آلمان با سیستم آموزشی پیشرفته‌اش، تنها ۵ دانشکده دامپزشکی دارد که تمامی آنها به تجهیزات مدرن، هیئت علمی قوی و زیرساخت‌های تحقیقاتی مجهز هستند؛ در مقابل، بسیاری از دانشکده‌های ایران با کمبود تجهیزات، فضای آموزشی ناکافی و حتی کمبود اعضای هیئت علمی مواجه‌اند ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: افزایش تعداد دانشکده‌های دامپزشکی در ایران طی سال‌های اخیر بحث‌های فراوانی را در میان کارشناسان، مسئولان و دانشجویان به دنبال داشته است. این روند، در کنار دستاوردهای مثبت احتمالی، خطراتی نظیر افت کیفیت آموزش و کاهش فرصت‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلان را به همراه دارد. اما استانداردهای جهانی در این زمینه چه می‌گویند؟
به گزارش حکیم مهر، در چند دهه اخیر، روند تأسیس دانشکده‌های دامپزشکی در ایران با سرعتی قابل‌توجه افزایش یافته است. تا جایی که کارشناسان در این باره هشدار داده و گفته‌اند که افزایش تعداد دانشکده‌ها بدون توجه به ظرفیت‌های واقعی کشور، نه تنها به نفع جامعه علمی نیست، بلکه می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت آموزش داشته باشد.
«دکتر سیدمحمد آقامیری» رئیس اسبق سازمان دامپزشکی کشور، در یکی از مصاحبه‌های خود تأکید کرده بود «توسعه دانشکده‌های دامپزشکی بدون برنامه‌ریزی و ارزیابی دقیق نیازهای کشور، می‌تواند فارغ‌التحصیلانی بدون مهارت و بدون شغل به جامعه تزریق کند. لذا باید بر تقویت زیرساخت‌ها و کیفی‌سازی آموزش متمرکز شویم.»
وی افزوده بود: «تعداد فعلی دانشکده‌ها بیش از حد نیاز است و استانداردهای جهانی معمولاً تمرکز بیشتری بر کیفیت دارند.»
نماینده ولی‌فقیه در استان گلستان نیز در اظهارات اخیر خود خواستار احداث دانشکده دامپزشکی در این استان شد و بیان کرد: «با توجه به ظرفیت‌های قابل‌توجه استان در حوزه دامپروری و کشاورزی، وجود دانشکده دامپزشکی می‌تواند به توسعه علمی و اقتصادی کمک کند.»
این درخواست اگرچه نشان‌دهنده دغدغه‌های منطقه‌ای است، اما عدم توجه به استانداردهای ملی و جهانی در این زمینه می‌تواند نتایج نامطلوبی به همراه داشته باشد.
بررسی وضعیت جهانی دانشکده‌های دامپزشکی
در حالی که در ایران بیش از ۲۰ دانشکده دامپزشکی فعال هستند، کشورهای پیشرفته‌ای مانند آلمان و فرانسه با جمعیت مشابه، تنها تعداد محدودی دانشکده دارند. به عنوان مثال، آلمان با سیستم آموزشی پیشرفته‌اش، تنها ۵ دانشکده دامپزشکی دارد که تمامی آنها به تجهیزات مدرن، هیئت علمی قوی و زیرساخت‌های تحقیقاتی مجهز هستند. در مقابل، بسیاری از دانشکده‌های ایران با کمبود تجهیزات، فضای آموزشی ناکافی و حتی کمبود اعضای هیئت علمی متخصص مواجه‌اند.
یکی از دانشجویان دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «بازار کار برای ما محدود است و بسیاری از فارغ‌التحصیلان مجبور به فعالیت در مشاغلی غیرمرتبط می‌شوند. این وضعیت باعث شده است بسیاری از دانشجویان انگیزه خود را برای ادامه تحصیل از دست بدهند.»
این در حالی است که استانداردهای جهانی بر تمرکز بر کیفیت آموزش و تربیت نیروی متخصص تأکید دارند، نه صرفاً افزایش تعداد دانشکده‌ها.
وی معتقد است: «با وجود افزایش تعداد دانشکده‌ها، حمایت از فارغ‌التحصیلان و ایجاد فرصت‌های شغلی متناسب با تخصص آنها همچنان یک چالش بزرگ است. ما به سیاست‌هایی نیاز داریم که بتوانند بین آموزش و بازار کار ارتباط موثری برقرار کنند.»
