تعطیلی کلینیک‌های دامپزشکی برنامه سازمان جهانی بهداشت برای حذف هاری تا سال ۲۰۳۰ را تهدید می‌کند/ مصوبه اخیر شورای شهر، دامپزشکان را مجبور به خرید واکسن‌های غیرقانونی خواهد کرد

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: به گفته رئیس بخش تحقیقات و مرکز رفرانس هاری انستیتو پاستور ایران، دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت این است که تا سال ۲۰۳۰، بیماری هاری ناشی از سگ در کل جهان حذف شود و لازمه نیل به این هدف این است که ۷۰ درصد سگ‌ها واکسینه شوند، بنابراین اگر قرار باشد کلینیک‌های دامپزشکی تعطیل یا تعداد آنها کم شود، قادر نخواهند بود آن پوشش واکسیناسیون مورد انتظار را انجام دهند.

«دکتر روزبه بشر» در گفت‌وگو با حکیم مهر تصریح می‌کند: «نکته بعدی این است دامپزشکان برای دریافت قانونی سهمیه واکسن‌های وارداتی از سوی دولت، حتما باید پروانه کلینیک ارائه دهند که اگر کلینیک‌ها تعطیل شوند، بعضی از دامپزشکان مجبور هستند واکسن را از مسیرهای غیرقانونی به دست بیاورند. در مسیرهای غیرقانونی هم مشخص نیست که این واکسن از کدام کانال وارد کشور شده و لذا احتمال غیرمعتبر بودن آن وجود دارد که از این نظر هم بحث کنترل هاری مشکل پیدا می‌کند.»

حکیم مهر: آقای دکتر، ارزیابی شما از مصوبه اخیر شورای اسلامی شهر تهران چیست و در صورت اجرا چه خطراتی را می‌تواند در مسیر کنترل هاری ایجاد کند؟

رسیدگی فوری به افراد گزیده شده توسط حیوانات مسئله بسیار مهمی در جهت درمان زودهنگام و جلوگیری از ابتلا به هاری است. اما مسئله تشخیص بیماری هاری در حیوانات شامل سگ و گربه و با تمرکز بیشتر روی سگ، اهمیت زیادی دارد. با تصمیم اخیر شورای شهر، اگر قرار باشد که کلینیک‌ها به دلیل هزینه‌های زیاد و مشکلات پیش آمده، تعطیل شوند و تعداد کلینیک‌ها و مراکز دامپزشکی کم شود، روی روند تشخیص موارد هاری در سگ و گربه و به خصوص سگ، اثر منفی خواهد داشت. یعنی اگر جایی برای مراجعه حیوان بیمار وجود نداشته باشد، به تبع آن تشخیص بیماری هاری انجام نمی‌شود و صاحب حیوان و سایر افراد اطراف حیوان همواره در خطر و در معرض گزیدگی از ناحیه حیوان هار هستند و لذا ریسک بیماری هاری افزایش پیدا می‌کند.

از طرفی دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت این است که تا سال ۲۰۳۰، بیماری هاری ناشی از سگ در کل جهان حذف شود. لازمه نیل به این هدف این است که ۷۰ درصد سگ‌ها واکسینه شوند که این آمار شامل جمعیت سگ‌های صاحب‌دار، سگ‌های گله، سگ‌های نگهبان و سگ‌های ولگرد نیز می‌شود. بنابراین اگر قرار باشد کلینیک‌های دامپزشکی تعطیل یا تعداد آنها کم شود، قادر نخواهند بود آن پوشش واکسیناسیون مورد انتظار را انجام دهند. در واقع اگر تعداد مراکز واکسیناسیون کم شود، مسلما تعداد سگ‌های واکسن‌خورده نیز کم می‌شود و هدف حذف هاری تا سال ۲۰۳۰ نیز محقق نخواهد شد.

نکته بعدی این است دامپزشکان برای دریافت قانونی سهمیه واکسن‌های وارداتی از سوی دولت، حتما باید پروانه کلینیک ارائه دهند که اگر کلینیک‌ها تعطیل شوند، بعضی از دامپزشکان مجبور هستند واکسن را از مسیرهای غیرقانونی به دست بیاورند. در مسیرهای غیرقانونی هم مشخص نیست که این واکسن از کدام کانال وارد کشور شده و لذا احتمال غیرمعتبر بودن آن وجود دارد که از این نظر هم بحث کنترل هاری مشکل پیدا می‌کند. جمیع این موارد باعث می‌شود که خطر انتشار بیماری هاری در حیوانات و انسان افزایش پیدا کند و برای سلامت جامعه مشکل‌ساز خواهد بود.

