نقشه ژنتیکی خرس‌های قهوه‌ای کشور تهیه شد

حکیم مهر: سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست از تهیه نقشه ژنتیکی خرس‌های قهوه‌ای در کشور خبر داد و گفت: خرس‌های ایران، تبار مادری جداگانه‌ای از دیگر خرس‌های قهوه‌ای جهان دارند و این گونه می‌تواند راه حل مدیریت کارآمد در مقابل تغییر اقلیم باشد.

به گزارش حکیم مهر به نقل از روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست، «محمدرضا اشرف زاده»، ضمن تاکید بر ضرورت تولید نقشه های ژنتیکی گونه‌های در معرض خطر تهدید حیات وحش اظهار داشت: با بررسی و ارزیابی داده ها و اطلاعات پژوهش های پیشین، استخراج داده های موجود در بانک ژن جهانی(NCBI) و مطالعه نمونه های زیستی موجود در بانک ژن دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، نقشه ژنتیکی خرس های قهوه ای کشور بر اساس توالی یابی از ژنوم میتوکندری تهیه شد.

به گفته اشرف زاده، بر اساس تحقیقات داخلی و خارجی طی سال های اخیر از جمله پژوهش های انجام شده در دانشگاه تهران و یافته های حاصل از تحقیقات انجام شده در دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، خرس های قهوه ای ایران در یک تبار مادری کاملاً مجزا از دیگر خرس های قهوه ای جهان قرار می گیرند.

وی تصریح کرد: بر این اساس، خرس های قهوه ای ایران در مقایسه با دیگر خرس های قهوه ای جهان دارای تنوع ژنتیکی به نسبت بالایی هستند و در سه زیرکلاد قرار می گیرند.

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست اذعان داشت: خرس های قهوه ای موجود در سراسر رشته کوه های البرز تا ارسباران ،جمعیت های خرس قهوه ای موجود در سراسر رشته کوه های زاگرس و جمعیتی بسیار کوچک در بخشی از استان فارس و ناحیه ای بسیار محدود در جنوب غربی استان یزد سه زیرکلاد این گونه در کشور هستند.

اشرف زاده افزود: در سطح جهانی، خرس قهوه‌ای به عنوان یک گونه مدل در تحقیقات مرتبط با پیامدهای ناشی از نوسانات و تغییرات اقلیم بر تنوع زیستی شناخته می شود. انجام تحقیقات در زمینه گونه های مدل و الگو می تواند در اتخاذ رویکردهای مدیریتی کارآمد در برابر تغییر اقلیم و اثرات آن بر حیات وحش راهگشا باشد.

خرس‌های قهوه‌ای بخش عمده‌ای از پراکنش جغرافیایی خود را در خاورمیانه از دست داده‌اند

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی همچنین با اشاره به اینکه در طول ۱۰۰ سال گذشته، خرس های قهوه‌ای در سراسر جهان بیش از ۵۰ درصد گستره پراکنش جغرافیایی و اندازه جمعیت خود را از دست داده اند، گفت: در خاورمیانه، خرس‌های قهوه ای بخش عمده ای از پراکنش جغرافیایی خود را از دست داده و به جمعیت‌های کوچک و مجزایی در ایران، ترکیه و عراق محدود شده اند و در خطر انقراض قرار دارند.

اشرف زاده درباره اینکه تهیه نقشه های ژنتیکی گونه های شاخص حیات وحش کشور چه اهمیتی دارد، اظهار داشت: ایجاد و به روزرسانی سامانه اطلاعات منابع ژنتیکی کشور، دستیابی به اطلاعات فضایی مرتبط با تنوع و ساختار ژنتیکی جمعیت های حیات وحش، شناسایی جمعیت‌های در اولویت حفاظت، شناسایی واحدهای مدیریت و حفاظت جمعیت ها از جمله مهم ترین کارکردهای تهیه نقشه های ژنتیکی است.

وی گفت: ارزیابی امکان معرفی مجدد گونه ها، ارزیابی و مدیریت ارتباط بین جمعیت ها و کریدورهای زیستگاهی، تصمیم گیری بهتر در خصوص منشا افراد مکشوفه، تولید و به روز رسانی نقشه های نقاط داغ تنوع زیستی و شناسایی جمعیت های ناشناخته و شناسایی هدفمند اولویت های پژوهشی از دیگر موارد پراهمیت و کاربردی در این نقشه ها است.

وی ادامه داد: بر اساس دستورالعمل پایش تنوع ژنتیکی جمعیت ها و گونه ها که توسط اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN, ۲۰۲۲) منتشر شده است، گوشتخواران بزرگ جثه، گونه های شاخص، جمعیت های منطقه ای و ملی که از نظر ژنتیکی از دیگر جمعیت های گستره پراکنش جهانی یک گونه متمایز هستند (نظیر تمایز خرس های قهوه ای ایران از دیگر خرس های قهوه ای جهان)، جمعیت هایی که به طور جدی تحت تاثیر تغییر اقلیم قرار دارند، جمعیت ها/گونه های در رده های تهدید و در فهرست های ملی و بین المللی تحت حمایت، گونه های کاریزماتیک و نمادین، گونه های کلیدی اکوسیستم و خویشاوندان وحشی دام های اهلی و محصولات کشاورزی باید در اولویت پایش تنوع ژنتیکی قرار گیرند.

سرپرست دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی در پایان اعلام کرد: طی تحقیقات انجام شده بر روی خرس قهوه ای، علاوه بر تولید نقشه ژنتیکی خرس های قهوه ای کشور، واحدهای مدیریتی و حفاظتی خرس های قهوه ای، جمعیت های نیازمند تحقیقات بیشتر و اولویت های پژوهشی و حفاظتی مرتبط با خرس های قهوه ای نیز مورد ارزیابی و شناسایی قرار گرفتند.