این دانشجو تصریح میکند: «یکی از اصلی‌ترین مشکلات، نبود تناسب بین تعداد فارغ‌التحصیلان و نیاز واقعی بازار کار است. افزایش تعداد دانشکده‌ها بدون ارزیابی نیاز بازار، اشتغال فارغ‌التحصیلان را به چالش می‌کشد.»
مشکلات زیرساختی و پیامدهای شغلی
«دکتر علیرضا رفیعی‌پور» رئیس سازمان دامپزشکی کشور در یکی از نشست‌های تخصصی خود به کمبود تجهیزات و زیرساخت‌های آموزشی در برخی دانشکده‌ها اشاره کرده و گفته است: «کمبود امکانات آموزشی یکی از دلایل اصلی کاهش کیفیت آموزش دامپزشکی در کشور است. بسیاری از دانشکده‌ها حتی از آزمایشگاه‌های استاندارد نیز برخوردار نیستند.»
وی تأکید کرده است: «توسعه دانشکده‌ها باید با تقویت زیرساخت‌ها همراه باشد.»
مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که سیستم‌های آموزشی کشورهای پیشرفته بر اصولی نظیر ظرفیت‌سازی محدود و رقابت‌پذیری بالا استوار هستند. به عنوان نمونه، پذیرش دانشجو در دانشکده‌های دامپزشکی آمریکا بسیار محدود است و تنها بهترین‌ها موفق به ورود به این دانشکده‌ها می‌شوند. این امر به افزایش کیفیت نیروی انسانی در این حوزه منجر شده است.
راهکارها برای بهبود وضعیت
بر اساس نظرات کارشناسان، برخی راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت این بحران شامل موارد زیر است:
- ارزیابی مجدد نیاز بازار کار: تأسیس دانشکده‌های جدید باید بر اساس نیاز واقعی کشور در حوزه دامپزشکی انجام شود و از گسترش بی‌رویه جلوگیری شود.
- افزایش نظارت بر کیفیت آموزش: تدوین استانداردهای سختگیرانه برای پذیرش دانشجویان و تأمین زیرساخت‌های آموزشی مناسب می‌تواند کیفیت را بهبود بخشد.
- تقویت ارتباط بین آموزش و بازار کار: ایجاد برنامه‌های عملی و کارآموزی‌های تخصصی برای دانشجویان دامپزشکی می‌تواند آنها را برای ورود به بازار کار آماده‌تر کند.
- تمرکز بر کیفیت به جای کمیت: تجربه کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که محدود کردن تعداد دانشکده‌ها و افزایش رقابت می‌تواند به رشد علمی و عملی این حوزه کمک کند.
نتیجه‌گیری:
افزایش تعداد دانشکده‌های دامپزشکی در ایران، هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت به توسعه آموزش عالی کمک کند، اما بدون توجه به کیفیت آموزش، نیاز بازار کار و استانداردهای جهانی، تهدیدی جدی برای آینده این حوزه محسوب می‌شود. توجه به ارتقای زیرساخت‌ها، افزایش کیفیت آموزشی و برنامه‌ریزی بر اساس نیازهای واقعی کشور می‌تواند به حل این چالش‌ها کمک کند. آینده دامپزشکی ایران نیازمند رویکردی متوازن است که توسعه کیفی را بر رشد کمّی ارجح بداند. همچنین سیاست‌گذاران باید با نگاه کلان و بلندمدت، این حوزه را به سمت تحقق استانداردهای بین‌المللی سوق دهند.
راهکار تبدیل خیلی از دانشکده به پژوهشکده و ادغام واحدهای شهرستان ها با مراکز استانی 
یعنی استاد خودش میداند ظرفیت کشور این همه فارغ التحصیل نیست اما برای هیئت علمی شدن و استاد ماندن به آینده جوان و دامپزشکی خیانت میکند
شاید عده‌ای نظر بنده را تند بدانند ولی برای مرحله اول اصلاح باید حداقل تاکید میکنم حداقل پنج دانشکده در کشور بسته شود نه اینکه افزایش دانشکده داشته باشیم