حکیم مهر: جدای از بحث بیماری هاری، این مصوبه چه تبعات بهداشتی دیگری به دنبال خواهد داشت؟

اگرچه هاری کشنده‌ترین بیماری زئونوز بوده و از سایر بیماری‌ها خطرناک‌تر است، اما بیماری‌های دیگری هم داریم که احتمال انتقال آنها از حیوانات به انسان وجود دارد، مثل کیست هیداتیک، بیماری‌های انگلی و سایر بیماری‌های قارچی دیگر.

مسئله‌ای که وجود دارد این است که به هر حال برخی افراد به نگهداری حیوانات خانگی علی‌الخصوص سگ و گربه علاقه‌مند هستند و ما نمی‌توانیم جلوی آنها را بگیریم. در شرایط عدم فعالیت کلینیک‌ها، صاحبان حیوانات جایی را برای مراجعه به منظور پیشگیری از بیماری یا درمان حیوانات ندارند که مثلا داروهای ضد انگل بگیرند، عارضه‌های قارچی یا انگلی را درمان یا اقدام به معاینات دوره‌ای کنند، در نتیجه بیماری حیوان به شکل مستقیم به انسان برمی‌گردد و سلامت انسان به خطر می‌افتد.

از طرف دیگر بحث رفاه حیوانات و سلامت خود حیوانات هم مطرح است. ما ایرانی‌ها به مهربانی، دل‌رحمی و حیوان‌دوستی معروف هستیم. اگر این حیوانات برای آزمایش و درمان دوره‌ای و پیشگیری مراجعه نکنند، رفاه خود آنها هم به خطر می‌افتد و در سختی قرار می‌گیرند. من واقعا نمی‌دانم که این تصمیم بر چه مبنایی گرفته شده است.

حکیم مهر: شاید استدلال آنها خطرات ایجاد آلودگی از ناحیه کلینیک‌های دامپزشکی است.

اگر این‌طور حساب کنیم، مطب پزشک عفونی بسیار آلوده‌تر است، چون شخص با بیماری سل یا سایر بیماری‌های عفونی و تنفسی خطرناک به مطب مراجعه می‌کند و لذا آنجا هم عفونی تلقی می‌شود. راهرویی که بیمار از پله‌های آن بالا می‌رود تا به مطب برسد، منطقه عفونی حساب می‌شود، لذا اگر بحث آلودگی مطرح باشد، بیماران عفونی هم می‌توانند این آلودگی را انتقال دهند. این در حالی است که خیلی وقت‌ها سگی که به کلینیک مراجعه می‌کند، کاملا فاقد آلودگی است و حیوانی است که صرفاً برای چک‌آپ مراجعه می‌کند تا داروهای خود را بگیرد، یا برای سلامتی مراجعه می‌کند و آلودگی خاصی ندارد، لذا این صحبت غیرکارشناسی است.

حکیم مهر: چه پیامی برای مسئولین سازمان دامپزشکی کشور و سازمان نظام دامپزشکی دارید؟

همکاران ما در سازمان نظام دامپزشکی و سازمان دامپزشکی تلاش زیادی کرده و نامه‌نگاری‌های متعددی را با مراکز مختلف از جمله انستیتو پاستور انجام دادند و نظر کارشناسان را جویا شدند. واقعیت این است که این بحث کاملا کارشناسی و نیازمند مداخله افراد متخصص است تا بتوانند با دید تخصصی و علمی خود، تصمیم درستی بگیرند. در این خصوص نباید عجولانه یا احساساتی تصمیم‌گیری کرد چون هدف همه ما سلامت جامعه است که این سلامت، شامل سلامت انسان و حیوانات می‌شود. ما باید کاری کنیم که سلامت انسان و حیوانات به خطر نیفتد.

تلاش همه همکاران ما در وزارت بهداشت، سازمان دامپزشکی، سازمان نظام دامپزشکی و نظام پزشکی افزایش سطح سلامت جامعه است و اگر تصمیمی گرفته شود که این هدف را مخدوش کند یا به خطر بیندازد، تصمیم درستی نیست. خواهش من این است که همکاران در این ارگان‌ها تلاش کنند که شاید این تصمیم، عاقلانه‌تر و با کارشناسی بیشتری انجام شود.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.