه شود.

- بایستی تمام زباله ها، از جمله زباله های بیمارستانی و پزشکی، به روش  ایمن و مناسب دفع شده تا در دسترس جوندگان و سایر حیوانات لاشخور قرارنگیرند.

– افراد مشکوک یا تایید شده آلوده به ویروس آبله میمون ، باید از تماس مستقیم نزدیک با دام های اهلی و وحشی، حیوانات در قفس، حیواناتی مانند گربه، سگ، همستر، موش خرما، موش صحرایی و ...خودداری کنند. بخصوص تاکید می شود که انسان ها در مورد حیوانات حساسی  مانند جوندگان، میمون ها و... مراقب بیشتری را معمول دارند.

چگونه می توان ویروس آبله میمون را در حیوانات تشخیص داد؟

ظهور نشانه های بالینی (از جمله وجود ضایعات پوستی قابل رویت) به گونه و سن حیوان و نیز به نوع ویروس آبله میمونی بستگی دارد. درگونه‌ حیواناتی که به عنوان «مخزن‌های احتمالی» مطرح هستند، احتمالاً هیچگونه نشانه  بالینی ازعفونت را بروز نمی‌دهند. نشانه های بالینی دقیق برای هر گونه حیوانی متفاوت است که باید به منابع مربوطه مراجعه شود.

در گونه هایی که نشانه های بالینی عفونت با ویروس آبله میمون را نشان می دهند، متخصصان دامپزشکی باید موارد زیر را مد نظر ذاشته باشند:

- افزایش دمای بدن

- تغییر اشتها

- ورم ملتحمه چشم ویا ترشحات چشمی

- سرفه یا عطسه

- صداهای غیرطبیعی در حین معاینه ریه

- ضایعات پوستی ( که ممکن است همراه با خارش باشد یا نباشد)

- توجه به عقده های لنفاوی قابل لمس

نمونه ها:

– سواب از ضایعات

– دلمه

– سواب ملتحمه و یا سواب ترشحات دهان و بینی

– خون

 آزمایش ها:

– تست خنثی سازی ویروس (VNT) تست تشخیصی توصیه شده برای تشخیص آنتی بادی های ویروس آبله است. اما این آزمایش در مورد اورتوپاکس ویروس ها 3-2 روز طول می کشد؛ اما VACV فلورسنت برای تشخیص آسان تر است.

– PCR: یافتن نوعی از PCR برای تشخیص کلی ویروس آبله  در دسترس است؛ اما کیت خاصی که سویه دقیق عامل عفونت را نشان دهد ترجیح دارد.

– سرولوژی: الایزاهای ارتوپوکس ویروس

برای کاهش خطر وقوع سرریزشدن ویروس از جوامع انسانی به سایر حیوانات  چه پیام هایی باید به گروه های در معرض خطر منتقل شود؟

– به عنوان یک اصل کلی بهداشتی، پس از دست زدن به حیوانات وحشی، دست ها را بشویید.

- برای جلوگیری از گاز گرفته شدن یا خراشید شدن توسط حیوانات اقدامات احتیاطی را جدی بگیرید.

- از تماس با حیوانات حساس بپرهیزید.

- به حیوانات وحشی بیمار و لاشه مرده آنها دست نزنید.

- از خوردن گوشت خام یا نیم پز(کباب کردن-مترجم) حیوانات وحشی و ... بپرهیزید.

- در صورت یافتن حیوان وحشی بیمار یا مرده، فوراً به اداره دامپزشکی یا محیط زیست اطلاع دهید.

– در صورت خراشیده شدن یا گاز گرفته شدن توسط حیوان وحشی در اسرع وقت به مراکز بهداشت مراجعه کنید.

- افراد مشکوک یا آلوده به ویروس آبله میمون باید پیگیر مراقبت های پزشکی بوده و از تماس مستقیم نزدیک با حیوانات (اهلی، وحشی، همدم،  و حیوانات در قفس) خودداری کنند.

چگونه از سرایت ویروس آبله میمون در آینده جلوگیری کنیم؟

ظاهرا در حال حاضر شیوع آبله میمون به دلیل انتقال انسان به انسان است. اما از آنجا که  ویروس منشا حیوانی دارد، روش های خوب تعامل با حیوانات اهلی و وحشی، همانطور که در بالا توضیح داده شد، می تواند خطر وقوع سرریزشدن ویروس به جمعیت حیوانی را کاهش دهد.

بنا به تاکید سازمان جهانی بهداشت دام ، تجارت غیر قانونی وبی رویه حیات وحش (از جمله گوشت وسایر محصولات) و دیگر پستانداران می تواند به گسترش فرامرزی بیماری هایی مانند آبله میمون  منجر می شود.

سازمان جهانی بهداشت دام در رابطه با این بیماری چه اقداماتی را انجام می دهد؟

این سازمان با متخصصان و شرکای خود مانند سازمان جهانی بهداشت برای جمع آوری آخرین اطلاعات علمی و گزارش ها در این زمینه همکاری می کند. بعلاوه اطلاعات لازم را جمع آوری نموده و آن را به طور شفاف با اعضای خود و برای عموم در میان گذاشته تا به تصمیم گیرندگان کمک کند که با در نظر گرفتن آخرین شواهد علمی تصمیمات مبتنی بر ریسک اتخاذ نموده و از موانع غیرضروری برای تجارت جلوگیری کنند.