دلیل افزایش بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوانات چیست؟

حکیم مهر: بیماری‌هایی همچون کووید۱۹، آبله میمون، مرس، ابولا، آنفلوآنزای مرغی و ایدز از حیوانات به انسان منتقل شده‌اند و به ترس از همه‌گیری ویروس و بیماری جدید دامن می‌زنند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از روزنامه خراسان، بیماری های مشترک انسان و جانوران یا «زئونوز» به بیماری‌های عفونی گفته می‌شود که بین جانوران (عموما مهره‌داران) و انسان قابل انتقال هستند. منشأ این بیماری‌ها می‌تواند باکتری، ویروس یا انگل باشد. زئونوزها به طور مستقیم هنگام تماس حیوان و انسان یا به طور غیرمستقیم از طریق غذا یا ناقلی مانند حشره، عنکبوت و کنه منتقل می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها مانند کرونا به طور خاص در انسان به صورت خطرناک‌ ظاهر می‌شوند و ممکن است در بدن حیوانات چندان خطرناک و کشنده نباشند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، ۶۰ درصد از بیماری‌های عفونی بین انسان و دام مشترک هستند. همچنین از ۱.۷ میلیون ویروس ناشناخته در پستانداران و پرندگان ۵۴۰ هزار تا ۸۵۰ هزار ویروس می‌توانند باعث بیماری در انسان‌ها شوند. مهم‌تر از همه، گسترش فعالیت‌های انسانی و افزایش تعاملات با حیات وحش، می‌تواند خطر انتقال بیماری به انسان را افزایش دهد.

بیماری‌های خطرناک و حیوانات ناقل

برخی از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوانات مانند سالمونلوز بر سیستم گوارش و برخی دیگر مانند آنفلوآنزای مرغی، آنفلوآنزای خوکی و کرونا بر سیستم تنفسی ما تاثیر می‌گذارند. بیماری هاری هم سیستم عصبی انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. خفاش‌ها منبع بسیاری از ویروس‌هایی هستند که تا کنون به انسان منتقل شده‌اند. برخی از این بیماری‌ها با منشأ خفاش مانند ویروس هاری سال‌هاست که شناخته شده‌اند اما بسیاری از آن‌ها مانند ابولا، ویروس کرونا، کرونا سارس یا ویروس نیپا در دهه‌های اخیر ظهور پیدا کرده‌اند. گورکن‌ها و راسوها هم در ابتلا به بیماری‌های مشترک انسان و دام با منشأ ویروسی دخیل هستند. پستانداران دیگر مانند گاو، خوک، سگ، روباه، شتر و جوندگان نیز اغلب نقش میزبان میانی را در انتقال این بیماری‌ها ایفا می‌کنند. همه ویروس‌های مسئول همه‌گیری آنفلوآنزای بزرگ به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از پرندگان به انسان منتقل شده‌اند. حشراتی مانند کنه هم ناقل بسیاری از بیماری‌های ویروسی به انسان هستند.

دلیل افزایش بیماری‌های مشترک

افزایش سفرهای مردم به گوشه و کنار دنیا  و تخریب و اختلال در اکوسیستم، به رشد و گسترش سریع‌تر زئونوزها در ۲۰ یا ۳۰ سال گذشته کمک کرده است. علاوه بر این کشاورزی صنعتی خطر انتشار عوامل بیماری‌زا بین حیوانات را افزایش داده است. از سوی دیگر تجارت حیوانات وحشی باعث می‌شود انسان‌ها بیشتر در معرض عوامل بیماری‌زا میان انسان و جانوران قرار بگیرند. جنگل‌زدایی هم خطر تماس بین حیات وحش و حیوانات اهلی و درنهایت انتقال این نوع بیماری‌ها به انسان را افزایش می‌دهد. در مطالعه‌ای که توسط مجله علمی «طبیعت» در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، هشدار داده شد که تغییرات آب و هوایی، بسیاری از حیوانات را مجبور به ترک محل زندگی خود می‌کند و باعث تغییر در اکوسیستم می‌شود. این تغییرات، تماس حیوانات مختلف با یکدیگر و جابه‌جا شدن ویروس می‌تواند باعث ظهور بیماری‌های جدید قابل انتقال به انسان شود. گروه متخصص تنوع زیستی سازمان ملل متحد در اکتبر ۲۰۲۰ هشدار داد: «بدون راهبردهای پیشگیرانه، همه‌گیری‌ها بیشتر پدیدار می‌شوند، با سرعت بیشتری گسترش می‌یابند، افراد بیشتری را می‌کشند و اقتصاد جهانی را ویران‌کننده‌تر از همیشه تحت تأثیر قرار می‌دهند.»